Δασκαλογιάννης

Ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης (Ανώπολη Σφακίων, 1725 - Ηράκλειο, 17 Ιουνίου 1771) ήταν Έλληνας επαναστάτης των Ορλωφικών, μίας εκ των μεγαλύτερων προεπαναστατικών εξεγέρσεων στον Ελλαδικό χώρο.

Ιωάννης Δασκαλογιάννης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1725 Ανώπολη Χανίων
Θάνατος	17  Ιουνίου 1771 Ηράκλειο
Αιτία θανάτου	γδάρσιμο
Συνθήκες θανάτου	θανατική ποινή
Χώρα πολιτογράφησης	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	έμπορος αντιστασιακός
Οικογένεια
Τέκνα	Μαρία Δασκαλογιάννη
Σχετικά πολυμέσα

Την άνοιξη του 1770, και ενώ διεξαγόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1768-1774), ξέσπασαν σε διάφορα μέρη του ελλαδικού χώρου εξεγέρσεις κατά των Οθωμανών, με υποκίνηση της Ρωσίας. Οι εξεγέρσεις αυτές οργανώθηκαν από τους στενούς συνεργάτες της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄, τους αδερφούς Ορλώφ, για αυτό και είναι γνωστές ως Ορλωφικά. Αρχηγός της εξέγερσης στα Σφακιά της Κρήτης (1770-1771) ήταν ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης.

Βιογραφικό

Ο Ιωάννης Βλάχος γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων, πιθανόν το 1725. Το επίθετο του προέρχεται από προσωνύμιο που είχε δοθεί στην οικογένειά του, καθώς οι πρόγονοί του είχαν αναπτύξει εμπορικές δραστηριότητες στην περιοχής της Μολδοβλαχίας, όπως και άλλοι Σφακιανοί πλοιοκτήτες. Ο πατέρας του έχοντας αποκτήσει χρήματα από το εμπόριο μπόρεσε να τον στείλει για σπουδές στο εξωτερικό. Γι' αυτό ο Ιωάννης Βλάχος, ως μορφωμένος, απέκτησε το προσωνύμιο Δασκαλογιάννης, με το οποίο και έμεινε στην ιστορία.

Το Φεβρουάριο του 1770, μετά την άφιξη ρωσικών δυνάμεων στη Μάνη, ο Δασκαλογιάννης, που είχε στο μεταξύ συνδεθεί με τους Ορλώφ, έστειλε εκεί μερικές εκατοντάδες Σφακιανούς για βοηθήσουν τους επαναστάτες της Πελοποννήσου. Λίγο αργότερα, την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, ξέσπασε και στα Σφακιά εξέγερση και ο Δασκαλογιάννης τέθηκε επικεφαλής. Συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1770, και αφού προηγουμένως είχαν συγκεντρώσει τρόφιμα και πολεμοφόδια και είχαν οχυρώσει καίρια περάσματα στα βουνά, οι Σφακιανοί έδιωξαν τον εισπράκτορα, που πήγε να εισπράξει τον κεφαλικό φόρο. Στη συνέχεια επιτέθηκαν και σκότωσαν αρκετούς Οθωμανούς που ζούσαν σε πεδινά μέρη της περιοχής και άρπαξαν τις περιουσίες τους, αναγκάζοντας τους υπόλοιπους να ζητήσουν καταφύγιο σε κοντινά φρούρια. Αυτή η πρώτη επίθεση κατά των μουσουλμάνων της Κρήτης έγινε το Πάσχα του 1770, σε μια συμβολική κίνηση που σχετίζεται με τη μεσσιανική πίστη των υπόδουλων Ορθοδόξων ότι το γένος των Ρωμαίων θα απελευθερωθεί κάποια μέρα από τους Τούρκους. Μεταξύ άλλων είχε διαμορφωθεί ο μύθος ότι κάθε Πάσχα οι Άγγελοι εορτάζουν το Πάσχα μέσα στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας.

Τότε οι πασάδες της Κρήτης, ύστερα από εντολή του σουλτάνου, οργάνωσαν στρατιωτική δύναμη 15.000 ανδρών προκειμένου να χτυπήσουν τους εξεγερμένους. Πριν όμως τα οθωμανικά στρατεύματα ξεκινήσουν τις επιχειρήσεις, στάλθηκαν στους Σφακιανούς δύο κληρικοί προκειμένου να τους πείσουν να καταθέσουν τα όπλα, ο Δασκαλογιάννης όμως απέρριψε την πρόταση. Οι Οθωμανοί κατάφεραν με τη βοήθεια του πυροβολικού να καταλάβουν καίρια σημεία που κατείχαν οι επαναστάτες και μερικά χωριά, στα οποία προέβησαν σε σφαγές και λεηλασίες. Τότε οι επαναστάτες με τον Δασκαλογιάννη κατέφυγαν στις κορφές των βουνών και σε σημεία όπου ήταν δύσκολο να φτάσουν οι Οθωμανοί και άρχισαν τον κλεφτοπόλεμο.

Ο κλεφτοπόλεμος συνεχίστηκε μέχρι το χειμώνα οπότε η κατάσταση έγινε πολύ δύσκολη και για τις δύο πλευρές. Έτσι τον Μάρτιο του 1771 οι Σφακιανοί πρότειναν να σταματήσουν οι συγκρούσεις με την προϋπόθεση ότι θα τους δινόταν αμνηστία. Η οθωμανική πλευρά δέχθηκε να χορηγήσει αμνηστία αλλά με τους εξής όρους: Να καταβάλλεται πλέον ο κεφαλικός φόρος «κατά κεφαλήν» και όχι όπως μέχρι τότε «κατ' αποκοπήν», να απελευθερωθούν οι Οθωμανοί αιχμάλωτοι και να μην χορηγούν πλέον οι Σφακιανοί τρόφιμα στα πολεμικά σκάφη που έπλεαν γύρω από την Κρήτη. Επίσης επέβαλαν απαγορεύσεις σχετικά με την ενδυμασία των Σφακιανών, την ανέγερση νέων εκκλησιών και πύργων και αφαίρεσαν τη δικαστική εξουσία από τους κοινοτικούς άρχοντες. Κυρίως όμως απαίτησαν να παραδοθούν για να τιμωρηθούν οι πρωταίτιοι της εξέγερσης.

Έτσι ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε μαζί με συντρόφους του στους Οθωμανούς στον Χάνδακα και φυλακίστηκε. Λέγεται ότι ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε αφού έλαβε γράμμα από τον αδελφό του, που είχε συλληφθεί από τους Οθωμανούς, στο οποίο τον διαβεβαίωνε για τις προθέσεις του πασά και του έλεγε ότι έπρεπε να πάει στον Χάνδακα. Στις 17 Ιουνίου του 1771 ο Δασκαλογιάννης ή γδάρθηκε ζωντανός ή κρεμάστηκε. Μαζί του εκτελέστηκαν και πολλοί σύντροφοί του.

Υστεροφημία

Προς τιμήν του Δασκαλογιάννη έχει δοθεί το όνομά του στο Αεροδρόμιο των Χανίων, ενώ άγαλμά του έχει τοποθετηθεί στη γενέτειρά του Ανώπολη. Στο κέντρο της πόλης των Χανίων, στην πλατεία Μάχη της Κρήτης (Κοτζάμπαση) έχει τοποθετηθεί ανδριάντας του Δασκαλογιάννη, ενώ στην παλιά πόλη, ο κεντρικός δρόμος της συνοικίας της Σπλάντζιας φέρει το όνομά του. Προτομή του έχει τοποθετηθεί σε κεντρικό σημείο της πόλης του Ηρακλείου (πόλη όπου μαρτύρησε και θανατώθηκε), καθώς και το όνομα του έχει δοθεί σε κεντρική πλατεία της ίδιας πόλης, δίπλα στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας. Προτομή του έχει τοποθετηθεί επίσης και σε πλατεία που από το 1957 φέρει το όνομά του στο Περιστέρι της Αθήνας. Τέλος, το όνομά του φέρει το μεγαλύτερο στρατόπεδο του Ηρακλείου, όπου βρίσκεται και η ιστορική Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού (ΣΕΑΠ).

Πηγές

• Ιστορία του ελληνικού έθνους, τόμ. ΙΑ΄, σελ. 76.
• Εγκυλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τομ. 16
• Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, "Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη και οι Κρητικές Επαναστάσεις του 19ου αιώνα", Κρητολογικά Γράμματα 23 (2015), σ. 9-30.