Δαίδαλος

Ο Δαίδαλος είναι ήρωας της ελληνικής μυθολογίας, περίφημος τεχνίτης και αρχιτέκτονας, στον οποίο αποδίδονται πλείστα από τα αρχέγονα έργα της αρχιτεκτονικής και γλυπτικής. Μάλιστα το όνομά του προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα δαιδάλω, που σημαίνει «εργάζομαι ευφυώς, με δεξιοτεχνία». Κατά μία εκδοχή ήταν γιος του Ευπάλαμου ή Παλαμάονα, ενός επιδέξιου και πολύτεχνου άνδρα, ενώ μητέρα του ήταν η Αλκίππη ή Φρασιμήδη ή Ιφηνόη. Ο Δαίδαλος ανήκε στο γένος των Ερεχθειδών και ήταν δισέγγονος του Ερεχθέα, ενώ από την πλευρά της μητέρας του είλκε την καταγωγή του από την Κεκροπίδα φυλή, των απογόνων του μυθικού ιδρυτή της Αθήνας Κέκροπα. Άλλες εκδοχές αναφέρουν ως πατέρα του τον Μητίωνα και μητέρα του την Ευφηνόη (Ιφηνόη) ή πατέρα τον Ευπάλαμο και μητέρα τη Μητιάδουσα. Τέλος μια εκδοχή θέλει τον Δαίδαλο να κατάγεται από τον θεό Ήφαιστο και εκείνος να του έχει κληροδοτήσει την απαράμιλλη δεξιοτεχνία. Ο Δαίδαλος παντρεύτηκε τη Ναυκράτη ή Ναυσικράτη, δούλη του Μίνωα, με την οποία απέκτησε τον Ίκαρο.
Ο μύθος του Δαίδαλου θεωρείται ότι προέρχεται κυρίως από την Κρήτη, ανήκοντας εντούτοις και στην Κρήτη και στην Αττική (μάλιστα στην Αττική ήταν και ο επώνυμος ήρωας του Δήμου των Δαιδαλιδών), ενώ είναι στενά συνδεδεμένος με τους μύθους του Μίνωα και του Ίκαρου.

Δαίδαλος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Δαίδαλος (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αρχιτέκτονας
Οικογένεια
Σύζυγος	Naucrate
Τέκνα	Ίκαρος
Γονείς	Μητίονας και Ευπάλαμος και Ιφηνόη και Μερόπη (κόρη του Ερεχθέα)
Αδέλφια	Πέρδιξ Metiadusa
Σχετικά πολυμέσα

Η Αθήνα και ο Τάλως

Ο Δαίδαλος, η Πασιφάη και ξύλινη αγελάδα. Τοιχογραφία στην Πομπηία, 1ος αιώνας μ.Χ.

Ο Δαίδαλος είχε εργαστήρι στην Αθήνα και ήταν ο πιο ξακουστός τεχνίτης της πόλης. Μάλιστα έλεγαν πως ήταν τέτοια η τέχνη του που τα αγάλματά του έμοιαζαν με αληθινά και ήταν έτοιμα να κινηθούν. Εξ' αυτού μυθολογείται το εξής περιστατικό: όταν ο Ηρακλής επισκέφθηκε την Αθήνα (άλλοι τοποθετούν το γεγονός στη Κόρινθο, τότε που συνάντησε τον Θησέα παιδί), πέρασε ένα βράδυ από το εργαστήρι του Δαίδαλου. Έξω από αυτό υπήρχε ένα άγαλμά του που παρίστανε τον Ηρακλή σε θέση μάχης. Ο ίδιος νόμιζε, λόγω σκότους, πως κάποιος τον απειλούσε και έτσι με το περίφημο ρόπαλό του το κατέστρεψε. Όταν είδε τη ζημιά που προκάλεσε στεναχωρήθηκε και ζήτησε τη συγγνώμη του. Επιπλέον έλεγαν πως καταγόταν από τον Ήφαιστο, απ' όπου και όφειλε την τρομερή επιδεξιότητά του. Ο Δαίδαλος ήταν ο πρώτος που έδωσε ελεύθερη κίνηση στα μέλη του αγάλματος, απελευθερώνοντας έτσι τα χέρια από το σώμα και ξεχωρίζοντας τα πόδια μεταξύ τους. Επιπλέον έδωσε περισσότερη εκφραστικότητα στο πρόσωπο προσθέτοντας τα χαρακτηριστικά του ματιού (βολβός, κόρη, ίριδα).

Ωστόσο υπάρχει και ένα μελανό σημείο στη ζωή του Δαίδαλου. Στο εργαστήρι του μαθήτευε ο γιος της αδελφής του Πέρδικας, ο Τάλως. Ο νεαρός ήταν ευφυέστατος και εξίσου επιδέξιος με τον Δαίδαλο. Στον Τάλω αποδιδόταν η εφεύρεση του πριονιού, την οποία εμπνεύστηκε από την οδοντοστοιχία ενός νεκρού ζώου ή από τη ραχοκοκκαλιά ενός ψαριού. Μάλιστα πολλοί κακεντρεχείς διέσπειραν τη φήμη πως ο ανιψιός του Δαιδάλου θα επισκίαζε σύντομα τον δάσκαλό του. Έτσι ένα αίσθημα ζηλοφθονίας δημιουργήθηκε στον δάσκαλο του Τάλω, το οποίο μετρίαζε η αγάπη του προς το παιδί. Όταν μια μέρα θείος και ανιψιός ήταν στην Ακρόπολη συνέβη ένα τραγικό γεγονός: ο Τάλως παραπάτησε και γκρεμίστηκε από τα τείχη της (κατά μιαν άλλη εκδοχή τον έσπρωξε ο Δαίδαλος υποκινούμενος από τη ζήλια). Η στεναχώρια του Δαιδάλου ήταν μεγάλη, αφού δεν είχε αποκτήσει ακόμη τον Ίκαρο και θεωρούσε τον ανιψιό του ως γιο δικό του. Όμως κατά την ετοιμασία της ταφής ο Δαίδαλος κατηγορήθηκε για το φόνο του ανιψιού του. Έτσι ο Δαίδαλος δικάστηκε και εξορίστηκε από τον Άρειο Πάγο, καταφεύγοντας στην Κρήτη.

Η Κρήτη και ο Λαβύρινθος

Στην Κρήτη τον υποδέχτηκε ο Μίνωας με χαρά στο βασίλειό του, με σκοπό να του αναθέσει διάφορα έργα, μια που η φήμη του είχε ήδη φτάσει στο νησί. Εκεί χρησιμοποίησε την ιδιοφυΐα του για την κατασκευή σύνθετων έργων, όπως για παράδειγμα το περίφημο ανάγλυφο προς τιμή της Αριάδνης, το οποίο αναπαριστά τον χορό της Αριάδνης που περιγράφεται από τον Όμηρο. Κατασκεύασε ξύλινο ομοίωμα αγελάδας (την περίφημη "Δάμαλις"), με το οποίο η Πασιφάη, γυναίκα του Μίνωα, ενώθηκε με τον λευκό ταύρο, που δώρισε ο Ποσειδώνας στον βασιλιά της Κρήτης. Στη διάρκεια της παραμονής του στο νησί κι ενώ βρισκόταν στην ευμένεια του Μίνωα, ο Δαίδαλος κατασκεύασε τον Λαβύρινθο, μέσα στον οποίο κλείστηκε ο μυθικός Μινώταυρος, φυλάσσοντας πιθανότατα τον εκεί τοποθετημένο θησαυρό του Μίνωα. Στον Λαβύρινθο η κατασκευή ήταν τέτοια, που εύκολα έφτανες στο κέντρο του, δύσκολα όμως έβρισκες την έξοδο του. Ο Μίνωας εκτίμησε τον Δαίδαλο τόσο, που δεν του επέτρεπε να φύγει ούτε έξω από το παλάτι.

Δαίδαλος και Ίκαρος, έργο του Charles Paul Landon (1799).

Στον Δαίδαλο κατέφυγε η ερωτοχτυπημένη Αριάδνη, για να της δώσει μια λύση ώστε να σωθεί ο αγαπημένος της Θησέας. Αυτός της έδωσε τον περίφημο "μίτο της Αριάδνης", με τον οποίο ο Θησέας "χαρτογράφησε" την πορεία του στον Λαβύρινθο και, αφού σκότωσε τον Μινώταυρο, ακολούθησε το ξετυλιγμένο σκοινί και βγήκε έξω. Όταν κατάλαβε ο βασιλιάς της Κρήτης την ανάμιξη που είχε ο Δαίδαλος στα γεγονότα με τον Θησέα, εξέφρασε τη δυσμένεια του με το να του απαγορεύσει να φύγει και να τον κλείσει στο τελειότερο κατασκεύασμα του, στον Λαβύρινθο. Στην προσπάθειά του να δραπετεύσει από το νησί και χάρη στην ευφυΐα του επινόησε και κατασκεύασε γι' αυτόν και τον γιο του, τον Ίκαρο, φτερά τα οποία τους βοήθησαν να πετάξουν και να ξεφύγουν από τον Μίνωα. Ο Δαίδαλος κατάφερε να φτάσει σώος και αβλαβής στην Καμικό ή Κύμη της Σικελίας, όπου βασιλιάς ήταν ο Κόκαλος ή Κώκαλος, ενώ ο Ίκαρος παρακούοντας τις εντολές του πατέρα του, πλησίασε τον ήλιο και το κερί που συγκρατούσε τα φτερά του έλιωσε με αποτέλεσμα να πέσει και να πνιγεί στη θάλασσα, που μετέπειτα ονομάστηκε Ικάριο Πέλαγος και να ταφεί σε ένα νησί, που ονομάστηκε Ικαρία.

Η Σικελία και το Τέλος

Με την απόδραση του Δαίδαλου συνδέεται και ο μύθος του θανάτου του Μίνωα, ο οποίος καταδίωξε τον Δαίδαλο μέχρι τη Σικελία, όπου και θανατώθηκε από τον βασιλιά Κώκαλο μετά από παγίδα που του έστησε ο τελευταίος. Μάλιστα λένε πως για να εντοπίσει ο Μίνωας πού βρισκόταν ο Δαίδαλος έθετε το εξής πρόβλημα: ζητούσε από τους βασιλείς να περάσουν μια κλωστή μέσα από ένα μεγάλο κοχύλι, τύπου κοχλία. Ήξερε πως μόνο ο Δαίδαλος θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα του. Έτσι, όταν το έθεσε στον Κώκαλο, εκείνος πήγε στον Δαίδαλο το κοχύλι και του ζήτησε να περάσει την κλωστή μέσα του. Ο Δαίδαλος, αφού σκέφτηκε, έβαλε λίγο μέλι στην άκρη του κοχυλιού και στο άνοιγμά του ένα μυρμήγκι, δεμένο με την κλωστή. Το μυρμήγκι πέρασε μέσα από τη σπειροειδή διαδρομή του εσωτερικού του κοχλία και έφτασε στην άκρη, μεταφέροντας έτσι το ένα άκρο της κλωστής στα ενδότερα του κοχυλιού. Βλέποντας τη λύση ο Μίνωας, απαίτησε από τον Κώκαλο να του παραδώσει τον Δαίδαλο. Ο Κώκαλος παρότρυνε τον Μίνωα να ξεκουραστεί, έως ότου εκείνος φέρει τον Δαίδαλο. Ο Μίνωας ανυποψίαστος πήγε να κάνει μπάνιο. Στο λουτρό ο Κώκαλος -ή οι κόρες του- έπνιξε τον Μίνωα. Έτσι πέθανε ο πιο ξακουστός βασιλιά της Κρήτης. Το πτώμα του παραδόθηκε στους στρατιώτες του, με τη δικαιολογία ότι ο Μίνωας γλίστρησε στο λουτρό και πνίγηκε. Οι στρατιώτες έθαψαν τον Μίνωα στην περιοχή του Ακράγαντα και διέμειναν στην πόλη αυτή, που αρχικά ονομάστηκε Μίνωα. Τα οστά του Μίνωα μεταφέρθηκαν στη γενέτειρά του πολύ καιρό αργότερα, την εποχή του τυράννου Θήρωνα του Ακραγαντίνου.

Ο Δαίδαλος έζησε μέρες δόξας στη Σικελία, που όμως τις επισκίαζε η ανάμνηση του θανάτου του Ίκαρου. Λέγεται πως όταν ο Θησέας εκστράτευσε, μετά τον θάνατο του Μίνωα, κατά της Κρήτης, είχε για οδηγό τον Δαίδαλο. Όταν νίκησε ο Θησέας σε ναυμαχία τον γιο του Μίνωα, Δευκαλίωνα, κατέλαβε την Κνωσό, σκότωσε τον Δευκαλίωνα και έκανε βασίλισσα του νησιού την Αριάδνη.
Η επικρατέστερη άποψη για τον τόπο που πέθανε ο Δαίδαλος, είναι αυτή που τον συνδέει με την Αίγυπτο, όπου σε ένα νησάκι του Νείλου τον τιμούσαν ως θεό.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 1864 Δαίδαλος (1864 Daedalus), που ανακαλύφθηκε το 1971, πήρε το όνομά του από το μυθικό αυτό πρόσωπο.

Πηγές

Σύντομη παρουσίαση του μύθου του Δαίδαλου, στον ιστότοπο explorecrete.com

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Daedalus στο Wikimedia Commons