Γουλιανός

Ο γουλιανός (επιστημονική ονομασία: Silurus glanis) είναι μεγάλο είδος γατόψαρου το οποίο απαντά στην κεντρική, νότια και ανατολική Ευρώπη, ενώ έχει εισαχθεί και στη δυτική Ευρώπη. Ένα από τα δύο είδη γατόψαρων της Ευρώπης, με το άλλο να είναι το γλανίδι (S. aristotelis), ενδημικό είδος των λιμνών της Ελλάδας. Ο γουλιανός είναι ψάρι του γλυκού νερού και αναγνωρίζεται από το ευρύ, παχύ κεφάλι και το μεγάλο στόμα του. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα είδη γατόψαρων και μπορεί να ξεπεράσει σε βάρος τα 100 κιλά και μήκος τα 2,5 μέτρα. Μπορεί να ζήσει τουλάχιστον 50 χρόνια.

Γουλιανός
Κατάσταση διατήρησης
Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordate) Ομοταξία: Ακτινοπτερύγια (Actinopterygii) Τάξη: Σιλουρόμορφα (Siluriformes) Οικογένεια: Σιλουρίδες (Siluridae) Γένος: Silurus Είδος: S. glanis
Διώνυμο
Silurus glanis
Χάρτης κατανομής. Κόκκινο: ιθαγενές. Μπλε: σε παράκτια νερά. Πορτοκαλί: εισηγμένο

Ενδιαίτημα

Ο γουλιανός ζει σε μεγάλες, ζεστές λίμνες και βαθιά, αργά κινούμενα ποτάμια. Προτιμά να παραμείνει σε προστατευμένες τοποθεσίες, όπως τρύπες στην κοίτη του ποταμού, βυθισμένα δέντρα, κλπ. Ένας ασυνήθιστος βιότοπος για το είδος υπάρχει μέσα στη ζώνη αποκλεισμού του Τσερνομπίλ, όπου ένας μικρός πληθυσμός ζει σε εγκαταλελειμμένες λίμνες ψύξης και κανάλια σε κοντινή απόσταση από τον παροπλισμένο σταθμό παραγωγής ενέργειας. Αυτά τα γατόψαρα φαίνονται υγιή και διατηρούν τη θέση τους ως κορυφαία αρπακτικά στο υδάτινο οικοσύστημα της άμεσης περιοχής.

Διατροφή

Όπως και τα περισσότερα ψάρια του βυθού, οι γουλιανοί τρέφονται με σκουλήκια, γαστερόποδα, έντομα, καρκινοειδή και ψάρια. Μεγαλύτερα άτομα έχουν παρατηρηθεί ότι τρώνε επίσης βατράχια, ποντίκια, αρουραίους, υδρόβια πουλιά όπως πάπιες και μπορεί να γίνουν κανιβαλιστικά. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης στη Γαλλία το 2012, τεκμηρίωσε ότι άτομα αυτού του είδους σε ένα εισαγόμενο περιβάλλον βγαίνουν από το νερό για να τραφούν με περιστέρια στην ξηρά. Από τις συμπεριφορές που παρατηρήθηκαν σε αυτή τη μελέτη, το 28% ήταν επιτυχής στη σύλληψη πουλιών. Οι αναλύσεις σταθερών ισοτόπων του περιεχομένου στομάχου του γουλιανού αποκάλυψαν μια εξαιρετικά μεταβλητή διατροφική σύνθεση επίγειων πτηνών. Αυτό είναι πιθανότατα το αποτέλεσμα της προσαρμογής της συμπεριφοράς τους σε νέα λεία ως απόκριση στο νέο περιβάλλον κατά την εισαγωγή του στον ποταμό Ταρν το 1983.

Φυσικά χαρακτηριστικά

Γουλιανός σε ενυδρείο

Το στόμα των γουλιανών περιέχει γραμμές πολλών μικρών δοντιών, δύο μακριά μουστάκια στην άνω γνάθο και τέσσερα κοντύτερα μουστάκια στην κάτω γνάθο. Έχει ένα μακρύ πρωκτικό πτερύγιο που εκτείνεται μέχρι το ουραίο πτερύγιο και ένα μικρό αιχμηρό ραχιαίο πτερύγιο σχετικά πολύ μπροστά. Οι γουλιανοί βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ακοή και την όσφρηση για το κυνήγι (λόγω της ευαίσθητης βεμπεριανής συσκευής και των χημειοϋποδοχέων αντίστοιχα), αν και όπως και πολλά άλλα γατόψαρα, το είδος έχει ταπήτιο, παρέχοντας στα μάτια ένα βαθμό ευαισθησίας τη νύχτα, όταν το είδος είναι πιο ενεργό. Με τα αιχμηρά θωρακικά πτερύγια του, δημιουργεί μια δίνη για να αποπροσανατολίσει το θύμα του, το οποίο ο γουλιανός ρουφά στο στόμα του και καταπίνει ολόκληρο. Το δέρμα είναι πολύ λεπτό. Το χρώμα του δέρματος ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον. Το καθαρό νερό θα δώσει στα ψάρια ένα μαύρο χρώμα, ενώ το λασπωμένο νερό συνήθως τείνει να παράγει πράσινα-καφέ δείγματα. Η κάτω πλευρά είναι πάντα ανοιχτό κίτρινο έως λευκό χρώμα. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν αλμπίνα άτομα και αλιεύονται περιστασιακά. Οι γουλιανοί κολυμπούν με τρόπο παρόμοιο με τα χέλια και έτσι μπορούν να κολυμπήσουν προς τα πίσω.

Μέγεθος

Με πιθανό συνολικό μήκος έως 5 m και μέγιστο βάρος πάνω από 300 κιλά, οι γουλιανοί είναι το μεγαλύτερο ψάρι γλυκού νερού (σε αντίθεση με τα ανάδρομα ή κατάδρομα) στην περιοχή του (Ευρώπη και τμήματα της Ασίας). Ωστόσο, τέτοια μήκη είναι σπάνια και ήταν δύσκολο να αποδειχθούν κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Όμως υπάρχει μια κάπως αξιόπιστη αναφορά από τον 19ο αιώνα ενός γατόψαρου αυτού του μεγέθους. Το Brehms Tierleben αναφέρει τις παλιές αναφορές των Χεκλ και Νερ από τον Δούναβη για ψάρια μήκους 3 μέτρων και βάρους 200–250 κιλών και στην αναφορά του ο Vogt το 1894 γράφει για ένα δείγμα που αλιεύθηκε στη λίμνη Μπιλ που είχε μήκος 2,2 μέτρα μήκος και ζύγιζε 68 kg. Το 1856, ο Κ. Κ. Κέσλερ έγραψε για άτομα από τον ποταμό Δνείπερο, μήκους άνω των 5 μέτρων και ζύγιζαν έως 400 κιλά.

Μεγάλος γουλιανός που αλιεύθηκε στο Καζακστάν.

Μόνο σε εξαιρετικά καλές συνθήκες διαβίωσης μπορεί το γατόψαρο να φτάσει σε μήκος μεγαλύτερο από 2 μέτρα, όπως ένας γουλιανός που αλιεύθηκε κοντά στο Ρόττενμπουργκ αμ Νέκαρ, Γερμανία, ο οποίος είχε μήκος 2,49 m και ζύγιζε 89 κιλά. Ακόμη μεγαλύτερα ψάρια έχουν αλιευθεί στην Πολωνία (2,61 μ. 109 κιλά.), στα πρώην σοβιετικά κράτη (στον Δνείπερο στην Ουκρανία, στον Βόλγα στη Ρωσία και ο ποταμός Ιλί στο Καζακστάν), Γαλλία, Ισπανία (στον Έβρο), Ιταλία (στον Πάδο, όπου πιάστηκε ένας γουλιανός μήκους 2,78 μ., και στον Άρνο), Σερβία (στη λίμνη Γκρούζα, όπου ένας γουλιανός μήκους 2,4 μ. και βάρους 117 κιλών πιάστηκε στις 21 Ιουνίου 2018, ενώ ένας γουλιανός μήκους 275 εκατοστών και βάρους 117 κιλών πιάστηκε στις Σιδηρές Πύλες στον ποταμό Δούναβη τον ίδιο χρόνο), και στην Ελλάδα, όπου στη λίμνη Πολυφύτου το 2021 ψαρεύτηκε ένας γουλιανός 277 εκατοστών και βάρους 137 κιλών. Το μεγαλύτερο ακριβές βάρος ήταν 144 κιλά για δείγμα μήκους 2,78 μέτρων από το δέλτα του Πάδου στην Ιταλία.

Εξαιρετικά μεγάλα άτομα φημολογείται ότι επιτίθενται σε ανθρώπους σε σπάνιες περιπτώσεις, ισχυρισμός που διερευνήθηκε από τον ψαρά Τζέρεμι Ουέιντ σε ένα επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς Animal Planet River Monsters μετά τη σύλληψη τριών ψαριών, δύο άνω των 66 κιλών και ένα πάνω από 74 κιλά, εκ των οποίων δύο προσπάθησαν να του επιτεθούν μετά την απελευθέρωσή τους. Ένα δημοσίευμα στην αυστριακή εφημερίδα Der Standard στις 5 Αυγούστου 2009 ανέφερε ότι ένας μεγάλος γουλιανός κοντά στο Γκιούρ της Ουγγαρίας τράβηξε έναν ψαρά κάτω από το νερό από το δεξί του πόδι, αφού ο άντρας προσπάθησε να αρπάξει το ψάρι.

Οικολογία

Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τον οικολογικό αντίκτυπο της εισαγωγής γουλιανών σε μη ιθαγενείς περιοχές. Αυτές οι ανησυχίες λαμβάνουν υπόψη την κατάσταση στη λίμνη Βικτώρια της Αφρικής, όπου εισήχθη η πέρκα του Νείλου και προκάλεσε γρήγορα την εξαφάνιση πολλών αυτόχθονων ειδών. Αυτό επηρέασε σοβαρά ολόκληρη τη λίμνη, καταστρέφοντας μεγάλο μέρος του αρχικού οικοσυστήματος. Η εισαγωγή ξένων ειδών είναι σχεδόν πάντοτε επιβάρυνση για το προσβεβλημένο οικοσύστημα. Μετά την εισαγωγή του γουλιανού, οι αριθμοί ορισμένων ψαριών μειώνονται σαφώς και ταχέως. Από την εισαγωγή του στον ταμιευτήρα Μεκινένσα στον Ισπανικό Έβρο το 1974, έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη της λεκάνης του Έβρου, συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων του, ιδίως του ποταμού Σέγρε. Μερικά ενδημικά είδη ιβηρικών κυπρίνων, του γένος Barbus, κάποτε ήταν άφθονα ειδικά στον ποταμό Έβρου, αλλά εξαιτίας του ανταγωνισμού και του κυνηγιού από τους γουλιανούς έκτοτε εξαφανίστηκαν στο μεσαίο τμήμα του Έβρου. Η οικολογία του ποταμού έχει επίσης αλλάξει, καθώς υπάρχει τώρα σημαντική ανάπτυξη στην υδρόβια βλάστηση όπως τα φύκια.