Γκάι Φωκς

Ο Γκάι Φωκς (αγγλικά: Guy Fawkes, 13 Απριλίου 1570 - 31 Ιανουαρίου 1606), γνωστός και ως Γκίντο Φωκς την περίοδο που πολέμησε στο πλευρό των Ισπανών, ήταν Άγγλος στρατιώτης και μέλος μιας ομάδας Καθολικών συνωμοτών, οι οποίοι οργάνωσαν τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας στις 5 Νοεμβρίου 1605. Γεννήθηκε και εκπαιδεύτηκε στο Γιορκ της Αγγλίας. Ο πατέρας του πέθανε όταν ο Φωκς ήταν οκτώ ετών. Μετά από αυτό το γεγονός, η μητέρα του παντρεύτηκε έναν καταθλιπτικό καθολικό.

Γκάι Φωκς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Guy Fawkes (Αγγλικά)
Γέννηση	13  Απριλίου 1570 (περίπου) Γιορκ
Θάνατος	31 Ιανουαρίουιουλ. / 10  Φεβρουαρίου 1606γρηγ. Ουέστμινστερ
Αιτία θανάτου	cervical fracture
Συνθήκες θανάτου	θανατική ποινή
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Αγγλίας
Θρησκεία	Καθολικισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Σπουδές	St Peter's School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	στρατιωτικός στρατιώτης
Ποινική κατάσταση
Κατηγορίες εγκλήματος	εσχάτη προδοσία
Οικογένεια
Γονείς	Edward Fawkes και Edith Jackson (Blake)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	στρατηγός
Πόλεμοι/μάχες	Ογδοηκονταετής Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	alférez mayor
Σχετικά πολυμέσα

Απεικόνιση του Γκάι Φωκς από βιβλίο του 1840

Ο Φωκς ασπάστηκε τον καθολικισμό και έφυγε για την ηπειρωτική Ευρώπη, όταν και πολέμησε στο πλευρό της καθολικής Ισπανίας κατά τον ογδονταετή πόλεμο στις Κάτω Χώρες, εναντίον των Ολλανδών προτεσταντών μεταρρυθμιστών. Ταξίδεψε στην Ισπανία ώστε να αναζητήσει την υποστήριξη της Αγγλίας υπέρ της καθολικής επανάστασης αλλά χωρίς επιτυχία. Γνωρίστηκε με τον Thomas Wintour, με τον οποίο επέστρεψε στην Αγγλία, με τον Wintour να τον γνωρίζει στον Ρόμπερτ Κάτεσμπυ, ο οποίος σχεδίαζε να δολοφονήσει τον βασιλιά Ιάκωβο Α' και να ανεβάσει έναν καθολικό μονάρχη στον θρόνο. Οι συνωμότες ξεκίνησαν από το υπόγειο της Βουλής των Λόρδων και ο Φωκς ορίστηκε υπεύθυνος για την πυρίτιδα που αποθηκευόταν εκεί. Όμως η συνωμοσία ξεσκεπάστηκε πριν την ολοκλήρωση του σχεδίου. Μια ανώνυμη επιστολή ζητούσε από την αστυνομία να ψάξει το Παλάτι του Ουεστμίνστερ κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Νοεμβρίου, με αποτέλεσμα να βρουν τον Φωκς να φυλάει τα εκρηκτικά. Ανακρίθηκε και βασανίστηκε κατά τις επόμενες ημέρες και τελικά ομολόγησε ότι επιθυμούσε να ανατινάξει την Βουλή των Λόρδων.

Αμέσως πριν την εκτέλεσή του στις 31 Ιανουαρίου, ο Φωκς έπεσε από το ικρίωμα από το οποίο επρόκειτο να κρεμαστεί και να σπάσει τον λαιμό του, αποφεύγοντας την διαδικασία τού να κρεμαστεί, να πνιγεί και να τεμαχιστεί. Συνδέθηκε με την Συνωμοσία της Πυρίτιδας, η αποτυχία της οποίας τιμάται στην Βρετανία ως Νύχτα του Γκάι Φωκς ήδη από τις 5 Νοεμβρίου 1605, οπότε το ομοίωμά του παραδοσιακά καίγεται στην φωτιά ενώ ακολοθούν και πυροτεχνήματα.

Βιογραφία

Παιδική ηλικία

Ο Γκάι Φωκς γεννήθηκε το 1570 στο Γιορκ. Ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Έντουαρντ Φωκς, δικηγόρου και αντιπροέδρου του δικαστικού συμβουλίου, και της συζύγου του Έντιθ. Οι γονείς του ήταν τακτικοί ομιλητές στην Εκκλησία της Αγγλίας, όπως ήταν και οι γονείς του πατέρα του. Η πατρική γιαγιά του, γεννημένη ως Έλεν Χάρινγκτον, ήταν κόρη ενός εξέχοντος εμπόρου που υπηρέτησε ως δήμαρχος του Γιορκ το 1536. Η οικογένεια της μητέρας του ήταν ανυπότακτοι καθολικοί και ο ξάδερφός του, Ρίτσαρντ Κάουλινγκ, έγινε εβραίος ιερέας. Το Γκάι αποτελούσε ένα ασυνήθιστο όνομα στην Αγγλία της εποχής, ωστόσο ενδέχεται να ήταν δημοφιλές όνομα στο Γιορκ εξαιτίας ενός ευγενή της περιοχής, του Sir Guy Fairfax από το Steeton.

Η ακριβής ημερομηνία της γέννησης του Φωκς είναι άγνωστη, ωστόσο στις 16 Απριλίου βαπτίστηκε στην εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ. Δεδομένου ότι το συνηθισμένο χάσμα ανάμεσα στη γέννηση και στη βάπτιση εκείνη την εποχή ήταν τρεις ημέρες, θεωρείται ότι πιο πιθανόν να γεννήθηκε γύρω στις 13 Απριλίου. Το 1568 η μητέρα του είχε γεννήσει μια κόρη με το όνομα Άννα αλλά το παιδί πέθανε σε ηλικία επτά εβδομάδων, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Γέννησε ακόμα δυο παιδιά μετά τον Γκάι: την Άννα (1572) και την Ελίζαμπεθ (1575). Και οι δυο κόρες παντρεύτηκαν το 1599 και το 1594 αντίστοιχα.

Το 1579 ο πατέρας του Γκάι πέθανε, όταν ο ίδιος ήταν οκτώ ετών. Αρκετά χρόνια αργότερα η μητέρα του παντρεύτηκε τον καθολικό ιερέα Denis Bainbridge της εκκλησίας του Harrogate. Ο Φωκς ίσως να ασπάστηκε τον καθολικισμό λόγω των ανατρεπτικών πεποιθήσεων της οικογένειας Bainbridge αλλά και των πεποιθήσεων των οικογενειών Pulleyn και Percy καθώς και από τη φοίτησή του στη Σχολή του Αγίου Πέτρου στο Γιορκ. Ένας από τους ευεργέτες της Σχολής είχε περάσει είκοσι χρόνια στη φυλακή για ανυπακοή στο καθεστώς και ο διευθυντής της, John Pulleyn, προερχόταν από μια οικογένεια που αντιτάχθηκε έντονα στο καθεστώς. Στο βιβλίο της The Pulleynes of Yorkshire (1915), η συγγραφέας Catharine Pullein υποστήριξε ότι η καθολική εκπαίδευση του Φωκς προήλθε από τους Harrington συγγενείς του, οι οποίοι έγιναν γνωστοί επειδή παρείχαν άσυλο σε ιερείς, ένας από τους οποίους συνόδευσε αργότερα τον Φωκς στη Φλάνδρα το 1592-93. Οι συμμαθητές του Φωκς ήταν μεταξύ άλλων ο Τζον Ράιτ και ο αδερφός του Κρίστοφερ (και οι δυο συμμετείχαν με τον Φωκς στη Συνωμοσία της Πυρίτιδας) αλλά και οι Oswald Tesimond, Edward Oldcorne και Robert Middleton που έγιναν όλοι ιερείς (ο τελευταίος εκτελέστηκε το 1601).

Μόλις εγκατέλειψε το σχολείο, ο Φωκς προσλήφθηκε από τον ευγενή Anthony Browne, ο οποίος αδιαφορούσε για τον Φωκς και αργότερα τον απέλυσε. Στη συνέχεια προσλήφθηκε από τον ευγενή Anthony-Maria Browne, ο οποίος διαδέχθηκε τον παππού του σε ηλικία 18 ετών. Τουλάχιστον μια ιστορική πηγή υποστηρίζει ότι ο Φωκς είχε παντρευτεί και αποκτήσει έναν γιο, ωστόσο μεταγενέστερες πηγές δεν το επιβεβαιώνουν.

Στρατιωτική καριέρα

Τον Οκτώβριο 1591 ο Φωκς πούλησε το σπίτι στο Γιορκ, το οποίο είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του. Ταξίδεψε στην Ευρώπη για να συμμετάσχει στον Ογδονταετή Πόλεμο στο πλευρό της Καθολικής Ισπανίας ενάντια στην Ολλανδική Δημοκρατία και από το 1595 μέχρι τη Συνθήκη Ειρήνης των Βερβίνων το 1598, ενάντια στη Γαλλία. Παρόλο που εκείνη την περίοδο η Αγγλία δεν πραγματοποιούσε χερσαίες εκστρατείες εναντίον της Ισπανίας, οι δυο χώρες βρίσκονταν ακόμα σε πόλεμο και η ισπανική αρμάτα του 1588 είχε λάβει χώρα μόλις πριν πέντε χρόνια από τον Ογδονταετή Πόλεμο. Εργάστηκε για τον Γουίλιαμ Στάνλεϊ, έναν αγγλοκαθολικό και βετεράνο διοικητή 55 ετών, ο οποίος είχε δημιουργήσει τον στρατό του στην Ιρλανδία προκειμένου να συμμετάσχει στην εκστρατεία με το Λέισεστερ στις Κάτω Χώρες. Ο Στάνλει είχε λάβει υψηλής εύνοιας από τη βασίλισσα Ελισάβετ Α΄ αλλά μετά την ήττα στο Ντέβεντερ από τους Ισπανούς το 1587, ο ίδιος και το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων του είχαν αλλάξει στρατόπεδο ώστε να ικανοποιήσουν την Ισπανία. Ο Φωκς έγινε στρατιώτης, πολέμησε στην πολιορκία του Καλαί το 1596 και το 1603 είχε προταθεί για τη θέση του αξιωματικού. Το ίδιο έτος ταξίδεψε στην Ισπανία για να ζητήσει την υποστήριξη της Αγγλίας στο ενδεχόμενο μιας καθολικής επανάστασης. Χρησιμοποίησε αυτή την ευκαιρία για να υιοθετήσει την ιταλική εκδοχή του ονόματός του, Γκίντο, ενώ στα απομνημονεύματά του περιέγραψε τον Ιάκωβο Α΄ (ο οποίος εκείνη τη χρονιά έγινε βασιλιάς της Αγγλίας) ως "αιρετικό" που στόχευε στο να "διώξει όλη την παπική αίρεση έξω από τα σύνορα της Αγγλίας". Κατήγγειλε τη Σκωτία και τους σκωτσέζους ευγενείς που ήταν ευνοούμενοι του βασιλιά, γράφοντας ότι "δεν είναι δυνατόν αυτά τα δυο έθνη, όπως είναι τώρα, να συμφιλιωθούν για πολύ καιρό". Παρόλο που έλαβε θετικές αντιδράσεις, η αυλή του Φιλίππου Γ΄ ήταν απρόθυμη να προσφέρει σε αυτόν την οποιαδήποτε υποστήριξη.

Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας

Η υπογραφή του Γκάι Φωκς αμέσως μετά τα βασανιστήρια (υπογραφή ως "Γκίντο") κι οκτώ μέρες αργότερα

Το 1604 ο Φωκς έγινε μέλος μιας μικρής ομάδας αγγλοκαθολικών, με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Κάτεσμπι, ο οποίος σχεδίαζε να δολοφονήσει τον προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβο και να τον αντικαταστήσει με την κόρη του, την πριγκίπισσα Ελισάβετ, που ήταν τρίτη στη σειρά διαδοχής. Ο Φωκς περιγράφεται από τον εβραίο ιερέα και πρώην συμμαθητή του Oswald Tesimond ως "ένα άτομο ευχάριστο στην προσέγγιση και με ευγενικούς τρόπους, που αντιτίθετο στις διαμάχες και ήταν πιστός στους φίλους του". Ο Tesimond ισχυρίζεται επίσης ότι ο Φωκς ήταν "ένας άνθρωπος με υψηλή εξειδίκευση σε ζητήματα πολέμου" και ότι το μίγμα ευσέβειας και επαγγελματισμού ήταν αυτό που τον έθεσε ψηλά στην εκτίμηση των υπόλοιπων συνωμοτών. Η συγγραφέας Antonia Fraser περιγράφει τον Φωκς ως "έναν ψηλό, ισχυρό άνδρα, με πλούσια κοκκινοκάστανα μαλλιά, ένα κυματιστό μουστάκι κατά την παράδοση της εποχής και μια πλούσια καφεκόκκινη γενειάδα" και ότι επίσης "ήταν δραστήριο άτομο, ικανό για έξυπνη επιχειρηματολογία αλλά και άτομο ιδιαίτερης σωματικής αντοχής, προς έκπληξη των εχθρών του".

Η πρώτη συνάντηση των πέντε βασικών συνωμοτών πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 20 Μαΐου 1604 στο πανδοχείο Duck & Drake, στη συνοικία Στραντ του Λονδίνου. Ο Κάτεσμπι είχε ήδη προτείνει σε προηγούμενη συνάντησή του με τους Τόμας Γουίντουρ και Τζον Ράιτ να σκοτώσει τον βασιλιά και την κυβέρνησή του, ανατινάσσοντας "το κτίριο του Κοινοβουλίου με πυρίτιδα". Ο Γουίντουρ, που αρχικά αντιτάχθηκε στο σχέδιο, πείστηκε από τον Κάτεσμπι να ταξιδέψει στην Ευρώπη για να ζητήσει βοήθεια. Ο Γουίντουρ συναντήθηκε με τον αστυνομικό της Καστίλης, τον εξόριστο Ουαλό κατάσκοπο Χιου Όουεν, και με τον σερ Γουίλιαμ Στάνλει, ο οποίος δήλωσε ότι ο Κάτεσμπι δεν θα λάβει καμιά υποστήριξη από την Ισπανία. Ωστόσο ο Όουεν γνώρισε τον Γουίντουρ στον Φωκς, ο οποίος είχε εγκαταλείψει την Αγγλία εδώ και αρκετά χρόνια και συνεπώς ήταν άγνωστος στην Ισπανία. Ο Γουίντουρ και ο Φωκς θεωρούνται νεωτεριστές στη χώρα ; και οι δυο ήταν μαχητικοί και είχαν εμπειρία από πρώτο χέρι για την απροθυμία των Ισπανών να βοηθήσουν. Ο Γουίντουρ ανέφερε το σχέδιο στον Φωκς, υπογραμμίζοντας ότι πρέπει "να κάνουμε κάτι ενάντια στην Αγγλία, σε περίπτωση που η ειρήνη της με την Ισπανία δεν βοηθήσει". Έτσι τον Απρίλιο 1604 οι δυο άνδρες επέστρεψαν στην Αγγλία. Τα νέα του Γουίντουρ δεν εξέπληξαν τον Κάτεσμπυ ; παρά τις θετικές αντιδράσεις από τις ισπανικές αρχές, ο Κάτεσμπυ φοβόταν ότι "δεν θα λάμβαναν απάντηση".

Ένας από τους συνωμότες, ο Τόμας Πέρσυ, έλαβε προαγωγή τον Ιούνιο 1604 και απέκτησε πρόσβαση σε ένα σπίτι στο Λονδίνο που ανήκε στον John Whynniard, υπηρέτη του βασιλιά. Ο Φωκς εγκαταστάθηκε σε αυτό το σπίτι ως συντηρητής της γκαρνταρόμπας του βασιλιά και ξεκίνησε να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο John Johnson και την ιδιότητα του υπηρέτη του βασιλιά. Ο τελικός απολογισμός της συνωμοσίας (κατά την ομολογία του Τόμας Γουίντουρ) ισχυρίστηκε ότι οι συνωμότες προσπάθησαν να σκάψουν μια σήραγγα από το σπίτι του Whynniard στο Κοινοβούλιο, αν και αυτή η ιστορία ενδέχεται να είναι κατασκευή της κυβέρνησης δεδομένου ότι δεν υπήρξε καμιά ένδειξη για την ύπαρξη σήραγγας κατά την προανακριτική διαδικασία ούτε κάποιο ίχνος αυτής βρέθηκε ποτέ. Ο ίδιος ο Φωκς δεν παραδέχτηκε την ύπαρξη ενός τέτοιου σχεδίου μέχρι και την πέμπτη ανάκρισή του αλλά ακόμα και τότε δεν μπόρεσε να εντοπίσει τη σήραγγα. Εάν όμως η ιστορία είναι αληθινή, μέχρι τον Δεκέμβριο 1604 οι συνωμότες ήταν απασχολημένοι με το να σκάβουν σήραγγες κάτω από το νοικιασμένο σπίτι τους στη Βουλή των Λόρδων. Οι συνωμότες πλήρωναν το ενοίκιο στο μισθωμένο δωμάτιο, το οποίο ανήκε επίσης στον John Whynniard. Όντας αχρησιμοποίητο και βρώμικο, αποτελούσε το ιδανικό μέρος για να κρύψουν οι συνωμότες την πυρίτιδα που σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν. Σύμφωνα με τον Φωκς, αρχικά τοποθέτησαν 20 βαρέλια πυρίτιδας και ακολούθησαν άλλα 16 βαρέλια στις 20 Ιουλίου. Ωστόσο στις 28 Ιουλίου, η απειλή της επιδημίας ματαίωσε τις εργασίες στο Κοινοβούλιο έως την Τρίτη 5 Νοεμβρίου.

Εξωτερικό

Σε μια προσπάθεια να κερδίσει τη στήριξη των ευρωπαϊκών χωρών, τον Μάιο 1605 ο Φωκς ταξίδεψε στο εξωτερικό και ενημέρωσε τον Χιου Όουεν για το σχέδιο των συνωμοτών. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, το όνομά του εμφανίστηκε στα αρχεία του Ρόμπερτ Σέσιλ, κόμη του Salisbury, ο οποίος απασχολούσε ένα δίκτυο κατασκόπων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ένας από αυτούς τους κατασκόπους, ο καπετάνιος Γουίλιαμ Τέρνερ, ίσως ήταν υπεύθυνος για αυτό. Παρόλο που οι πληροφορίες που παρείχε στο κόμη του Salisbury αποτελούσαν απλώς έναν αόριστο αριθμό από αναφορές για εισβολές και δεν περιελάμβαναν κάτι αξιοσημείωτο για τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας, στις 21 Απριλίου τού ανέφερε τον τρόπο με τον οποίο ο Φωκς θα μεταφερόταν από τον Tesimond στην Αγγλία. Ο Φωκς ήταν ένας δημοφιλής Φλαμανδός μισθοφόρος, που θα έκανε τη γνωριμία με τον "κύριο Κάτεσμπυ" και τους "αξιότιμους φίλους της ανώτερης κοινωνικής τάξης και άλλους που θα είχαν όπλα και άλογα σε ετοιμότητα". Η αναφορά του Τέρνερ δεν ανέφερε το ψευδώνυμο του Φωκς στην Αγγλία, δηλ. το John Johnson, και δεν έφτασε στον Cecil μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, αρκετό καιρό μετά την ανακάλυψη της Συνωμοσίας.

Δεν έχει γίνει γνωστό το πότε ο Φωκς επέστρεψε στην Αγγλία, ωστόσο επέστρεψε στο Λονδίνο στα τέλη Αυγούστου 1605 όταν ανακάλυψε με τον Γουίντουρ ότι η πυρίτιδα που φύλαγαν στο υπόγειο είχε αποσυντεθεί. Μετέφεραν περισσότερη πυρίτιδα στο μισθωμένο δωμάτιο, μαζί με καυσόξυλα για να την κρύψουν. Ο τελευταίος ρόλος του Φωκς στη Συνωμοσία διευθετήθηκε κατά τη διάρκεια μιας σειράς συναντήσεων τον Οκτώβριο. Ανέλαβε να τοποθετήσει φωτισμό στη διαδρομή της διαφυγής της συνωμοτών και ύστερα να δραπετεύσει διαμέσου του Τάμεση. Μια παράλληλη εξέγερση στα Midlands θα βοηθούσε ώστε να διασφαλιστεί η σύλληψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Οι ενέργειες καταστολής επικρίθηκαν και επομένως ο Φωκς θα κατευθυνόταν προς την Ευρώπη όπου θα εξηγούσε στους καθολικούς το ιερό του καθήκον να σκοτώσει τον βασιλιά και τους έμπιστούς του.

Ανακάλυψη

Μερικοί από τους συνωμότες ανησυχούσαν για τους καθολικούς που θα ήταν παρόντες στο Κοινοβούλιο την ημέρα έναρξης των εργασιών. Το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου, ο λόρδος Monteagle έλαβε μια ανώνυμη επιστολή που τον προειδοποιούσε να μείνει μακριά από το Κοινοβούλιο γιατί θα λάμβανε ένα τρομερό πλήγμα. Παρόλο που ενημερώθηκαν γρήγορα για την ανώνυμη επιστολή από κάποιον υπηρέτη του Monteagle, οι συνωμότες αποφάσισαν να συνεχίσουν το σχέδιό τους καθώς φάνηκε ότι "ξεκάθαρα επρόκειτο για μια φάρσα". Ο Φωκς έλεγξε την υπόγεια διάβαση στις 30 Οκτωβρίου και ανέφερε ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Ωστόσο οι υποψίες του Monteagle είχαν ήδη δημιουργηθεί και η επιστολή γνωστοποιήθηκε στον βασιλιά Ιάκωβο. Ο βασιλιάς διέταξε τον Sir Thomas Knyvet να διεξαγάγει έρευνα στα κελάρια κάτω από το Κοινοβούλιο. Έρευνα που έγινε κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Νοεμβρίου. Ο Φωκς είχε αναλάβει τη θέση του στην πυριτιδαποθήκη αργά την προηγούμενη νύχτα, οπλισμένος με μια ελαφριά πανοπλία και ένα ρολόι που του έδωσε ο Percy "επειδή έπρεπε να ξέρει πώς χάθηκε χρόνος". Ανακαλύφθηκε τη στιγμή που έφευγε από το κελάρι, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, και συνελήφθη. Μέσα στο κελάρι ανακαλύφθηκαν τα βαρέλια της πυρίτιδας να είναι κρυμμένα κάτω από σωρούς καυσόξυλων και άνθρακα.

Βασανιστήρια

Ο Φωκς έδωσε ως όνομα το John Johnson και ανακρίθηκε πρώτος από τα μέλη του Κοινοβουλίου, όπου παρέμεινε προκλητικός. Όταν ένας από τους άρχοντες τον ρώτησε τι έκανε με τόση μεγάλη ποσότητα πυρίτιδας που βρέθηκε στην κατοχή του, ο Φωκς απάντησε ότι η πρόθεσή του ήταν "να επιτεθεί στους σκωτσέζους ζητιάνους στα γειτονικά βουνά". Παρουσιάστηκε ως ένας 36χρονος καθολικός από το Γιόρκσαϊρ και δήλωσε ότι το όνομα του πατέρα του ήταν Τόμας και της μητέρας του Έντιθ Τζάκσον. Στις ερωτήσεις για τις πληγές στο σώμα του, εξήγησε ότι επρόκειτο για τα αποτελέσματα της πλευρίτιδας. Ο Φωκς παραδέχτηκε ότι είχε πρόθεση να ανατινάξει τη Βουλή των Λόρδων και εξέφρασε τη λύπη του για την αποτυχία της πραγματοποίησης. Ο σταθερός τρόπος ομιλίας του κέρδισε τον θαυμασμό του βασιλιά Ιακώβου, ο οποίος περιέγραψε πως ο Φωκς διέθετε μια "ρωμαϊκή προσωπικότητα".

Όμως ο θαυμασμός του Ιακώβου δεν τον εμπόδισε να διατάξει στις 6 Νοεμβρίου ότι ο "John Johnson" θα βασανιστεί προκειμένου να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργατών του. Διέταξε ότι τα βασανιστήρια θα ήταν στην αρχή απαλά, αναφερόμενος στη χρήση των αλυσίδων και των δεσμών, αλλά ότι θα γίνονταν αυστηρότερα και σκληρότερα εάν αυτό κρινόταν απαραίτητο, επιτρέποντας τη χρήση της ράβδου: "τα πιο ευαίσθητα βασανιστήρια πρέπει να χρησιμοποιηθούν αρχικά και ανάλογα με την πρόθεσή του να αποκαλύψει ονόματα, να προχωρήσουμε στα χειρότερα βασανιστήρια". Ο Φωκς μεταφέρθηκε στον Πύργο του Λονδίνου. Ο βασιλιάς συνέταξε έναν κατάλογο με ερωτήσεις που θα έπρεπε να τεθούν στον "Johnson" όπως "ποιος είναι γιατί κανέναν άνθρωπο που να τον ξέρει δεν μπορώ να βρω", "πότε και πού έμαθε να μιλάει γαλλικά" και "εάν ήταν παπιστής, ποιος τον οδήγησε μέχρι αυτό το σημείο". Το δωμάτιο στο οποίο ανακρίθηκε ο Φωκς έγινε αργότερα γνωστό ως Δωμάτιο Γκάι Φωκς.

Ο Sir William Waad, υπολοχαγός στον Πύργο του Λονδίνου, επέβλεψε τα βασανιστήρια και απέσπασε την ομολογία του Φωκς. Έκανε έρευνα για τον φυλακισμένο του και βρήκε μια επιστολή που απευθυνόταν στον Γκάι Φωκς. Προς έκπληξη του Waad, ο "Johnson" παρέμεινε σιωπηλός και δεν αποκάλυψε τίποτα για τη συνωμοσία ή τους συγγραφείς αυτής της επιστολής. Τη νύχτα της 6ης Νοεμβρίου συνομίλησε με τον Waad που ανέφερε ότι "Αυτός [ο Τζόνσον] μάς είπε ότι από τη στιγμή που ανέλαβε αυτή τη δουλειά, προσευχόταν καθημερινά στον Θεό πως ό,τι κι αν έκανε θα γινόταν για χάρη της πίστης του στον καθολικισμό και για τη σωτηρία της ίδιας του της ψυχής". Σύμφωνα με τον Waad, ο Φωκς κατάφερε να μην σπάσει καθ'όλη τη διάρκεια της νύχτας παρά το γεγονός ότι τον είχαν προειδοποιήσει πως θα ανακρινόταν μέχρις ότου μαθευτεί το μυστικό των σκέψεών του. Η ψυχραιμία του έσπασε κάποια στιγμή κατά την επόμενη ημέρα.

Ο ανακριτής Sir Edward Hoby παρατήρησε ότι "Από τη στιγμή που ο Τζόνσον βρίσκεται στον Πύργο του Λονδίνου, άρχισε να μιλά στην αγγλική γλώσσα". Ο Φωκς αποκάλυψε την πραγματική του ταυτότητα στις 7 Νοεμβρίου και δήλωσε στους ανακριτές ότι υπήρχαν πέντε άτομα που συμμετείχαν στην επιχείρηση για να σκοτώσουν τον βασιλιά. Άρχισε να αποκαλύπτει τα ονόματά τους στις 8 Νοεμβρίου, περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο σκόπευαν να τοποθετήσουν τη βασίλισσα Ελισάβετ στον θρόνο. Η τρίτη ομολογία του στις 9 Νοεμβρίου έμπλεξε στην υπόθεση τον Francis Tresham. Μετά τη συνωμοσία του Ridolfi (1571), οι φυλακισμένοι υπαγόρευαν τις ομολογίες τους, προτού τις αντιγράψουν και τις υπογράψουν, εάν είχαν ακόμα τη δυνατότητα. Παρόλο που δεν είναι γνωστό σε ποιο βαθμό βασανίστηκε, η κακογραμμένη υπογραφή του Φωκς υποδηλώνει την ταλαιπωρία που γνώρισε στα χέρια των ανακριτών του.

Δίκη και εκτέλεση

Η δίκη για τους οκτώ συνωμότες ξεκίνησε τη Δευτέρα 27 Ιανουαρίου 1606. Ο Φωκς πραγματοποίησε τη διαδρομή από τον Πύργο του Λονδίνου μέχρι τη δικαστική αίθουσα στο Γουέστμινστερ μαζί με επτά συνεργούς του. Φυλακίστηκαν στο Star Chamber προτού μεταφερθούν στο Δικαστήριο του Γουέστμινστερ, όπου παρατάχθηκαν με τη σειρά σε ένα ικρίωμα που είχε σκοπίμως κατασκευαστεί. Ο βασιλιάς και το στενό περιβάλλον ήταν μεταξύ του κοινού, παρακολουθώντας στα κρυφά, ενώ οι επίτροποι διάβασαν τη λίστα με τις κατηγορίες. Ο Φωκς αναγνωρίστηκε ότι επρόκειτο για τον Γκίντο Φωκς. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι δεν είναι ένοχος παρά την προφανή αποδοχή της ενοχής του από τη στιγμή που συνελήφθη.

Οι δικαστές διαπίστωσαν ότι όλοι οι κατηγορούμενοι ήταν ένοχοι ενώ ο ανώτερος δικαστής Sir John Popham τούς κήρυξε ένοχους για εσχάτη προδοσία. Ο εισαγγελέας Sir Edward Coke δήλωσε στο δικαστήριο ότι ο κάθε ένοχος ξεχωριστά θα οδηγούνταν στο θάνατο με τη βοήθεια ενός αλόγου, με το κεφάλι τους στο έδαφος. Τα γεννητικά τους όργανα θα κόβονταν και θα καίγονταν μπροστά στα μάτια τους ενώ τα έντερα και η καρδιά τους θα αφαιρούνταν. Στη συνέχεια θα αποκεφαλίζονταν και τα υπόλοιπα μέρη του σώματος θα εμφανίζονταν δημόσια ώστε να γίνουν "θήραμα για τα πτηνά και τα ερπετά". Οι καταθέσεις του Φωκς και του Tresham αναφορικά με την ισπανική προδοσία διαβάστηκαν δυνατά, όπως και οι ομολογίες αναφορικά με τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας. Το τελευταίο αποδεικτικό κομμάτι που γνωστοποιήθηκε ήταν η συζήτηση του Φωκς με τον Γουίντουρ, που είχε φυλακιστεί σε γειτονικό κελί. Οι δυο άνδρες προφανώς πίστευαν ότι είχαν πραγματοποιήσει μια ιδιωτική συνομιλία, όμως η συζήτησή τους καταγράφηκε από κάποιον κυβερνητικό κατάσκοπο. Όταν οι κρατούμενοι έλαβαν την άδεια να μιλήσουν, ο Φωκς εξήγησε τη μη ενοχή του ως άγνοια προς ορισμένες πτυχές του κατηγορητηρίου.

Στις 31 Ιανουαρίου 1606, ο Φωκς και τρεις άλλοι (Τόμας Γουίντουρ, Ambrose Rookwood και Robert Keyes) μεταφέρθηκαν μετ'εμποδίων από τον Πύργο του Λονδίνου στο Παλιό Παλάτι του Γουέστμινστερ, απέναντι από το κτίριο το οποίο είχαν προσπαθήσει να γκρεμίσουν. Οι άλλοι τρεις συνωμότες κρεμάστηκαν. Ο Φωκς ήταν ο μόνος που παρέμεινε στο ικρίωμα. Ζήτησε συγχώρεση από τον βασιλιά και το κράτος, διατηρώντας ταυτόχρονα τις καθολικές πεποιθήσεις του. Αποδυναμωμένος από τα βασανιστήρια και με τη βοήθεια του δήμιου, ο Φωκς ξεκίνησε να σκαρφαλώνει τη σκάλα προς τη θηλειά της κρεμάλας αλλά, είτε πηδώντας προς τον θάνατο είτε σκαρφαλώνοντας αρκετά ψηλά, κατάφερε να αποφύγει το τελευταίο μέρος της εκτέλεσής του σπάζοντας τον λαιμό του. Ωστόσο το άψυχο σώμα του κόπηκε στα τέσσερα και, όπως ήταν το έθιμο, τα κομμάτια του σώματός του διανεμήθηκαν "στις τέσσερις γωνιές του βασιλείου" ώστε να αποτελέσουν προειδοποίηση σε άλλους υποψήφιους προδότες.

Κληρονομιά

Στις 5 Νοεμβρίου 1605 οι Λονδρέζοι ενθαρρύνθηκαν να γιορτάσουν τη διαφυγή του βασιλιά από την απόπειρα δολοφονίας ανάβοντας φωτιές, υπό την προϋπόθεση ότι "αυτές οι εκδηλώσεις χαράς πρέπει να γίνονται προσεκτικά, χωρίς κανένα κίνδυνο ή ταραχές". Μια κοινοβουλευτική πράξη όρισε την 5η Νοεμβρίου κάθε έτους ως ημέρα ευχαριστιών για τη "χαρούμενη ημέρα της απελευθέρωσης του βασιλιά" και παρέμεινε σε ισχύ μέχρι το 1859. Ο Φωκς ήταν ένας από τους δεκατρείς συνωμότες αλλά είναι το άτομο που κυρίως συνδέεται με τη συνωμοσία της πυρίτιδας.

Στη Βρετανία, η 5η Νοεμβρίου έχει χαρακτηριστεί ποικιλοτρόπως ως Νύχτα Γκάι Φωκς, Ημέρα Γκάι Φωκς, Νυχτερινή Συνωμοσία (μπορώντας έτσι να συνδεθεί άμεσα με την αρχική γιορτή της 5ης Νοεμβρίου 1605). Από τη δεκαετία του 1650 και μέχρι σήμερα οι φωτιές συνοδεύονται από πυροτεχνήματα ενώ από το 1673, που η Αυτού Εξοχότητα Ιάκωβος, Δούκας του Γιορκ, ασπάστηκε τον καθολικισμό, υπάρχει το έθιμο να καίγεται και ένα είδωλο (συνήθως του Πάπα). Φιγούρες και άλλων αξιοσημείωτων προσωπικοτήτων, όπως ο Πωλ Κρούγκερ και η Μάργκαρετ Θάτσερ, έχουν οδηγηθεί στη φωτιά αν και οι περισσότερες νεότερες μορφές είναι του Φωκς. Η "φιγούρα" κατασκευάζεται συνήθως από παιδιά τα οποία χρησιμοποιούν παλιά ρούχα, εφημερίδες και μάσκες. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η "φιγούρα" αποτύπωνε ένα παράξενα ντυμένο άτομο ενώ σε πολλά μέρη έχει χάσει τον υποτιμητικό χαρακτήρα του και αναφέρεται σε κάθε αρσενικό άτομο ενώ ο πληθυντικός αριθμός μπορεί να αναφέρεται σε άτομα οποιουδήποτε φύλου (π.χ. "εσείς παιδιά").

Ο Τζέιμς Σαρπ, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ, έχει περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο ο Γκάι Φωκς δημιουργήθηκε ώστε να θεωρείται "ο τελευταίος άνθρωπος που εισήλθε στο Κοινοβούλιο με ειλικρινείς προθέσεις". Το ιστορικό μυθιστόρημα Γκάι Φωκς (1841) του William Harrison Ainsworth ή το ιστορικό μυθιστόρημα του ίδιου Η προδοσία των πυροβόλων όπλων απεικονίζει τον Φωκς με ένα συμπαθητικό τρόπο και μεταμορφώνει τον Φωκς στην αντίληψη του κοινού ως έναν "αποδεκτό φανταστικό χαρακτήρα". Στη συνέχεια ο Φωκς εμφανίζεται ως "ουσιαστικά ένας ήρωας δράσης" στην παιδική λογοτεχνία όπως στο Η εφηβεία του Γκάι Φωκς ή στο Οι συνωμοσιολόγοι του Παλαιού Λονδίνου, το οποίο εκδόθηκε γύρω στο 1905. Σύμφωνα με τον ιστορικό Lewis Call, ο Φωκς αποτελεί σήμερα "μια μεγάλη προσωπικότητα στη σύγχρονη πολιτική κουλτούρα", με το πρόσωπό του να έχει γίνει στα τέλη του 20ου αιώνα "ένα δυνητικά ισχυρό όργανο για την ανόρθωση του μεταμοντέρνου αναρχισμού".

Γλώσσα

Από το όνομα του Γκάι Φωκς προέκυψε η λέξη "guy" στην Αγγλική γλώσσα, ιδιαίτερα στα αγγλικά της Αμερικής. Στην επέτειο της 5ης Νοεμβρίου, το έθιμο απαιτούσε το κάψιμο στην πυρά ενός ομοιώματος του Φωκς, γνωστό ως "guy", με αποτέλεσμα η λέξη να χρησιμοποιείται σαν όρος για "κάποιο πρόσωπο με αλλόκοτη και εκκεντρική εμφάνιση", σύμφωνα με το Oxford English Dictionary. Με τον καιρό, η λέξη χρησιμοποιόταν για μια γενικότερη αναφορά σε κάποιον άνδρα, ενώ κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιείται στον πληθυντικό για άτομα και των δυο φύλων.

Λογοτεχνία

Η απόπειρα του Γκάι Φωκς ενέπνευσε πολλά στιχάκια εκείνης της εποχής, όπως το εξής:

Remember, remember, the fifth of November,
The Gunpowder treason and plot!
I know of no reason, why gunpowder treason,
Should ever be forgot.

Οι συνωμοσίες εναντίον της ζωής του Βασιλιά Ιάκωβου αποτέλεσαν επίσης έμπνευση για το έργο Μάκβεθ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Η ιστορία του Γκάι Φωκς αποτέλεσε έμπνευση για το κόμικ των Άλαν Μουρ και Ντέιβιντ Λόιντ V for Vendetta, κεντρικός ήρωας της οποίας είναι ο V, που φοράει μια μάσκα του Γκάι Φωκς. Αποτελεί πρότυπό του και σχεδιάζει να ανατινάξει το κτίριο του Κοινοβουλίου στις 5 Νοεμβρίου ενός μελλοντικού Λονδίνου, επιχειρώντας να θέσει τα θεμέλια για την ανατροπή του ολοκληρωτικού καθεστώτος φασισμού και τυραννίας που έχει επιβληθεί σε όλη τη χώρα. Χαλαρή διασκευή του κόμικ αυτού είναι και η ομώνυμη ταινία του 2006.

Ποπ κουλτούρα

Πυροτεχνήματα σχίζουν τον ουρανό στο Λονδίνο, κατά τους εορτασμούς της Νύχτας του Γκάι Φωκς

Τη Νύχτα του Γκάι Φωκς, σε ανάμνηση της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας, λέγονται οι παρακάτω στίχοι:

Remember, remember, the 5th of November
The Gunpowder Treason and plot;
I know of no reason why Gunpowder Treason
Should ever be forgot.

Guy Fawkes, Guy Fawkes,
 'Twas his intent.
To blow up the King and the Parliament.
Three score barrels of powder below.
Poor old England to overthrow.
By God's providence he was catch'd,
With a dark lantern and burning match

Holloa boys, Holloa boys, let the bells ring
Holloa boys, Holloa boys, God save the King!

Hip hip Hoorah !
Hip hip Hoorah !

A penny loaf to feed ol'Pope,
A farthing cheese to choke him.
A pint of beer to rinse it down,
A faggot of sticks to burn him.
Burn him in a tub of tar,'
Burn him like a blazing star.
Burn his body from his head,
Then we'll say: ol'Pope is dead.

Ο Τζον Λένον στο άλμπουμ του John Lennon/Plastic Ono Band του 1970 χρησιμοποιεί ως τελευταίο στίχο το "Remember, remember, the 5th of November" στο τραγούδι με τίτλο "Remember" και αμέσως μετά τους στίχους αυτούς ακούγεται μια έκρηξη.

Στον δίσκο "Strangeways Here We Come" των The Smiths, υπάρχει χαραγμένη στο τέλος του βινυλίου η φράση "GUY FAWKES WAS A GENIUS" (μόνο στην αυθεντική έκδοση της Rough Trade).

Βιβλιογραφία

• Allen, Kenneth (1973), The Story of Gunpowder, Wayland.
• Cobbett, William (1857), A History of the Protestant Reformation in England and Ireland, Simpkin, Marshall and Company.
• Fox, Adam; Woolf, Daniel R. (2002), The spoken word: oral culture in Britain, 1500–1850, Manchester University Press.
• Fraser, Antonia (2005) [1996], The Gunpowder Plot, Phoenix.
• Haynes, Alan (2005) [1994], The Gunpowder Plot: Faith in Rebellion, Hayes and Sutton.
• Northcote Parkinson, C. (1976), Gunpowder Treason and Plot, Weidenfeld and Nicolson.
• Sharpe, J. A. (2005), Remember, Remember: A Cultural History of Guy Fawkes Day (illustrated ed.), Harvard University Press.
• Thompson, Irene (2008), The A to Z of Punishment and Torture: From Amputations to Zero Tolerance, Book Guild Publishing.
• Younghusband, George (2008), A Short History of the Tower of London, Boucher Press.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Γκάι Φωκς
• Ιστοσελίδα του Βρετανικού Κοινοβουλίου για την επέτειο των 400 χρόνων από τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας