Γεώργιος Σώκος

Ο Γεώργιος Σώκος (5 Νοεμβρίου 1892 – 28 Δεκεμβρίου 1937) ήταν Έλληνας δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, εκδότης και τέκτων.

Γεώργιος Σώκος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	5  Νοεμβρίου 1892 Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας
Θάνατος	28  Δεκεμβρίου 1937
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημοσιογράφος εκδότης
Οικογένεια
Τέκνα	Ροζίτα Σώκου

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια

Ο Γιώργος Σώκος, γιος του Γιάννη και της Μαριγώς, γεννήθηκε στις 5 Νοεμβρίου του 1892 στο Αιτωλικό. Ήταν το προτελευταίο από τέσσερα αδέλφια: τη Φροσύνη, τη Λενιώ, που πέθανε νέα από καρκίνο στον εγκέφαλο, το Γιώργο, και τον Ανδρέα (μετέπειτα καθηγητή φωτοτοπογραφίας στο Πολυτεχνείο)

Ο πατέρας τους ο Γιάννης, που ήταν δάσκαλος, πέθανε από φυματίωση. Όταν έμαθε για την αρρώστια του, άφησε γυναίκα και παιδιά, για να μην τα κολλήσει, και πήγε να ζήσει ολομόναχος σε μια καλύβα στο δάσος, και του άφηναν το φαγητό στο μονοπάτι, μακριά.

Ο Γιώργος σύντομα έδειξε κλίση στα γράμματα, επαναστατική διάθεση και πάθος για το θέατρο. Έστελνε συνεργασίες στο «Νεολόγο» των Πατρών, όπου τις δημοσίευαν χωρίς να μπορούν βέβαια να φανταστούν την ηλικία του.

Δεκατεσσάρων ετών βγήκε στο θέατρο, με ψεύτικη κοτσίδα, παίζοντας την Εσμέ την Τουρκοπούλα. Τον επόμενο χρόνο ανέβασε το πρώτο δικό του έργο, τη Δόξα του Αιτωλικού, γραμμένο το χειμώνα του 1911, ένα ιστορικό και αισθηματικό δράμα σε ηρωικό δεκαπεντασύλλαβο, και παιγμένο την 25η Μαρτίου του 1912.

Πέρα από τις θεατρικές παραστάσεις και άλλες γιορτές και εκδηλώσεις που διοργάνωνε στο Αιτωλικό, τα ποιήματα, τα άρθρα και τα διηγήματα του δημοσιεύονταν σε εφημερίδες της Πάτρας και του Αγρινίου.

Όταν τελείωσε το γυμνάσιο, φοίτησε στην Εμπορική Σχολή των Πατρών. Κατόπιν έδωσε εξετάσεις και έγινε δεκτός στη Σχολή Ευελπίδων.

Στρατιωτική σταδιοδρομία

Το 1913 κατατάχθηκε στο στρατό: πρώτα έφεδρος ανθυπολοχαγός του πεζικού, κατόπιν μόνιμος αξιωματικός της Διαχειρίσεως και κατά το 1918 Λοχαγός του Ελέγχου. Υπηρέτησε διαδοχικά ως τμηματάρχης στο Υπουργείο Στρατιωτικών και ως διευθυντής του Ελέγχου Φρουράς Βάσεως Σμύρνης, μια πολύπλοκη εκείνους τους καιρούς υπηρεσία, όπου – όπως λένε οι βιογράφοι του - έδειξε μεγάλη πρωτοβουλία και ικανότητα. Εκεί, στη Μικρά Ασία, εκτός από τα υπηρεσιακά του καθήκοντα, έγραψε επιθεωρήσεις για τους στρατιώτες, έβγαλε φωτογραφίες στον τάφο του Καραγκιόζη (στον οποίο είχε πάντα αδυναμία) και στη Σμύρνη γνώρισε τη μέλλουσα γυναίκα του, την Τιτίκα Μιχαηλίδου, που παντρεύτηκε το 1921 (ή '22, οπωσδήποτε πριν από την Καταστροφή), από την οποία θα αποκτούσε, το 1923, μια κόρη, τη μετέπειτα επίσης δημοσιογράφο και συγγραφέα Ροζίτα Σώκου.

Πίσω στην Ελλάδα, έγινε διευθυντής στο Μετοχικό Ταμείο του κατά γην στρατού, και στο έτος 1924, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Στρατιωτικής Ενώσεως. Συγχρόνως συνέχισε τις δραστηριότητές του ως θεατρικού συγγραφέα και εκδότη.

Θεατρικά έργα

Τα έργα του παίχτηκαν από τον Μουσούρη, τη Μαίρη Σαγιάνου-Κατσέλη, τον Νίκο Δενδραμή κ.ά.

Η δόξα του Αιτωλικού (1911)

Ιστορικό, τραγικό και αισθηματικό δράμα σε ηρωικό δεκαπεντασύλλαβοτο που ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηρίζει "εθνική τραγωδία εις μέρη δύο και πράξεις τρείς". Γράφτηκε το χειμώνα του 1911 εν όψει του εορτασμού της 25ης Μαρτίου και πρωτοπαίχτηκε στο θέατρο του Αιτωλικού από το θίασο Γαϊτανάκη τη 26η Μαρτίου 1912.

Διανομή: Γαϊτανάκης και Νίτσα   Γαϊτανάκη, Δ. Λεονάρδος, Κ. Λαζαρίδης, Α. Φαράντος, Α. Στέλιος, Κυρία Λαζαρίδου, Κλημανιώτης, Π. Γκιόκας.

Ως πρόλογο έχει ένα ποίημα του Ι. Γ. Τζοβάρα με τη σημείωση:

"Κρίσις του ιδίου Ποιητού μετά την πρώτην διδασκαλίαν του παρόντος έργου: 'Εύγε, δισεύγε, τρισεύγε!!!' "

Η Διεφθαρμένη (1925)

Το 1925 παίχτηκε για πρώτη φορά, με μεγάλη επιτυχία, το θεατρικό του έργο Η διεφθαρμένη, από το θίασο Κυβέλης, στο θέατρό της. Επί δέκα μέρες ήταν γεμάτο, και χειροκροτήθηκε θερμά. Όμως η Κυβέλη είχε ήδη προ πολλού ορίσει μια παράσταση άλλου έργου, και το κατέβασε, ξαναπαίζοντάς το για λίγο αργότερα.

Έγραφε ο Τύπος:

"... το θέατρον ήτο υπερπλήρες, δι' ό και ο ταμίας εμερίμνησε να πωλήσει και τας θέσεις των εφημερίδων" (Καθημερινή, 16/9/25)

"Η Διεφθαρμένη κατόρθωσε να συγκεντρώση άπειρον κόσμον.  Αυτό εσχολιάσθη πολύ, διότι εφέτος ουδέν ελληνικόν έργον ενεφάνισε τόσην συρροήν και ουδείς συγγραφεύς έλαβε τόσον τεραστίας ανθοδέσμας..." (Αθηναϊκή, 15/9/25)

"Ενώπιον πυκνοτάτου ακροατηρίου - εξαιρετικόν φαινόμενον προκειμένου περί συγγραφέως ημετέρου, το πρώτον εμφανιζομένου από της σκηνής κεντρικού θιάσου - εδόθη εις το Κυβέλειον, την Δευτέραν 14 τρ., το κοινωνικόν δράμα του Γ. Σώκου Η διευθαρμένη" (Ελεύθερος Τύπος, 16/9/25)

Αλλά και η επαρχία είχε στείλει ανταποκριτές για να τιμήσει τον Αιτωλικιώτη συγγραφέα:

"Την αισθητή αυτήν έλλειψη ήλθε ν' αναπληρώση ένα τελευταίον έργον, το κοινωνικώτερον και επαναστατικώτερο που ανέβηκε στην Ελληνική Σκηνή, η Διεφθαρμένη  του κ. Γ. Σώκου που καθ' όλον το 2ον δεκαήμερον του παρόντος μηνός εσημείωσε θριαμβευτικάς επιτυχίας εις το Κυβέλειον..." (Ελευθερία Λαρίσης, 30/9/25)

"... Πλημμύρα κόσμου διανοουμένου κατέκλυζε το θέατρον καθ' όλας τας παραστάσεις, εις βαθμόν δυνάμενον ν' αποδώσει το μέτρον της αξίας του έργου από πολλών απόψεων..." (Δελτίον Σ.Ε.Λ.Κ., 27/9/25)

Η Διεφθαρμένη συνεχίστηκε για δέκα μέρες με την ίδια κοσμοσυρροή, αλλά ο θιασάρχης βρέθηκε στην ανάγκη να διακόψει τις παραστάσεις γιατί η Κυβέλη βιαζόταν να παίξει η ίδια σ' ένα ξένο έργο, τη Ζήλεια, που η πρεμιέρα του είχε οριστεί προ πολλού.  Εν τούτοις, το έργο παίχτηκε ξανά σε δυό ακόμα απογευματινές παραστάσεις και σε μιά βραδινή, ως τιμητική του ηθοποιού Νίκου Δενδραμή.

Ο Νίκος Δενδραμής ήταν τότε πολύ νέος, και έπαιζε στο έργο το ρόλο του νεαρού αδελφού της ηρωίδας.  Τους άλλους ρόλους έπαιζαν οι Ν. Παπαγεωργίου, Π. Γαβριηλίδης, Ν. Βλαχόπουλος, Μ. Παλαιολόγος και Ι. Τσεβελάκος.  Τους τέσσερεις γυναικείους ρόλους έπαιζαν τέσσερεις μεγάλες θεατρίνες: Μιράντα Θεοχάρη, Αθανασία Μουστάκα, Σαπφώ Αλκαίου, Αλίκη Θεοδωρίδου .

Στο έργο σατιρίζονται οι εκφυλισμένοι πια απόγονοι των Φιλικών και των αγωνιστών της Επανάστασης, που θεωρούνται περίοπτα μέλη της κοινωνίας, παρασημοφορούνται κλπ. Ο πατέρας έχει διώξει από το σπίτι τη μικρή του κόρη, επειδή είχε ερωτική σχέση με έναν άντρα (αυτή είναι η Διεφθαρμένη του τίτλου) ενώ η άλλη του κόρη, η παντρεμένη, έχει στα κρυφά δύο εραστές. Η τρίτη κόρη, που έρχεται από την Αμερική για να γιορτάσει μαζί τους το Πάσχα, ενοχλεί με τις φιλελεύθερες ιδέες της και ξαναφέρνει τη μικρή αδελφή στο σπίτι: όλοι τότε τη θεωρούν κι αυτή «διεφθαρμένη». Η κοπέλα ξαναφεύγει για την Αμερική, παίρνοντας τη μικρή μαζί της.

Ο Τύπος ασχολήθηκε πολύ με το έργο.  Πολλοί κριτικοί ενοχλήθηκαν την σάτιρα ορισμένων απογόνων των αγωνιστών του '21:

"Η θέσις του είναι εσφαλμένη. Όλη η σάτιρα κατά των απογόνων των αγωνιστών είναι αδικαιολόγητος.  Είναι μάλιστα θλιβερό το  ότι  ευρέθη συγγραφεύς όστις επεζήτησε να γελοιοποιήσει ό,τι ωραίον και ευγενές έχει απομείνει εισέτι εις την κοινωνίαν των Αθηνών.  Τι διάβολο, εχάθηκαν οι νεόπλουτοι;" (Καθημερινή)

Κάποιοι ωστόσο βρήκαν και προτερήματα:

"Η ψυχολογική θέσις είναι καλλίστη και ανεπτυγμένη θαυμάσια. Το έργον, αρτιώτατον, εμπνέει την ασφαλή ελπίδα ότι το δεύτερον έργον του συγγραφέως θα είναι ασυγκρίτως ανώτερον. Ο κ. Σώκος έχει τάλαντον δραματικού συγγραφέως" ("Ελεύθερον Βήμα, 18/9/25)

Οι άνθρωποι των γραμμάτων ήταν πολύ θετικοί:

Είδα τη Διεφθαρμένη δύο και τρεις φορές ακόμη. Και πρέπει να ομολογήσω – αυτό είναι όλο υπέρ του έργου- ότι κάθε φορά που το έβλεπα μου άρεσε περισσότερο, και κάθε λεπτομέρεια που εξέταζα, την έβρισκα πιο ωραία, πιο λογική, πιο δικαιολογημένη... Οι πιο δύσκολοι απ´το ακροατήριο –εκτός βέβαια από τους κριτικούς που τους εμποδίζει το επάγγελμα- χειροκροτούν με την καρδιά τους.(...) Το ωραίο, επαναστατικό κίνημα, με το ρίγος συγκινήσεως που φέρνει στο τέλος, δεν είναι ένα βαθύ δίδαγμα σ´ανθρώπους του τόπου μας και του καιρού, που σ´όμοια περίσταση θα έκαναν διαφορετικά; (...) Η Διεφθαρμένη είναι ένα έργο πολύ συμπαθητικό. Στέκεται καλά. Και με τα βαθύτερα προτερήματά της δικαιολογεί κάθε ελπίδα για τον νέον αυτόν συγγραφέα, που θέλει το θέατρο και τον θέλει.

— Γρηγόριος Ξενόπουλος

Τιμημένε μου συνάδερφε. Σπαραχτικό, συμμαζεμένο και γρήγορο το δράμα σας Η Διεφθαρμένη.... Κι αυτό μου αρέσει στο έργο σας, που όλες του οι σκηνές μυρίζουνε ειλικρίνεια, πεποίθησι, πίστη και τέχνη.... Σε σας έχει την τέχνη της ακόμα και η πεποίθησι. Σας συχαίρουμαι γι’αφτό.

— Γιάννης Ψυχάρης

Η εν πολλαίς αμαρτίαις (1926)

Και στο άλλο θεατρικό του έργο, Η εν πολλαίς αμαρτίαις, επανέρχεται το ίδιο θέμα της αγνότητας στην ελευθερία, μακριά από τη μεγάλη πολιτεία, την Αθήνα, όπου όλοι αγωνίζονται για μια σοβαροφάνεια, να κουκουλώσουν την έλλειψη αληθινής ηθικής.

Το έργο πρωτοπαίχτηκε στις 26 Ιουλίου 1926 στο θέατρο Κυβέλης από το Θίασο των Νέων σε πολλές παραστάσεις, και αργότερα σε δύο τιμητικές των ηθοποιών Ηλία Θεοδώρου και Γ. Πλούτη. Πρώτοι διδάξαντες: Ηλίας Θεοδώρου, Ανδρέας Παντόπουλος, Γεώργιος Πλούτης. Το νεαρό ζευγάρι έπαιζαν ο Κώστας Μουσούρης και η Μαίρη Σαγιάνου, ενώ η “περπατημένη» γυναίκα που παρασύρει το αγνό κορίτσι στην αμαρτία ήταν η Ελένη Χαλκούση.

Η γυναίκα του βαριετέ

Με τον Κώστα Μουσούρη

Εκδόσεις

Ξεκίνησε την έκδοση πολλών εφημερίδων, που όμως έκλειναν πριν βγει το τρίτο ή τέταρτο φύλλο τους. Μία μάλιστα, με τον τίτλο Φιγκαρό, κράτησε μόνο δυο μέρες. Μία ιδέα του είχε μεγάλη επιτυχία. Είχε σκεφτεί να εκδώσει τη Στρατιωτική και Ναυτική εγκυκλοπαίδεια, ένα περιοδικό που θα κυκλοφορούσε με ένα δεκαεξασέλιδο της εγκυκλοπαίδειας κάθε φορά, και που θα αγοραζόταν υποχρεωτικά από όλους τους μόνιμους αξιωματικούς του Στρατού και του Ναυτικού, γιατί η συνδρομή θα αφαιρείτο κατ’ευθείαν από το μισθό τους.

Στα 28 του έγινε λοιπόν εκδότης της εξάτομης «Στρατιωτικής και Ναυτικής Εγκυκλοπαίδειας».

Παράλληλα έβγαλε τότε τους δύο μεγάλους τόμους "Αγώνες και νεκροί".

Η εγκυκλοπαίδεια έκανε και εκδόσεις βιβλίων όπως τους "Παράλληλους βίους" του Πλούταρχου ή το "Φον Ριχτχόφεν, ο κόκκινος αεροπόρος". Συνολικά έβγαλε εκατό τέτοια βιβλία, που απευθύνονταν στους συνδρομητές των εγκυκλοπαιδικών έργων.

Όσο διαρκούσε η έκδοση της εγκυκλοπαίδειας, και επομένως η κυκλοφορία του περιοδικού, δεχόταν συνεργασίες αναγνωστών. Και πολλές φορές λάβαινε γράμματα που άρχιζαν: «Πνευματικέ μου πατέρα», ενώ ο ίδιος ήταν πολύ νεότερος από τους επιστολογράφους του.

Η αρρώστια και ο θάνατος τον εμπόδισαν να ολοκληρώσει την καινούργια του έκδοση, τη «Θρησκευτική και Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια», της οποίας είχαν βγει μόνον οι τρεις πρώτοι τόμοι.

Τεκτονισμός και ορθοδοξία

Το 1924, σε ηλικία δηλαδή 32 ετών, πρωτομπήκε στον τεκτονισμό, όπου έμελλε να επενδύσει όλο τον ιδεαλισμό του και τις πνευματικές του ανησυχίες, φθάνοντας ως τον βαθμό του 30ού. Ήταν από τα σημαντικότερα στελέχη της στοάς «Αδελφοποίησις», εκδότης του περιοδικού «Τεκτονική Ηχώ». Δύο χρόνια αργότερα τον ακολούθησε και ο αδελφός του Ανδρέας. Στις δημοσιευμένες ομιλίες τους φαίνεται καθαρά πώς γι´ αυτούς η στοά αποτελούσε μια όαση καθαρότητας, σοβαρότητας και πνευματικής αναζήτησης, μακριά από την ανηθικότητα, τον εγωισμό, τον κυνισμό και τον υλισμό της «έξω» ζωής, και κυρίως τη στενότητα και μισαλλοδοξία των επίσημων δογμάτων.

Η θρησκεία πάντα τον ενδιέφερε πολύ. Από το Αιτωλικό, όπου οι κάτοικοι περνούσαν τη μισή τους ζωή στην εκκλησία, ως το γραφείο του, όπου σχεδίαζε την έκδοση της "Θρησκευτικής και Χριστιανικής Εγκυκλοπαίδειας", ως και τα ταξίδια του, η ενασχόλησή του με τα θρησκευτικά θέματα ήταν συνεχής. Οι γνώσεις του επί του θέματος ήταν πλατιές και οι θέσεις του πάντα τολμηρές, αλλά τεκμηριωμένες. Ήταν προσωπικός φίλος του Βενέδικτου πατριάρχη Ιεροσολύμων, που τον εξομολόγησε τη νύχτα του θανάτου του.

Στα τριάντα επτά του χρόνια αρρώστησε από λευχαιμία. Πέθανε επτά χρόνια αργότερα, στις 28 Δεκεμβρίου 1937.

Πηγές

• Συνεντεύξεις της Ροζίτας Σώκου
• Δημοσιευμένα έργα του
• Αυτοβιογραφία της Ροζίτας Σώκου "Ο αιώνας της Ροζίτας", εκδ. Οδός Πανός, Νοέμβριος 2017 - αποσπάσματα με την άδεια της συγγραφέως.