Γεώργιος Σφραντζής
Ο Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής[4] (Κωνσταντινούπολη, 1401 – Κέρκυρα, 1480) ήταν Βυζαντινός αξιωματούχος, διπλωμάτης και ιστορικός συγγραφέας, που έγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, ο μόνος από τους τέσσερις ιστορικούς της που την έζησε σαν αυτόπτης μάρτυρας, στενός φίλος και συνεργάτης του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου.
| Γεώργιος Σφραντζής | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 30 Αυγούστου 1401[1] Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 1477 Κέρκυρα[2] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιστορικός συγγραφέας[3] |
Βιογραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΠρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΓεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 30 Αυγούστου του 1401. Ο πατέρας του, ήταν στην υπηρεσία του Θωμά Παλαιολόγου, γιού του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, έτσι βρέθηκε από μικρός μέσα στην παράδοση του Ιερού Παλατιού[5]. Καταγόταν από αριστοκρατική ελληνική οικογένεια της Λήμνου και σε νεαρή ηλικία φαίνεται ότι έχασε τους γονείς του από επιδημία πανώλης το 1416 μ.Χ. ή κατά άλλους το 1417 μ.Χ., οπότε την επιμέλεια του ανέλαβε η ίδια αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων, με πρωτοβουλία καθώς φαίνεται του ίδιου του αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄[5].
Στην Πάτρα με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
ΕπεξεργασίαΝεαρός συνόδευσε τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο, ως θαλαμηπόλος (πρωτοβεστιάριος), όταν αυτός επισκέφτηκε τους αδερφούς του στην Πελοπόννησο στις 26 Δεκεμβρίου του 1427.[6] Διατηρούσε στενές σχέσεις με τον δεσπότη του Μυστρά και μετέπειτα αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, και όσο ήταν στην αυλή του πήρε μέρος την άνοιξη του 1429 στην εκστρατεία εναντίον των Πατρών, που τότε διοικούσε ο Κεντυρίων Ζαχαρίας. Κατά τη διάρκειά της έσωσε τη ζωή του Κωνσταντίνου αλλά πιάστηκε ο ίδιος αιχμάλωτος[7]. Έπειτα από 40 μέρες τον απελευθέρωσε με σημαντικά ανταλλάγματα ο Κωνσταντίνος. Ο Σφραντζής έγινε εκπρόσωπος του Δεσποτάτου στις διαπραγματεύσεις με τον Μουράτ Β'. Έπειτα διοίκησε για μερικά χρόνια την Πάτρα.
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΗ φιλία του με την οικογένεια των Παλαιολόγων απέκτησε και πνευματικό δεσμό καθώς ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος έγινε ανάδοχος των παιδιών του[8]. Ο Σφραντζής νυμφεύθηκε πριν από το 1438 την Ελένη, "κόρη του Αλεξίου Παλαιολόγου του Τζαμπλάκωνος"[7]. Μαζί απέκτησαν το 1439 έναν γιο, τον Ιωάννη και το 1442 μια κόρη που ονομάστηκε Θάμαρ. Το 1441 γεννήθηκε ο γιος του Αλέξιος, που και πάλι βάφτισε ο Κωνσταντίνος, αλλά το βρέφος πέθανε από ασθένεια μόλις συμπλήρωσε ένα μήνα[7].
Διπλωματικές και διοικητικές αποστολές
ΕπεξεργασίαΤην ίδια χρονιά (1441) μεσολάβησε στον άρχοντα της Λέσβου Ντορίνο Α' Γκατιλούζιο για το γάμο της κόρης του Αικατερίνης με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, κατι που πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη στις 27 Ιουλίου 1442[7]. Επίσης στις 20 Οκτωβρίου 1441 διαπραγματεύτηκε με το σουλτάνο Μουράτ Β, ως απεσταλμένος του Κωνσταντίνου την ανταλλαγή των εδαφών του τελευταίου στην Πελοπόννησο με αυτά του αδελφού του Δημήτριου στη Μεσημβρία, επειδή ο Κωνσταντίνος ήθελε να ναι πιο κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε[7].
Την 1η Μαρτίου 1443 τοποθετήθηκε διοικητής στη Σηλυβρία, μια νευραλγικής σημασίας επαρχία της ανατολικής Θράκης ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και την πρωτεύουσα των Οθωμανών Αδριανούπολη[7]. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους όμως ακολούθησε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο στο Μυστρά, όπου ανέλαβε Δεσπότης, μετά την παραίτηση του αδελφού του Θεόδωρου Β Παλαιολόγου. To 1444 έλαβε μέρος στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα, πιθανότατα στην Αδριανούπολη, ανάμεσα στους Οθωμανούς, τους εκπροσώπους του σταυροφορικού στρατού υπο το Λαδίσλαο Ε' της Ουγγαρίας και τους Βυζαντινούς. Η συνθήκη που υπεγράφη έμελλε να καταπατηθεί τον ίδιο Οκτώβρη με το καταστροφικό αποτέλεσμα της μάχης της Βάρνας(10 Νοεμβρίου 1444). Το Σεπτέμβρη του 1446 τοποθετήθηκε διοικητής της Σπάρτης[7].
Στην Άλωση
ΕπεξεργασίαΌταν ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας το 1448, πήρε το Σφραντζή στην αυλή του στην Κωνσταντινούπολη με το υψηλό αξίωμα του Μεγάλου Λογοθέτου. Ο Κωνσταντίνος συνέχισε να τον στέλνει σε λεπτές διπλωματικές αποστολές όπως στην Ιβηρία και την Τραπεζούντα για τη σύναψη συνοικεσίου, που τελικά δεν ευοδώθηκε.
Το 1453 λίγο πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης τάχθηκε να καταμετρήσει και να στρατολογήσει όλους όσοι μπορούσαν να φέρουν όπλο, διασώζοντας με ακρίβεια ότι ήταν μόλις 4.773 (έναντι περίπου 150.000-200.000 Τούρκων). Κατά τη διάρκεια της μάχης υπερασπίστηκε τα βόρεια τείχη προς τον Κεράτιο και πιάστηκε αιχμάλωτος ζωντανός, έχασε τα παιδιά του κι αναγκάστηκε να υπηρετήσει το σουλτάνο ως ιπποκόμος. Την ελευθερία του όμως εξαγόρασε (πιθανώς με οικονομική βοήθεια από την Άννα Νοταρά), όπως και της συζύγου στις αρχές του 1455. Κατέφυγαν αρχικά στο Μυστρά κοντά στον Θωμά Παλαιολόγο έως το 1460 και τελικά στην Κέρκυρα.
Τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα
ΕπεξεργασίαΣτις 6 Σεπτεμβρίου του 1461 εγκαταστάθηκε στο κάθισμα του Αγίου Ηλία πλησίον του άστεως. Ο ίδιος εξιστορεί στο Χρονικό πως, προκειμένου να βρίσκεται πιο κοντά στον πνευματικό και φίλο του Δωρόθεο, ηγούμενο της μονής των Αγίων Αποστόλων Ιάσονος και Σωσιπάτρου, μετοίκησαν μαζί με τη σύζυγό του Ελένη, στις 15 Μαρτίου του 1462 στο κάθισμα, όπως αναφέρει, του Αγίου Νικολάου το επωνομαζόμενον του Ταρχανιώτου, που του παραχώρησε το Ιερό Τάγμα. Στο κάθισμα αυτό, όπου διέμενε μετά των εμών τον Αύγουστο του 1468 μας πληροφορεί ότι "των κοσμίων μου φορεμάτων διαλυθέντων ιερά ερασοφορήσαμεν… και αντί Γεώργιος, Γρηγόριος μετωνομάσθην, αντί δε Ελένη η εμή σύνευνος Ευπραξία". Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 27 Ιουλίου του 1472, την ημέρα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονος, εξιστορεί ότι "περιέπεσα εν ασθενεία τοσαύτη, ώστε και εγεγόνειν τέλειος μοναχός του μεγάλου σχήματος μη εννοήσας το τυχόν...".
Εκεί, στο κάθισμα του Αγίου Νικολάου, με την προτροπή τινών ευγενών Κερκυραίων, συνέγραψε το περίφημο Χρονικό της Άλωσης σε δέκα βιβλία, που έφτασαν στις μέρες μας σε δυο μορφές, τη Minus και τη Maius, και -όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Σπυρίδων Παπαγεώργιος - "εκεί αποθανών ετάφη" περί το 1478 ως 1480.
Γνησιότητα και ταυτότητα συγγραφέα
ΕπεξεργασίαΣχετικά με τις δυο μορφές του Χρονικού της Αλώσεως, το Maius το συνέγραψε ο Μακάριος Μελισσηνός ή Μελισσουργός με τους συνεργάτες του, έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Γ. Σφραντζή, στη Νάπολη της Ιταλίας. Μέχρι το 1930 το Minus εθεωρείτο ως επιτομή του Maius, οπότε ο Jean Falier Papadopoulos συνειδητοποίησε ότι το Maius είναι συρραφή διαφόρων χρονικών, από διαφορετικές γλώσσες, με αρκετές προσθήκες του Μελισσηνού.
Το παλαιότερο σωζόμενο Minus είναι του 1570-80 : Neap. Bibl. Nat. XVI A.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 120074247. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ www
.britannica .com /EBchecked /topic /559738 /George-Sphrantzes. - ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
- ↑ Η ακριβέστερη ονομασία του είναι Σφραντζής: Λήμμα «Γεώργιος Σφραντζής», στην Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού.
- ↑ 5,0 5,1 Τωμαδάκης, Ν. Β. (1953). Περί αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, Συναγωγή κειμένων μετά προλόγου και βιογραφικών μελετημάτων περί των τεσσάρων ιστοριογράφων. Αθήνα. σελ. 139.
- ↑ Στέφανος Θωμόπουλος, 1888, βλ. πηγές σελ. 314
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 «ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΣΤΟ 1402». Scribd (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019.
- ↑ Πρίντζιπα, Ν. Οι ιστορικοί της αλώσεως. σελ. 68.
Πηγές
Επεξεργασία- The Fall of the Byzantine Empire: A Chronicle by George Sphrantzes, 1401-1477. The University of Massachusetts Press, Amherst 1980.
- M. Philippides, "Makarios Melissourgos-Melissenos (d. 1585)", in Historians of the Ottoman Empire, electronic article, 7 pp. (http://www.ottomanhistorians.com/database/pdf/melissenos_en.pdf[νεκρός σύνδεσμος])
- Στέφανος Θωμόπουλος, 1888, «Ιστορία της πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 1821», Εν Αθήναις :Εκ της βασιλικής τυπογραφίας Νικολάου Γ. Ιγγλέση. (Λήμμα για το βιβλίο: Ιστορία της Πόλεως Πατρών (βιβλίο))
Νεώτερες εκδόσεις του έργου
Επεξεργασία- Γεωργίου του Φραντζή, Περί της βασιλείας του κυρ Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου και της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως και ετέρων τινών, εκδ. Δωδώνη, χ.χ.
- Γεώργιου Σφραντζή, Βραχύ Χρονικό, μτφρ. Δήμητρα Μονιού, εκδ. Κανάκη, Αθήνα 2006.
- Memorii, 1401-1477 [de] Georgios Sphrantzes. In anexa Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica, 1258-1481, κριτική έκδοση από τον Vasile Grecu, σειρά: Scriptores Byzantini, τόμος 5ος, Editura Academiei Republicii Socialiste Romania, Βουκουρέστι 1966, σελ. 2-146.
- Εάλω η Πόλις: α) "Γεωργίου Φραντζή Πρωτοβεστιαρίου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, Το Χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης". Απόδοση στη Νέα Ελληνική: Ιωάννης Α. Μελισσείδης & Ρίτα Ζαβολέα Μελισσείδη, σελ.7-87. β) "Συνοπτική Ιστορία των Γεγονότων στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο 1440-1453". Μελέτη/Κείμενο: Ιωάννης Α. Μελισσείδης, σελ. 91-176. εκδ. Ε΄. επηυξημένη. Εκδόσεις Βεργίνα, Αθήνα 1998/2004. ISBN 9607171918 (Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία 1999/2004, βάση δεδομένων ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ).