Βικιπαίδεια

Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς

Σέρβος φιλόλογος και γλωσσολόγος, μεταρρυθμιστής της σερβικής γλώσσας

Ο Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς (σερβικά : Вук Стефановић Караџић), (Τρσιτς, 6 Νοεμβρίου 1787 - Βιέννη, 7 Φεβρουαρίου 1864), ήταν Σέρβος φιλόλογος, μεταρρυθμιστής της σερβικής γλώσσας, συλλέκτης δημοτικών τραγουδιών και συγγραφέας του πρώτου λεξικού στην σερβική γλώσσα.[14] Ο Κάρατζιτς ήταν η πιο σημαντική προσωπικότητα στη σερβική λογοτεχνία το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα[15].

Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Вук Стефановић Караџић (Serbian (Cyrillic script)) και Vuk Stefanović Karadžić (Serbian (Latin script))
Γέννηση26 Οκτωβρίουιουλ. / 6  Νοεμβρίου 1787γρηγ. (μη καθορισμένο ημερολόγιο)[1][2]
Τρσιτς Λοζνίτσας[2][3][4]
Θάνατος26  Ιανουαρίου 1864 (μη καθορισμένο ημερολόγιο)[1][2][5] ή 7  Φεβρουαρίου 1864[4]
Βιέννη[2][6][4]
Τόπος ταφήςΚαθεδρικός Ναός του Αγίου Μιχαήλ (44°49′5″ s. š., 20°27′8″ v. d.)[7]
Χώρα πολιτογράφησηςΟθωμανική Αυτοκρατορία
Πριγκιπάτο της Σερβίας
ΘρησκείαΣερβική Ορθόδοξη Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά
Σερβικά[8][9]
ΣπουδέςGymnasium of Karlovci
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταγλωσσολόγος[4]
ιστορικός[10][4]
μεταφραστής
συγγραφέας[11][4]
μεταφραστής της Βίβλου
διπλωμάτης
συλλέκτης παραμυθιών
ανθρωπολόγος[12]
φιλόλογος[10]
εθνογράφος[10][4]
λαογράφος[10]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Βελιγραδίου
Επηρεάστηκε απόSava Mrkalj
Οικογένεια
ΣύζυγοςAna Karadžić (από 1818)[13]
ΤέκναΜίνα Κάρατζιτς
Δημήτρηγε Κάρατζιτς
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΔήμαρχος του Βελιγραδίου
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Συμμετείχε στην πρώτη Σερβική εξέγερση ως υπάλληλος της Νεγκοτίνσκα Κράινα, μετά την ήττα το 1813 μετακόμισε στη Βιέννη. Εκεί συναντήθηκε με τον Σλοβένο Γέρνεϊ Κόπιταρ, κι έθεσε ως στόχο τη συλλογή των σερβικών δημοτικών τραγουδιών, τη μεταρρύθμιση του κυριλλικού αλφάβητου και τον αγώνα για την εισαγωγή των εθνικών γλωσσών στη σερβική λογοτεχνία. Οι μεταρρυθμίσεις του Βουκ στη σερβική γλώσσα ήταν η εισαγωγή της φωνητικής ορθογραφίας, η καθιέρωση της σερβικής γλώσσας που χρησιμοποιούσε ο λαός, η οποία αντικατέστησε τη σλαβονική-σερβική γλώσσα, την οποία την εποχή εκείνη χρησιμοποιούσαν οι μορφωμένοι.

Βιογραφία

Επεξεργασία
 
Το σπίτι του σήμερα
 
Ο τάφος του

Ο Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς γεννήθηκε το 1787 στην Τρσιτς κοντά στη Λοσνίτσα σε μια οικογένεια η οποία μετοίκισε από το Μαυροβούνιο στη Ντοπριάνκα.

Γραφή και ανάγνωση έμαθε από έναν συγγενή του τον Ζέβτο Σάβιτς Κότριτς, ο οποίος ήταν ο μόνος που ήξερε τότε γράμματα στην περιοχή. Συνέχισε την εκπαίδευσή του σε σχολείο στη Λοζνίτσα αλλά δεν τελείωσε τις σπουδές του λόγω ασθένειας. Η εκπαίδευσή του συνεχίστηκε αργότερα στο μοναστήρι Τρονόζα και ταυτόχρονα ήταν κτηνοτρόφος βοοειδών στο οικογενειακό κτήμα.

Κατά την έναρξη της πρώτης σερβικής εξέγερσης ήταν υπάλληλος σε γουναράδικο. Την ίδια χρονιά πήγε στο Σρέμσκι Καρλόβτσι και γράφτηκε στο γυμνάσιο. Για κάποιο διάστημα φοίτησε και στο τοπικό κολέγιο.

Έχοντας αποτύχει να εγγραφεί στο λύκειο του Κάρλοβατς πήγε στην Πετρίνια, όπου πέρασε αρκετούς μήνες μαθαίνοντας την γερμανική γλώσσα. Αργότερα ήρθε στο Βελιγράδι για να συναντήσει τον Ντοσιντέι Ομπράντοβιτς έναν μορφωμένο άνθρωπο και παιδαγωγό που είχε διορισθεί υπουργός παιδείας. Ο Κάρατζιτς του ζήτησε βοήθεια προκειμένου να συνεχίσει την εκπαίδευσή του αλλά ο Ντοσιντέι Ομπράντοβιτς αρνήθηκε. Τότε απογοητευμένος πήγε στο Ζαντάρ και άρχισε να εργάζεται ως υπάλληλος για τον Γιάκοβ Νενάντοβιτς κι αργότερα μετακόμισε στο Βελιγράδι, όπου έκανε εργασίες γραφείου.

Όταν άνοιξε η Μεγάλη του Γένους Σχολή στο Βελιγράδι ο Κάρατζιτς έγινε μαθητής της. Σύντομα όμως αρρώστησε και πάλι και πήγε για θεραπεία στο Νόβι Σαντ αλλά απέτυχε να θεραπεύσει το πόδι του. Το 1810 επέστρεψε στη Σερβία και μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα στο Βελιγράδι εργάστηκε ως δάσκαλος δημοτικού σχολείου.

Μετά την αποτυχία της εξέγερσης το 1813 μαζί με την οικογένειά του μετακόμισε στο Ζεμούν και από εκεί πήγε στη Βιέννη. Εκεί γνωρίστηκε με την Βιεννέζα Άννα Μαρία Κράους την οποία παντρεύτηκε. Έκαναν πολλά παιδιά από τα οποία όλα, εκτός την κόρη Μίνα και το γιο Δημήτριε, πέθαναν στην παιδική και στην εφηβική ηλικία (Μιλούτιν, Μίλιτσα, Μπόζινταρ, Βασίλιε, οι δύο που δεν είχαν βαπτιστεί, Σάβα, Ρούκα, Αμάλια, και η Αλεξανδρίνα). Στη Βιέννη συναντήθηκε με τον Σλοβένο λογοκριτή Γέρνεϊ Κόπιταρ με τη βοήθεια και τις συμβουλές του ξεκίνησε τη συλλογή δημοτικών τραγουδιών. Το 1814 στη Βιέννη δημοσίευσε μια συλλογή των δημοτικών τραγουδιών, την οποία αποκάλεσε "Мала простонародна славено-сербска пјеснарица". Την ίδια χρονιά δημοσίευσε το "Писменицу сербскога језика по говору простога народа написану", που αποτέλεσε την πρώτη γραμματική της Σερβικής γλώσσας στην καθομιλουμένη. Την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε μια άλλη συλλογή δημοτικών τραγουδιών γνωστή ως το "Народна сербска песнарица".

 
"Σερβικό λεξικό" του 1818

Λόγω προβλημάτων με τον πρίγκιπα Μίλος Ομπρένοβιτς ήταν απαγορευμένο να δημοσιεύσει τα βιβλία του στη Σερβία και για ένα διάστημα και στο αυστριακό κράτος. Ο Βουκ Κάρατζιτς διορίστηκε στις 29 Μαρτίου το 1831 δήμαρχος του Βελιγραδίου[16].

Το 1847 δημοσίευσε στην καθομιλουμένη τα έργα "Рат за српски језик", "Песме", "Горски вијенац" (γραμμένο στην παλαιά ορθογραφία) και μετάφραση της Καινής Διαθήκης, αλλά η γλώσσα που γράφει ο Κάρατζιτς αναγνωρίζεται ως επίσημη γλώσσα μόνο το 1868, τέσσερα χρόνια μετά το θάνατό του[17].

Πέθανε στη Βιέννη και τα λείψανα του μεταφέρθηκαν στο Βελιγράδι στις 12 Οκτωβρίου 1897 όπου με επίσημες τιμές έθαψαν μπροστά από τον καθεδρικό ναό, δίπλα στον Ντοσιντέι Ομπράντοβιτς. Είναι επίτιμος πολίτης της κροατικής πρωτεύουσας, της πόλης του Ζάγκρεμπ[17].

Το έργο του

Επεξεργασία

Ωθούμενος από τον Κόπιταρ έγραφε στην εθνική γλώσσα και γραμματική. Το 1814 έκδωσε το "Σερβικό λεξικό" του που περιείχε 26.270 λέξεις που χρησιμοποιούνταν στην ομιλία των ανθρώπων στη Σερβία, Βοϊβοντίνα και Σρεν. Το 1824 έκδωσε το ίδιο βιβλίο με τις ανάλογες διορθώσεις.

Αναθεώρησε ριζικά το αλφάβητο και την ορθογραφία με την αρχή που χρησιμοποιήθηκε από τον Κάρατζιτς κατά την οποία οι λέξεις γράφονται όπως προφέρονται και κάθε γράμμα αντιπροσωπεύει έναν ήχο. Αφαίρεσε από το παλαιό αλφάβητο περιττούς χαρακτήρες, αλλά με αυτή την μεταρρύθμιση διαφώνησε η Σερβική Ορθόδοξη εκκλησία, η οποία έβλεπε σε αυτά να χάνεται η σύνδεση της παιδείας με τη θρησκεία.

Από το σλαβικό αλφάβητο του Κάρατζιτς φυλάσσονται τα ακόλουθα 24 γράμματα::

- -{А а}- -{Б б}- -{В в}- -{Г г}- -{Д д}- -{Е е}- -{Ж ж}- -{З з}- - -{И и}- -{К к}- -{Л л}- -{М м}- -{Н н}- -{О о}- -{П п}- -{Р р}- - -{С с}- -{Т т}- -{У у}- -{Ф ф}- -{Х х}- -{Ц ц}- -{Ч ч}- -{Ш ш}-

πρόσθεσαν ένα από το λατινικό αλφάβητο:

- -{Ј ј}-

και πέντε ακόμα:

- -{Љ љ}- -{Њ њ}- -{Ћ ћ}- -{Ђ ђ}- -{Џ џ}-

και:

- Ѥ ѥ (је) Ѣ, ѣ (јат) І ї (и) Ы ы(јери, тврдо и) Ѵ ѵ (и) Ѹ ѹ (у) Ѡ ѡ (о) Ѧ ѧ (ен) Я я (ја) - Ю ю (ју) Ѿ ѿ (от) Ѭ ѭ (јус) Ѳ ѳ (т) Ѕ ѕ (дз) Щ щ (шч) Ѯ ѯ (кс) Ѱ ѱ (пс) Ъ ъ (тврди полуглас) Ь ь(меки полуглас)

Στη δεύτερη έκδοση του "Σερβικού λεξικού" ο Κάρατζιτς είχε προσθέσει υλικό από την καθομιλούμενη του πληθυσμού του Μαυροβουνίου, Ντουμπρόβνικ, Δαλματίας και Κροατίας. Αυτή η έκδοση πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη το 1852 και περιείχε 47.427 λέξεις. Συνέχισε την συλλογή λέξεων για την έκδοση τρίτης έκδοσης του λεξικού, αλλά δεν πρόλαβε λόγω του θανάτου του. Το λεξικό εκδόθηκε το 1898 από τους Πέρα Τζόρτζεβιτς και Λιούμπομιρ Στογιάνοβιτς.

Ο αγώνας για την εισαγωγή των εθνικών γλωσσών στη βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του στη γραμματική, το λεξιλόγιο και τη δημοσίευση δημοτικών τραγουδιών ο Κάρατζιτς άρχισε να αντιμετωπίζει το ζήτημα της λογοτεχνικής γλώσσας, το οποίο στην εποχή του αποτέλεσε ένα χαοτικό μείγμα. Η παλιά Σερβική λογοτεχνία έχει αναπτυχθεί σχετικά με την γραμματική της παλιάς σλαβικής εκκλησίας μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Κατά τον 18ο αιώνα υπήρξε μια ισχυρή επιρροή των ρωσικών εκκλησιαστικών βιβλίων στην λογοτεχνική ζωή των Σέρβων. Στοιχεία της ρωσικής γλώσσας διεισδύουν όλο και περισσότερο στην πρώην εκκλησιαστική λογοτεχνική γλώσσα και έτσι δημιούργησε μια τεχνητή ρωσική-σλαβική γλώσσα η οποία είναι η επίσημη γλώσσα της εκκλησίας, του σχολείου, και της λογοτεχνίας.

Οι μορφωμένοι άνθρωποι διδάσκονται από τα βιβλία της παλιάς γλώσσας, φέρνοντας σε αυτό τα στοιχεία της ρωσικής και της Σερβικής εθνικής γλώσσας. Η κατάσταση αυτή έφερε τον Κάρατζιτς σε σύγκρουση κατά των συγγραφέων του παλιού σχολείου. Οι μάχες άρχισαν από τον Κάρατζιτς με την κριτική σε μυθιστόρημα του Μίλοβαν Μιντάκοβιτς. Η κριτική στρεφόταν σε ελλιπή γνώση του συγγραφέα της γλώσσας, που αντιπροσώπευε ένα ατυχές ουσιαστικό μείγμα με ρηματικούς τύπους της παλιάς σλαβικής γλώσσας και της καθομιλουμένης. Ο Βιντάκοβιτς εκείνη την εποχή ήταν ο πιο δημοφιλής συγγραφέας της Σερβίας και η επίθεση του Κάρατζιτς σε αυτόν προκάλεσε θύελλα στο λογοτεχνικό κοινό . Η Εκκλησία και ανώτατοι εκπρόσωποι της βρέθηκαν αντίπαλοι του Κάρατζιτς, εμπόδιζαν την εκτύπωση των βιβλίων του.

Εκτός από την Σερβική Εκκλησία, ο μεγαλύτερος αντίπαλος ήταν ο Ιβάν Χάντζιτς, ιδρυτής και πρόεδρος της "Матице српске" και ένας από τους πιο μορφωμένους Σέρβους εκείνη τη εποχή. Ο Χάτζιτς, ο οποίος ήταν αρχικά συνεργάτης του αλλά αργότερα χώρισαν οι δρόμοι τους σχετικά με την Σερβική γλώσσα το 1837. Η διαμάχη ξεκίνησε με τον Βουκ Κάρατζιτς, που επέκρινε την ελλιπή γνώση του Χάτζιτς στην καθομιλουμένη και γραπτώς. Ο Χάτζιτς συνέχισε τον διάλογο με το γράψιμο μερικών άρθρων και φυλλαδίων ("Utuk I", "Utuk II", "III Utuk» ...).

Η διαμάχη μεταξύ Κάρατζιτς - Χάντζιτς και διήρκεσε σχεδόν μια δεκαετία μέχρι το 1847 που επικράτησε ο Κάρατζιτς. Από 1814 μέχρι το 1847 η νίκη του Κάρατζιτς δεν ήταν βέβαιη. Παρά το γεγονός ότι το έργο του έτυχε θερμής υποδοχής από τους Ευρωπαίους φιλολόγους, οι Σέρβοι τη θεωρούσαν απλή και βοοειδή γλώσσα. Ένας από τους υποστηρικτές του ήταν και ο Γκαίτε. Σιγά σιγά απέκτησε αποδοχή κι όλο και περισσότερους υποστηρικτές ανάμεσα στους νέους εργαζόμενους της Σερβίας. Το 1847 οι νέοι διανοούμενοι της Σερβίας απέδειξαν ότι η γραμματική του Κάρατζιτς, γράφοντας σε αυτή, είναι απλή γλώσσα καθομιλουμένη και μπορεί να γραφεί στην ποίηση, τη φιλοσοφία και την Αγία Γραφή.

Ο Κάρατζιτς έγραψε σε βιβλίο την ιστορία της πρώτης Σερβικής εξέγερσης έως το 1814. Αργότερα κυκλοφόρησε άλλα δύο βιβλία σχετικά με την πρώτη εξέγερση.

 
Μνημείο Βουκ στο προαύλιο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Νις

Συλλογή δημοτικών τραγουδιών

Επεξεργασία

Ο Κάρατζιτς μετά την γνωριμία του με τον Κόπιταρ στη Βιέννη ξεκίνησε την συλλογή δημοτικών τραγουδιών και επικών ποιημάτων της Σερβίας. Εξέδωσε εκατοντάδες από αυτά και αργότερα άρχισε την συλλογή δημοτικών διηγημάτων θρύλων και παραδόσεων.

Βραβεία

Επεξεργασία

Ο Κάρατζιτς εξελέγη μέλος της ακαδημίας του Βερολίνου, της Βιέννης, Αγίας Πετρούπολης, έγινε δεκτός ως μέλος επιστημονικών εταιρειών στην Κρακοβία, Μόσχα, Γκέτινγκεν, Παρίσι και αλλού, τιμήθηκε από τον Ρώσο και τον αυτοκράτορα των Αψβούργων, τον βασιλιά της Πρωσίας και τη Ρωσική Ακαδημία των Επιστημών.

Το 1861 του απονεμήθηκε ο τίτλος του επίτιμου πολίτη της πόλης του Ζάγκρεμπ[18].

Πηγές

Επεξεργασία
Αυτό το λήμμα χρειάζεται μετάφραση. Αν θέλετε να συμμετάσχετε, μπορείτε να επεξεργαστείτε το λήμμα μεταφράζοντάς το ή προσθέτοντας δικό σας υλικό και να αφαιρέσετε το {{μετάφραση}} μόλις το ολοκληρώσετε. Είναι πιθανό (και επιθυμητό) το ξενόγλωσσο κείμενο να έχει κρυφτεί σαν σχόλιο με τα <!-- και -->. Πατήστε "επεξεργασία" για να δείτε ολόκληρο το κείμενο.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Irinarch Nikolayevich Polovinkin: «Караджич, Вук» (Ρωσικά)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
  3. ↑ Irinarch Nikolayevich Polovinkin: «Караджич, Вук» (Ρωσικά)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 tnk.krakow.pl/czlonkowie/karadzic-wuk-stefanovic/. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2022.
  5. ↑ Dalibor Brozović, Tomislav Ladan: «Hrvatska enciklopedija» (Κροατικά) Ινστιτούτο Λεξικογραφίας «Μίροσλαβ Κρλέζα». 1999. 30362.
  6. ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 25  Φεβρουαρίου 2017.
  7. ↑ 7,0 7,1 (Αγγλικά) Find A Grave. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουνίου 2024.
  8. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12023016z. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  9. ↑ CONOR.SI. 10929507.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/123867. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  11. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  12. ↑ Ανακτήθηκε στις 26  Ιουνίου 2019.
  13. ↑ data.matricula-online.eu/de/oesterreich/wien/03-landstrasse-st-rochus/02-04/?pg=58. Ανακτήθηκε στις 2  Οκτωβρίου 2022.
  14. ↑ «Вук Стефановић Караџић». 
  15. ↑ Larousse enciklopedija, 2. tom
  16. ↑ Vaso Milinčević. «Вук Караџић био градоначелник Београда („Вечерње новости", 8. септембар 2012)». Novosti.rs. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2013. 
  17. ↑ 17,0 17,1 «Biografija na sajtu». Antikvarne-knjige.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2013. 
  18. ↑ 1850. - 1918. (Austro Ugarska monarhija), Počasni građanin Grada Zagreba
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Βουκ_Στεφάνοβιτς_Κάρατζιτς&oldid=10795414"