Βεράτιον

Το λεγόμενο επίσημα στην ελληνική "βεράτιον", ή απλούστερα βεράτιο, ή και βεράτι εκ της τουρκο-περσικής "βεράτ" ήταν ένα επίσημο δημόσιο έγγραφο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το οποίο αναγνωριζόταν ή επικυρωνόταν υψηλόβαθμη διοικητική θέση καθώς και τα προνόμια που αποδίδονταν για τη συγκεκριμένη θέση.

Αρχικά το βεράτιο είχε χαρακτήρα αξιόγραφου που κατά τη χρήση του στο διάβα των αιώνων έλαβε τελικά χαρακτήρα επικύρωσης και ακόμη είδος σύγχρονου διαπιστευτηρίου στον χορηγούμενο, ή τον κατέχοντα τούτο. Το βεράτιο εκδιδόταν κατ' εφαρμογή ειδικού διατάγματος (φιρμάνι) με εκτελεστικό χαρακτήρα, είτε από τον Σουλτάνο, είτε συνηθέστερα από τον Μέγα Βεζίρη, φέροντας αντίστοιχα υπογραφή στην αρχή του κειμένου ως επικεφαλίδα, όπως και το φιρμάνι.
Τα βεράτια εκδίδονταν κυρίως σε πατριάρχες, ως επικύρωση εκλογής και αναγνώρισης προνομίων, σε επισκόπους και επισκοπές, ομοίως σε αναγνώριση αυτών καθώς και σε ιερές μονές, σε αναγνώριση προνομίων και των υπαγομένων σ' αυτά εκτάσεων, εγκαταστάσεων, νήσων, νησίδων, λιμνών κ.λπ.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 δημιουργήθηκε παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός από επισκοπές - μητροπόλεις που βρέθηκαν να μη καλύπτονται με βεράτια, αλλά με υπόσχεση έκδοσης ή μελλοντικής αναγνώρισής τους από το Πατριαρχείο. Την κατάσταση αυτή που άφησε να διαιωνίζεται ο Ι. Καποδίστριας αποκατέστησε δυναμικά ο Βασιλεύς Όθων ορίζοντας μία μητρόπολη ανά νομό, (για παράδειγμα μόνο στο νομό Λακωνίας την περίοδο εκείνη υπήρχαν πέντε επίσκοποι με ισάριθμες επισκοπικές έδρες), φθάνοντας μάλιστα και σε κατάργηση μοναστηριών που λειτουργούσαν με ελάχιστους μοναχούς.
Τη θέση του βερατίου στη σύγχρονη Ελλάδα, μετά την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ελλάδος κάλυψε αρχικά εκδιδόμενο σχετικό κατά περίπτωση Βασιλικό Διάταγμα, ή στη συνέχεια Προεδρικό Διάταγμα όπως υφίσταται η έκδοσή του σήμερα χωρίς ιδιαίτερη επί τούτου ονομασία.

Το 1870 όταν εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το σχετικό φιρμάνι ίδρυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας με ειδικό επί τούτου βεράτιο ορίσθηκε και επικυρώθηκε ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας της. Στη συνέχεια όμως η συνεχής έκδοση βερατίων επί νέων βουλγαρικών επισκοπών δημιούργησε τεράστιο ζήτημα συνέπεια του οποίου ήταν η ανάδειξη φυλετικού μίσους μεταξύ των λαών της Βαλκανικής.

Τέλος σημειώνεται ότι τα βεράτια καθώς και τα όποια προνόμια αποδίδονταν μ' αυτά κατά περίπτωση, καταργήθηκαν και στην Τουρκία, με τη Συνθήκη της Λωζάνης

Πηγές

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.Ζ΄, σελ.61