Η Ακρασία, ακράτεια στην νεοελληνική απόδοσή της, είναι και αυτή, ανάμεσα στις πολλές, μια βασική έννοια στο Αριστοτελικό έργο (corpus), στην οποία αφιερώνει ολόκληρο το Z΄ κεφάλαιο των Ηθικών Νικομαχείων.[1] Συνεξετάζεται με το αντίθετό της, την εγκράτεια, μέσα στη θεματολογία της ηδονής, της σύνεσης, της φρόνησης, του ήθους και της σωφροσύνης.
««[ὁ ἐγκρατής], ἐπεὶ εὔπειστος, ὅταν τύχῃ, ἔσται ὁ ἐγκρατής· οἳ δὲ οὐχ ὑπὸ λόγου, ἐπεὶ ἐπιθυμίας γε λαμβάνουσι, καὶ ἄγονται πολλοὶ ὑπὸ τῶν ἡδονῶν. εἰσὶ δὲ ἰσχυρογνώμονες οἱ ἰδιογνώμονες καὶ οἱ ἀμαθεῖς καὶ οἱ ἄγροικοι, οἱ μὲν ἰδιογνώμονες δι' ἡδονὴν καὶ λύπην».1151b 10-13
«o εγκρατής δεν παρασύρεται από το πάθος ή την επιθυμία καθότι θα πεισθεί εύκολα με την πρώτη ευκαιρία. Αντίθετα οι ισχυρογνώμονες δεν υποχωρούν στη λογική, καθότι τελούν υπό το κράτος της επιθυμίας και άγονται και φέρονται συχνά από τις ηδονές».
Αν η εγκράτεια ωθεί τον άνθρωπο να παραμένει ακίνητος σε όλες του τις γνώμες, είναι ιδιότητα ευτελής, όπως όταν το κάνει και για την αναληθή ακόμη αντίληψη.
Ο Νεοπτόλεμος είναι αξιέπαινος επειδή δεν παρέμεινε σταθερός σε εκείνα για τα οποία τον έπεισε ο Οδυσσέας να πράξει, επειδή λυπόταν να λέει ψέματα.[2]
Επειδή υπάρχουν από τη φύση πράγματα ευχάριστα και απ΄αυτά άλλα γενικά και άλλα για ορισμένα μόνο είδη ζώων και ανθρώπων, και πράγματα όχι ευχάριστα, από τα οποία μερικά προέρχονται από σωματική βλάβη κι άλλα από συνήθεια όπως και από κακή φυσική κατάσταση, μπορούμε σχετικά με καθένα από αυτά τα μη φυσιολογικά είδη ευχαρίστησης να διακρίνουμε αντίστοιχες έξεις, όπως εκείνου που λέγεται σχετικά με τον Φάλαρη.
Πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι οι περισσότεροι πονηροί άνθρωποι είναι και περισσότερο άδικοι. Ο οξύθυμος δεν είναι δόλιος, αλλά ούτε και ο θυμός του, αντίθετα είναι φανερός. Η επιθυμία όμως μοιάζει με τη Αφροδίτη για την οποία λένε: «η δολοπλόκα Αφροδίτη που είναι γέννημα της Κύπρου και ο Όμηρος λέει για το κεντημένο στηθόδεσμός της: «απάτη που εξαπατά ακόμα και τον νου ανθρώπου συνετού». Ιλιάδα[3]».
Η ακράτεια δεν είναι είδος κακίας, πλην όμως έχει ίσως κατά μια έννοια τον χαρακτήρα κακίας. Διότι ενώ ενεργεί παρά την προαίρεση, η κακία προϋποθέτει προαίρεση. Η ακράτεια και η κακία μοιάζουν ως προς το είδος των πράξεων που ενεργούνται και εδώ ισχύει εκείνο που έλεγε σχετικά με τους Μιλησίους ο Δημόδοκος, ότι δηλαδή «Οι Μιλήσιοι δεν είναι βέβαια ανόητοι, ενεργούν όμως ως ανόητοι. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι και οι ακρατείς δεν είναι βέβαια άδικοι, πλην όμως διενεργούν άδικες πράξεις.[4]»
