Βικιπαίδεια

Όσιπ Μαντελστάμ

Ρώσος ποιητής

Ο Όσιπ Αιμίλιεβιτς Μαντελστάμ (О́сип Эми́льевич Мандельшта́м, 3 Ιανουαρίου [ν.ημ. 15 Ιανουαρίου] 1891 – 27 Δεκεμβρίου 1938) ήταν Ρώσος ποιητής και δοκιμιογράφος, πολωνοεβραϊκής καταγωγής. Υπήρξε ο σύζυγος της Ναντέζντα Μαντελστάμ και ένα από τα εξέχοντα μέλη της ποιητικής «σχολής των Ακμεϊστών». Τον συνέλαβε το σταλινικό καθεστώς τη δεκαετία του 1930 εξαιτίας ενός ποιήματός του και στάλθηκε σε εσωτερική εξορία μαζί με τη σύζυγό του. Μετά από ένα είδος αναστολής, μετακόμισαν στο Βορόνεζ. Ωστόσο, το 1938 ο Μαντελστάμ συνελήφθη και πάλι και καταδικάστηκε σε παραμονή σε στρατόπεδο στη Σιβηρία. Πέθανε σε ένα στρατόπεδο μεταγωγής το ίδιο έτος.

Όσιπ Μαντελστάμ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Осип Эмильевич Мандельштам (Ρωσικά)
Γέννηση2ιουλ. / 14  Ιανουαρίου 1891γρηγ.[1]
Βαρσοβία[2][3][4]
Θάνατος27  Δεκεμβρίου 1938 (unspecified calendar, assumed Gregorian)[5][3][4]
d:Q4113359[4]
Αιτία θανάτουΤύφος
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησηςΡωσική Αυτοκρατορία[6][7][8]
Ρωσική Δημοκρατία
Σοβιετική Ρωσία
Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΙταλικά
Ρωσικά[9][10][11]
Γαλλικά[11]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης
Κρατικό Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταποιητής[3][12][13]
συγγραφέας[14]
μεταφραστής[14]
κριτικός λογοτεχνίας
δοκιμιογράφος
δημιουργός γραπτών έργων[15]
Αξιοσημείωτο έργοStone
The Noise of Time
Επηρεάστηκε απόΜιχαήλ Λέρμοντοφ
Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν
Οικογένεια
ΣύζυγοςНадежда Яковлевна Мандельштам (από 1922)
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Τα πρώτα χρόνια

Επεξεργασία

Ο Μαντελστάμ γεννήθηκε στη Βαρσοβία (τότε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας). Οι γονείς του ήταν πλούσιοι Πολωνοεβραίοι. Ο πατέρας του, που ήταν δερματέμπορος, μπόρεσε να εξασφαλίσει την άδεια να εγκατασταθούν στα ανατολικά και, λίγο μετά τη γέννηση του Όσιπ, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη. Το 1900 ο μικρός Μαντελστάμ εισάχθηκε στην περιζήτητη Σχολή Τενισέφ. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύθηκαν το 1907 στο ετήσιο ημερολόγιο της Σχολής.

Τον Απρίλιο του 1908 ο Μαντελστάμ απεφάσισε να σπουδάσει φιλολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι, αλλά τελικώς έφυγε το επόμενο έτος για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, στη Γερμανία. Το 1911 πήρε την απόφαση να συνεχίσει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, στο οποίο απαγορευόταν να φοιτούν Εβραίοι στο θρήσκευμα. Ο Μαντελστάμ όμως άλλαξε το θρήσκευμά του στον Μεθοδισμό και εισάχθηκε στο Πανεπιστήμιο το ίδιο έτος.[16] Ωστόσο δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του εκεί.[17]

Μετά τη Ρωσική επανάσταση του 1905 ο Μαντελστάμ έγραψε για μια περίοδο ποιήματα με εντόνως λαϊκιστικό πνεύμα, αλλά στη συνέχεια συνδέθηκε στενά με τον Συμβολισμό. Το 1911, μαζί με αρκετούς άλλους νεαρούς Ρώσους ποιητές, ίδρυσαν τη «Λέσχη των Ποιητών», υπό την επίσημη ηγεσία των Νικολάι Γκουμιλιόφ και Σεργκέι Γκαραντιέτσκυ. Ο πυρήνας αυτής της ομάδας έγινε γνωστός ως «οι Ακμεϊστές». Ο Μαντελστάμ συνέγραψε το μανιφέστο του νέου κινήματος στην ποίηση, με τίτλο Το ξημέρωμα του Ακμεϊσμού (1913, εκδόθηκε το 1919).[18] Το 1913 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Η πέτρα. Αυτή η συλλογή επανεκδόθηκε το 1916 με τον ίδιο τίτλο, αλλά εμπλουτισμένη με πρόσθετα ποιήματα.

Γάμος και οικογένεια

Επεξεργασία

Ο Μαντελστάμ λέγεται ότι είχε έναν ερωτικό δεσμό με την ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα. Εκείνη από την πλευρά της επέμενε σε όλη τη ζωή της ότι η σχέση τους ήταν μια βαθιά φιλία, και όχι ερωτική.[19] Κατά τη δεκαετία του 1910, ήταν κρυφά ερωτευμένος με μια Γεωργιανή πριγκίπισσα και κοσμική κυρία της Αγίας Πετρούπολης, τη Σαλομέα Αντρονίκοβα, στην οποία αφιέρωσε (1916) το ποίημά του «Σαλόμινκα».[20]

Το 1922 ο ποιητής νυμφεύθηκε τη Ναντέζντα Χάζινα, αδελφή του ποιητή Γιεβγκένι Χάζινα, στο Κίεβο, όπου έμενε εκείνη με την οικογένειά της.[21] Ο Μαντελστάμ συνέχισε πάντως να ελκύεται από άλλες γυναίκες, κάποιες φορές σοβαρά, ώστε να απειληθεί ο γάμος τους, όπως από την Όλγα Βάκσελ το 1924-1925 και τη Μαρίγια Πιετραβίχ το 1933-1934.[22] Παρά το γεγονός αυτό, η Ναντέζντα τον συνόδευσε αργότερα στην εξορία και έφθασε να απομνημονεύσει όλα του τα ποιήματα για να μη χαθούν[23], ενώ αρκετά μετά την «αποσταλινοποίηση» μεθόδευσε τη μυστική επανέκδοση μέρους του έργου του.[24]

Η ώριμη περίοδος, πολιτική δίωξη και θάνατος

Επεξεργασία
 
Ποιητές της «Αργυράς Εποχής»: οι Μαντελστάμ, Τσουκόφσκυ, Λίβσιτς και Γιούρι Ανένκοφ το 1914. Φωτογραφία από τον Καρλ Μπούλα.

Το 1922 ο Μαντελστάμ και η Ναντέζντα μετακόμισαν στη Μόσχα. Παράλληλα, η δεύτερη ποιητική συλλογή του ποιητή, η Tristia, εκδιδόταν στο Βερολίνο. Για αρκετά χρόνια στη συνέχεια εγκατέλειψε σχεδόν τελείως την ποίηση, γράφοντας κυρίως δοκίμια, κριτική λογοτεχνίας, απομνημονεύματα (Ο αχός της εποχής και Φεοντοσίγια - αμφότερα το 1925), καθώς και σύντομα πεζογραφήματα (π.χ. Το αιγυπτιακό γραμματόσημο, 1928). Ως βιοπορισμό, μετέφραζε ξένη λογοτεχνία στη ρωσική (19 βιβλία μέσα σε 6 χρόνια), ενώ ήταν και ανταποκριτής μιας εφημερίδας.

Το φθινόπωρο του 1933 ο Μαντελστάμ συνέθεσε το ποίημα «Επίγραμμα του Στάλιν», το οποίο ανέγνωσε σε λίγες και μικρές ιδιωτικές συγκεντρώσεις στη Μόσχα. Το ποίημα αποτελούσε κριτική για τον «Καυκάσιο του Κρεμλίνου». Ένα εξάμηνο αργότερα, το 1934, ο Μαντελστάμ συνελήφθη. Ωστόσο, αφού ανακρίθηκε σχετικά με το ποίημα, δεν καταδικάστηκε σε θάνατο ή σε καταναγκαστική εργασία σε Γκουλάγκ, αλλά στην ελαφρότερη ποινή της εξορίας στην κωμόπολη Τσέρντυν στους πρόποδες των Ουραλίων, όπου τον συνόδευσε και η σύζυγός του. Μετά από μία απόπειρα αυτοκτονίας του και μία διαμεσολάβηση από τον Νικολάι Μπουχάριν, η ποινή μετατράπηκε σε απλή απαγόρευση να ζει στη Μόσχα ή στις μεγαλύτερες πόλεις της ΕΣΣΔ.[25] Ο Μαντελστάμ και η σύζυγός του επέλεξαν να ζήσουν στο Βορόνεζ.

 
Φωτογραφία από το NKVD μετά τη δεύτερη σύλληψη, το 1938

Ενθαρρυμένος, ο Μαντελστάμ επέστρεψε στην ποίηση και έγραψε τη συλλογή Σημειωματάρια του Βορόνεζ, η οποία περιελάμβανε τον κύκλο ποιημάτων «Στίχοι επί του Αγνώστου Στρατιώτου». Επίσης έγραψε ποιήματα που φαίνονταν να εξυμνούν τον Στάλιν (όπως την «Ωδή στον Στάλιν»). Ωστόσο, το 1937, με την αρχή του «Μεγάλου Τρόμου», το λογοτεχνικό κατεστημένο άρχισε να επιτίθεται στον Μαντελστάμ δια του τύπου, πρώτα σε τοπικό επίπεδο και σύντομα και από τη Μόσχα, κατηγορώντας τον ότι έτρεφε «αντισοβιετικές απόψεις». Την επόμενη άνοιξη, ο ποιητής και η σύζυγός του έλαβαν μια κυβερνητική πρόσκληση για διακοπές όχι μακριά από τη Μόσχα. Κατά την άφιξή τους εκεί, τον Μάιο του 1938, ο Μαντελστάμ συνελήφθη (στις 5 Μαΐου κατά το έγγραφο του στρατοπέδου με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1938, υπογεγραμμένο από τον Μαντελστάμ) κατηγορούμενος για «αντεπαναστατικές δραστηριότητες». Τρεις μήνες αργότερα, στις 2 Αυγούστου 1938, ο ποιητής καταδικάσθηκε[26] σε πέντε χρόνια σε «επανορθωτικά στρατόπεδα». Στάλθηκε στο στρατόπεδο μεταγωγών της Βτοράγια Ριέτσκα (= «Δεύτερο Ποτάμι»), κοντά στο Βλαδιβοστόκ, και κατόρθωσε από εκεί να στείλει κρυφά ένα μήνυμα στη σύζυγό του, ζητώντας της να του στείλει ζεστά ρούχα. Δεν τα έλαβε ποτέ και, σύμφωνα με τον αντιφρονούντα Βαρλαάμ Σαλάμοφ (όπως έγραψε στο διήγημά του «Μπράντι από τσέρι»), αφέθηκε να πεθάνει από το κρύο και την πείνα.

Η προφητεία του Μαντελστάμ επαληθεύθηκε (και) στο πρόσωπό του: «Μόνο στη Ρωσία δίνουν μεγάλη σημασία στην ποίηση: σκοτώνουν ανθρώπους για αυτή. Υπάρχει άλλο μέρος όπου η ποίηση να είναι τόσο συνηθισμένο κίνητρο για φόνο;» Η Ναντέζντα Μαντελστάμ συνέγραψε αναμνήσεις από τη ζωή και τις ημέρες της με τον σύζυγό της στο Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας (1970) [23] και στο Ελπίδα που εγκαταλείφθηκε.[24] Κατόρθωσε επίσης να διατηρήσει ένα σημαντικό μέρος του αδημοσίευτου έργου του.[25]

Η μνήμη του

Επεξεργασία

Επιλεγμένες ποιητικές συλλογές και πεζά

Επεξεργασία
  • 1913: Камень («Πέτρα»)
  • 1922: Тристий
  • 1923: Вторая книга («Δεύτερο Βιβλίο»)
  • 1925: Шум времени («Ο αχός της εποχής»), πεζογραφία
  • 1928: Стихотворения 1921–1925 («Ποιήματα 1921-1925»)
  • 1928: Стихотворения («Ποιήματα»)
  • 1928: О поэзии («Επί της ποιήσεως»)
  • 1928: Египетская марка («Το αιγυπτιακό γραμματόσημο»)
  • 1930: Chetvertaya proza, («Η τέταρτη πρόζα», εκδόθηκε στη Ρωσία μόλις το 1989)
  • 1930-34 Moskovskiye tetradi («Τετράδια της Μόσχας»)
  • 1933 Путешествия в Армению («Ταξίδι στην Αρμενία»)
  • 1933 Разговор о Данте, («Συζήτηση για τον Δάντη», εκδόθηκε[29] το 1967)
  • Воронежские тетради («Τετράδια του Βορόνεζ», εκδόθ. το 1980 σε επιμέλεια του V. Shveitser)

Ελληνικές μεταφράσεις

Επεξεργασία
  • Ταξίδι στην Αρμενία, μετάφρ.-επιμ.-πρόλογος Γιώργος Χαβουτσάς, εκδ. «Ίνδικτος», Αθήνα 2007, 237 σελ., ISBN 978-960-518-300-4
  • Το αιγυπτιακό γραμματόσημο, μετάφρ. Βιργινία Γαλανοπούλου, εκδ. «Οροπέδιο», Αθήνα 2016, 135 σελ., ISBN 978-618-80661-8-2
  • Δοκίμια και πρόζα, μετάφρ. Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, Εκδόσεις s@mizdat, Αθήνα 2016, 203 σελ., ISBN 978-618-5220-05-1
  • Ο αχός της εποχής, μετάφρ. Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, Εκδόσεις s@mizdat, Αθήνα 2016, 112 σελ., ISBN 978-618-5220-09-9
  • Ο Μαντελστάμ ανθολογείται επίσης στο Ποιητικοί περίπατοι στον κόσμο: Τρεις Ρώσοι ποιητές / Τρεις τραγικές φωνές / Νέγροι ποιητές, ανθολόγηση-μετάφραση Σωτήρης Ε. Γυφτάκης, εκδ. «Λεξίτυπον», Αθήνα 2009, ISBN 978-960-6823-74-9


Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Coetzee, J.M.: «Osip Mandelstam and the Stalin Ode», Representations, No. 35, Special Issue: Monumental Histories, θέρος 1991, σσ. 72-83
  • Freidin, Gregory: A Coat of Many Colors: Osip Mandelstam and His Mythologies of Self-Presentation. Λονδίνο 1987
  • Анатолий Ливри: «Мандельштам в пещере Заратустры», - в Вестнике Университета Российской Академии Образования, ВАК, 1 – 2014, Москва, с. 9 – 21.
  • Anatoly Livry: «Mandelstam le nietzschéen: une origine créative inattendue», στο Журнал Вісник Дніпропетровського університету імені Альфреда Нобеля, Серія «Філологічні науки», зареєстровано в міжнародних наукометричних базах Index Copernicus, РИНЦ, 1 (13) 2017, Університет імені Альфреда Нобеля, м. Дніпро
  • MacKay, John: Inscription and Modernity: From Wordsworth to Mandelstam, Indiana University Press, Bloomington 2006, ISBN 0-253-34749-1
  • Nilsson N.A.: Osip Mandel’štam: Five Poems, Στοκχόλμη 1974
  • Platt, Kevin (επιμ.): Modernist Archaist: Selected Poems by Osip Mandelstam[30], 2008
  • Ronen, O.: An Аpproach to Mandelstam, 1983
  • Mikhail Berman-Tsikinovsky: Continuation of Mandelstam (θεατρικό έργο), εκδόσεις Vagrius, Μόσχα 2008, ISBN 978-5-98525-045-9

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 szukajwarchiwach.pl/72/200/0/-/153/skan/full/4tU7herNt3Ia-i1Xoweoug.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά)
  5. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  6. ↑ www.nytimes.com/books/99/12/26/nnp/buzzi-flies.html.
  7. ↑ www.nytimes.com/2002/02/24/magazine/lives-the-real-life-of-anna-v.html.
  8. ↑ www.nndb.com/lists/505/000063316/.
  9. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119142179. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  10. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19990210404. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  11. ↑ 11,0 11,1 CONOR.SI. 227742051.
  12. ↑ «Литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Literary Encyclopedia 1929—1939. Communist Academy, Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια, Khudozhestvennaya Literatura. 1929.
  13. ↑ www.nndb.com/lists/890/000105575/.
  14. ↑ 14,0 14,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/18063. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  15. ↑ www.bksh.al/details/27835. Ανακτήθηκε στις 1  Δεκεμβρίου 2022.
  16. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2018. 
  17. ↑ Vitaly Charny: «Osip Emilyevich Mandelshtam (1889-1938) Russian Poet»
  18. ↑ Brown, C.; Mandelshtam, O. (1965). «Mandelshtam's Acmeist Manifesto». Russian Review 24 (1): 46–51. https://archive.org/details/sim_russian-review_1965-01_24_1/page/46. 
  19. ↑ Feinstein, Elaine: Anna of All the Russias, Vintage Press, Νέα Υόρκη 2007.
  20. ↑ Zholkovsky, Alexander: Text Counter Text: Rereadings in Russian Literary History, Stanford University Press, 1996, ISBN 0-8047-2703-1 (σελ. 165)
  21. ↑ Morley, David: Mandelstam Variations Littlewood Press, 1991, σελ. 75, ISBN 978-0-946407-60-6
  22. ↑ Clarence Brown: Mandelstam, Cambridge University Press, 1973
  23. ↑ 23,0 23,1 [Nadezhda Mandelstam: Hope against Hope, ISBN 1-86046-635-4
  24. ↑ 24,0 24,1 Nadezhda Mandelstam: Hope Abandoned, ISBN 0-689-10549-5
  25. ↑ 25,0 25,1 Ronen, O. (2007). «Mandelshtam, Osip Emilyevich.». Στο: M. Berenbaum and F. Skolnik. Encyclopaedia Judaica. Detroit (2 έκδοση). Macmillan Reference USA. σελίδες 462–464. 
  26. ↑ Δικαστικό πρωτόκολλο No. 19390/Ts
  27. ↑ Юрий Кувалдин: Улица Мандельштамa Αρχειοθετήθηκε 2007-10-17 στο Wayback Machine., повести. Издательство «Московский рабочий», 1989. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2007.
  28. ↑ Dictionary of Minor Planet Names, σελ. 290
  29. ↑ Freidin, G.: «Osip Mandelstam», Encyclopædia Britannica, 2001. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2007.
  30. ↑ Modern Archaist: Selected Poems by Mandelstam[νεκρός σύνδεσμος]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Όσιπ_Μαντελστάμ&oldid=10719912"