RNA

Το ριβονουκλεϊκό οξύ, ή ορθότερα ριβοζονουκλεϊκό οξύ, και κατά διεθνή αγγλόφωνη συντομογραφία RNA, (προφέρεται «αρ-εν-έι»), εκ του αγγλικού όρου «ribonucleic acid», είναι μία τις δύο κατηγορίες των πολυμερών νουκλεϊκών οξέων στο κύτταρο. Αποτελείται από μονομερή νουκλεοτίδια που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της μετάφρασης του γενετικού κώδικα από την έτερη κατηγορία νουκλεϊκού οξέος, το δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ (συντομογραφία DNA), σε πρωτεϊνικά προϊόντα. Το RNA χαρακτηρίζεται ως ο «αγγελιοφόρος» μεταξύ του DNA και των πρωτεϊνικών συμπλεγμάτων που είναι γνωστά σαν ριβοσώματα στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου (αγγελιαφόρο RNA, mRNA). Έτσι το RNA μαζί με το DNA αποτελούν το γενετικό υλικό των οργανισμών.

Το μονόκλωνο RNA με τις νιτρογενείς βάσεις στα αριστερά και το δίκλωνο DNA στα δεξιά

Ανίχνευση

Στα βακτηριακά κύτταρα το μεγαλύτερο μέρος του απαντώμενου RNA εντοπίζεται στο κυτταρόπλασμα, ενώ μια ακόμη ποσότητα (κατά το στάδιο της βιοσύνθεσης) εντοπίζεται να συνδέεται με μη ομοιοπολικούς χημικούς δεσμούς με το DNA.

Επίσης το RNA εντοπίζεται σε όλα τα είδη των ευκαρυωτικών κυττάρων. Για παράδειγμα στα ηπατικά κύτταρα περίπου το 11% της συνολικής ποσότητας RNA απαντάται στον πυρήνα, το 15% στα μιτοχόνδρια, ένα 24% στο κυτοσόλυο και το υπόλοιπο 50% στα ριβοσώματα.

Δομή

Απο χημικής άποψης το RNA είναι όμοιο με το DNA. Και οι δύο αυτές κατηγορίες νουκλεϊκών οξέων είναι μακρομοριακές ενώσεις μεγάλου μοριακού βάρους. Το μακρομόριο του RNA αποτελείται από επαναλαμβανόμενες δομικές μονάδες τα νουκλεοτίδια. Το μόριο του RNA περιλαμβάνει (όπως και του DNA), τέσσερις τύπους νουκλεοτιδίων που συνδέονται μεταξύ τους με 3'-5' φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Ωστόσο κύρια διαφορά του RNA από το DNA είναι ότι το μόριό του είναι μονόκλωνο έναντι του δίκλωνου του DNA, αποτελείται δηλαδή από μια μόνο αλυσίδα, ανάλογη της μιας εκ των δύο εκείνων της διπλής έλικας του DNA. Βασική επίσης διαφορά είναι ότι το σάκχαρο στα νουκλεοτίδια του είναι η ριβόζη, εξ ου και η ονομασία τους ριβονουκλεοτίδια, αντί της δεοξυριβόζης στο DNA, και ότι περιέχει την πυριμιδίνη ουρακίλη αντί της θυμίνης (που υπάρχει στο μόριο του DNA), χωρίς να είναι γνωστός ο λόγος της τελευταίας αυτής διαφοράς. Η μακρομοριακή πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα του RNA εμφανίζεται από ελικοειδής μέχρι ευθύγραμμη.

Ένας άλλο τύπος RNA πέραν του mRNA, το μεταφορικό RNA (tRNA), αποτελεί δομικό συστατικό των ριβοσωμάτων και επιτελεί σημαντικές μεταφορές αμινοξέων που προορίζονται για την πρωτεϊνοσύνθεση. Το mRNA μεταγράφει τον γενετικό κώδικα από το DNA με τη βοήθεια κυρίως ενός ενζύμου που ονομάζεται RNA πολυμεράση, ενώ στη συνέχεια υφίσταται επεξεργασία από έναν αριθμό άλλων, δευτερευόντων ενζύμων. Ακολούθως το τελικό mRNA χρησιμοποιείται ως βάση για τη μετάφραση των γονιδίων σε πρωτεΐνες, με τη βοήθεια του tRNA το οποίο μεταφέρει αμινοξέα στα ριβοσώματα για να δημιουργήθουν πρωτεΐνες (πάντα χάρη στην αρχή της συμπληρωματικότητας των βάσεων).

Ιστορία

Τα νουκλεϊκά οξέα ανακαλύφθηκαν το 1868, (ίσως το 1869), από τον Γιόχαν Φριντιρικ Μισνερ (1844-1895), που ονόμασε την ουσία που βρέθηκε στον πυρήνα των κυττάρων νουκλεΐνη (γερμ.: Nuklein, δηλ. «πυρηνίνη»). Ανακαλύφθηκε αργότερα πως ακόμα και τα προκαρυωτικά κύτταρα παρότι δεν έχουν πυρήνα έχουν νουκλεϊκά οξέα. Οι επιστήμονες υποπτεύονταν τον ειδικό ρόλο του RNA στην πρωτεϊνοσύνθεση από το 1939, χάρη σε μελέτες των Κάσπερσον (Torbjörn Oskar Caspersson), Μπρασέ (Jean Brachet) και Σούλτζ (Jack Schultz). ΄Ηταν ο Χιούμπερτ Σαντρέν που εξιχνίασε και απέδειξε τελικά τους μηχανισμούς δράσης και τον ρόλο του RNA στην πρωτεϊνοσύνθεση στα ριβοσώματα. Ωστόσο ο Σεβέρο Οχόα ήταν εκείνος, που για την πραγματεία του στο RNA, βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ιατρικής του 1959. Η αλληλουχία των 77 νουκλεοτιδίων του RNA μιας ζύμης ανακαλύφθηκε από τον Ρόμπερτ Χόλευ, στον οποίον απενεμήθη το Νόμπελ Ιατρικής του 1968.

Τέλος το 1976, ο Βάλτερ Φιρς (Walter Fiers) και η ερευνητική του ομάδα στο πανεπιστήμιο του Γκεντ καθόρισαν την ολοκληρωμένη ακολουθία του βακτηριοφάγου RNA MS2 .

Είδη RNA

• Αγγελιοφόρο RNA (συντομογρ.: mRNA, από το messenger RNA) – RNA που κωδικοποιούν πρωτεΐνες.
• Μη κωδικοποιητικό RNA (συντομογρ.: ncRNA, από το non-coding RNA) – RNA που δεν κωδικοποιούν πρωτεΐνες. Τα μη κωδικοποιητικά RNA έχουν ρυθμιστικό ρόλο (ή ακόμα και καταλυτικό).
  • Μεταφορικό RNA (συντομογρ.: tRNA, από το transfer RNA)
  • Ριβοσωματικό RNA (συντομογρ.: rRNA, από το ribosomal RNA)
  • Μικρό πυρηνικό RNA (συντομογρ.: snRNA, από το small nuclear RNA)
  • Μικρό πυρηνισκικό RNA (συντομογρ.: snoRNA, από το small nucleolar RNA)
  • Μικρό κυτταροπλασματικό RNA (συντομογρ.: scRNA, από το small cytoplasmic RNA)
  • Μικρο-RNA (συντομογρ.: miRNA, από το micro RNA) – ρυθμιστικά RNA

Δείτε επίσης

• DNA
• Κεντρικό δόγμα Μοριακής Βιολογίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• RNA
• Nucleic Acid Database Εικόνες του DNA, RNA και σύμπλοκων