Domesday Book

Το Domesday Book είναι το κατάστιχο καταγραφής των αποτελεσμάτων της μεγάλης απογραφής που έγινε ύστερα από εντολή του Γουλιέλμου του Κατακτητή το 1085 - 1086 (οπότε και ολοκληρώθηκε) και κάλυψε το μεγαλύτερο τμήμα της Αγγλίας και τμήματα της Ουαλίας. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα της μεσαιωνικής Αγγλίας και φυλάσσεται σήμερα στο Κιου (Kew) του Λονδίνου, στα Εθνικά Αρχεία (National State Archives).

Domesday Book

Γλώσσα	Μεσαιωνικά Λατινικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1086
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ιστορικό

Το 19ο έτος της βασιλείας του στην Αγγλία και συγκεκριμένα το χειμώνα του 1085, ο Γουλιέλμος συνεκάλεσε την Αυλή του (Curia Regis) στο Γκλόστερ (Gloucester). Σε αυτήν ανακοίνωσε ότι σχεδίαζε να κάνει μια καταγραφή των εδαφών που είχε κατακτήσει το 1066, καταγράφοντας όμως παράλληλα τον πληθυσμό, τις κατοικίες, τα καλλιεργήσιμα εδάφη, τους βοσκοτόπους και γενικά κάθε περιουσιακό στοιχείο που υπήρχε στην επικράτειά του. Η καταγραφή άρχισε το 1085 και ολοκληρώθηκε το 1086. Το υλικό που συγκέντρωσαν οι απεσταλμένοι του συμπιλήθηκε σε δύο χειρόγραφους τόμους, γνωστούς αντίστοιχα ως "Great Domesday", στις 431 σελίδες του οποίου καταγράφονται συνοπτικά όλα τα παραπάνω για τις κομητείες της Αγγλίας και της Ουαλίας που είχε υπό την κατοχή του ο βασιλέας, και το "Little Domesday", το οποίο αποτελείται από 475 σελίδες και καταγράφει πολύ πιο αναλυτικά τα στοιχεία για τις κομητείες του Νόρφολκ, του Σάφολκ και του Έσσεξ της περιφέρειας East Anglia. Πιθανότατα το δεύτερο βιβλίο συντάχθηκε αργότερα, όταν ο Γουλιέλμος είχε ήδη αποβιώσει και οι καταγραφές για τις κομητείες αυτές ολοκληρώθηκαν ύστερα από το θάνατό του. Η σύγκριση των δύο κατάστιχων δείχνει πόσες πληροφορίες είχαν συλλεγεί από τους ανθρώπους του Γουλιέλμου και πόσες περικόπηκαν για την τελική "έκδοση" του καταλόγου.

Προκειμένου να γίνει η καταγραφή, στάλθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα βασιλικοί επίτροποι (royal commissioners) συνοδευόμενοι από υπαλλήλους, προκειμένου να συλλέξουν και να καταγράψουν πληροφορίες για χιλιάδες κοινότητες. Η χώρα διαιρέθηκε σε επτά "περιφέρειες" (circuits) και την κάθε περιφέρεια ανέλαβαν τρεις ή τέσσερις επίτροποι. Καθένας από αυτούς είχε μια ομάδα ερωτήσεων, τις οποίες έθετε σε αντιπροσωπείες της κάθε κοινότητας, στις οποίες συμμετείχαν από κοινού τόσο οι ευγενείς όσο και οι χωρικοί. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις καταγράφονταν στα λατινικά, τη γλώσσα στην οποία συντάχθηκε και το τελικό αντίτυπο. Η όλη διαδικασία ολοκληρώθηκε σε διάστημα ενός περίπου έτους.

Στο Αγγλοσαξωνικό χρονικό αναφέρεται, μεταξύ άλλων, επί λέξει: «not a rood of land, not a peasant's hut, not an ox, cow, pig, or even a hive of bees escaped» που σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται "ούτε σπιθαμή γης, ούτε καλύβα χωρικού, ούτε βόδι, αγελάδα, χοίρος ή ακόμη και μελίσσι δεν ξέφυγε (ενν. από την καταγραφή)". Η φράση αυτή αιτιολογεί και την ονομασία που δόθηκε στο κατάστιχο: Οι απλοί άνθρωποι το επονόμασαν έτσι από τη σύνθετη λέξη "Doomsday" (η ημέρα της Κρίσης). Η ακρίβεια των παρεχόμενων πληροφοριών ελεγχόταν σχολαστικά από τους Νορμανδούς απεσταλμένους και σε περιπτώσεις ψευδών αναφορών υπήρχαν αυστηρές τιμωρίες.

Ο γραφέας του τελικού αντιτύπου παραμένει άγνωστος, αν και η γενική παραδοχή είναι ότι επρόκειτο για άνθρωπο της Εκκλησίας. Κύριος λόγος για την πεποίθηση αυτή είναι η γραφή του στη λατινική γλώσσα και μάλιστα σε συνεπτυγμένη. Ο γραφέας όμως είναι ο ίδιος και φαίνεται πως ένας έγραφε και ένας έλεγχε τα γραφόμενα για τυχόν λάθη. Σε αρκετά σημεία παρεμβάλλονται όροι με τοπική χρήση, που δεν ήταν δυνατό να αποδοθούν στα λατινικά. Η λατινική γλώσσα παρέμεινε ως γλώσσα των επίσημων κρατικών εγγράφων μέχρι τη βικτωριανή εποχή.

Δομή

Το κατάστιχο φέρει υποδιαιρέσεις ανά κομητεία (county). Κάθε κομητεία περιλαμβάνει στην αρχή της ένα κατάλογο γαιοκτημόνων, που υποκαθιστά τον πίνακα περιεχομένων. Αρχή γίνεται συνήθως με τα βασιλικά κτήματα. Ακολουθούν οι βασικοί νομείς, αρχής γενομένης από τους αρχιεπισκόπους και τους υφισταμένους τους στην εκκλησιαστική ιεραρχία. Ακολουθούν οι γαιοκτησίες των υποκομήτων (earls) και άλλων υποτελών, συνήθως κατά σειρά μεγέθους της κτήσης τους. Ακολούθως παρατίθενται οι περιουσίες καθενός αναφερομένου στην αρχή της κομητείας. Οι περιουσίες διαιρούνται σε "hundreds" (υποδιαιρέσεις της κομητείας), με μια υποδιαίρεση να χρησιμοποιείται για οικονομικές εκτιμήσεις που απαρτιζόταν από "hides" - μονάδες μέτρησης έκτασης γης, που ποίκιλλε από τόπο σε τόπο, κυμαινόμενη από 40 έως 120 εκτάρια - δηλαδή εκτάσεις που μπορούσαν να υποστηρίξουν τη διαβίωση μιας οικογένειας. Η βασική μονάδα στο βιβλίο είναι το τιμάριο (manor), δηλαδή η ελάχιστη έκταση γης που κατείχε κάποιος φεουδάρχης. Συνήθως κάλυπτε ένα χωριό, αλλά ήταν δυνατό να περιλαμβάνει περισσότερα καθώς και τις περιβάλλουσες αυτά εκτάσεις. Καθώς η ανεύρεση εγγράμματων ήταν δυσχερής, συχνά για την καταγραφή των πληροφοριών επιστρατεύονταν μοναχοί.

Λόγοι δημιουργίας

Ο Γουλιέλμος στη σύνοδο της Αυλής του δεν ξεκαθάρισε τους λόγους για τους οποίους ήθελε τη δημιουργία μιας παρόμοιας καταγραφής. Σαφέστατα μια παρόμοια ενέργεια καταγραφής "Τι και πόσο κατείχε κάθε άτομο, ποιος ήταν ιδιοκτήτης γης στην Αγγλία ή κατείχε ζώα και πόσο άξιζε κάθε περιουσιακό στοιχείο" ήταν δεδομένα τα οποία εξασφάλιζαν στο Γουλιέλμο και τους Νορμανδούς του αποτελεσματικότερη διοίκηση και δυνατότητες δικαιότερων αλλά και μεγαλύτερων φόρων. Οι φόροι (ονομάστηκαν "geld" κατά περικοπή του "Danegeld", φόρου που είχαν επιβάλει οι Δανοί παλαιότερα) ήταν απαραίτητοι για το βασιλέα, καθώς μέσω αυτών είχε τη δυνατότητα εξασφάλισης στρατιωτικών δυνάμεων για την άμυνα του βασιλείου του, το οποίο δέχτηκε επιθέσεις τόσο από τους Δανούς του βασιλέα Κανούτου 4ου (Canut IV of Denmark) όσο και από τους Νορβηγούς του βασιλέα Όλαφ (Olaf).

Σύμφωνα με άλλες απόψεις, ο Γουλιέλμος ήθελε αυτή την καταγραφή - κυρίως των υποτελών του - ώστε να μπορεί να ασκήσει την εξουσία του ως επικυρίαρχος. Άλλοι ερευνητές εκφράζουν την άποψη ότι ο Γουλιέλμος ήθελε να κατανείμει δικαιότερα τα μισθοφορικά βάρη, ενώ κατ' άλλους ήθελε να γνωρίζει τι μπορεί να επιτύχει κάθε υποτελής του, από την άποψη των οικονομικών δυνατοτήτων που θα του επέτρεπαν να συστήσει στρατιωτικό σώμα, ώστε να μην απειλείται.

Σημασία

Το "Domesday Book" αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για τη μεσαιωνική Αγγλία, καθώς παρέχει ένα "στιγμιότυπο" της ζωής εκείνη την εποχή. Αποτελεί, επίσης, σημαντική πηγή πληροφοριών για την κατάρτιση οικογενειακής ιστορίας και γενεαλογικών δένδρων.

Στο κατάστιχο συναντώνται λίγες πόλεις. Περιοχές όπως το σημερινό Μπέρμιγχαμ διαπιστώνεται ότι εκείνη την εποχή αποτελούσαν μικρά τιμάρια. Υπήρχαν πολλά λιβάδια, βοσκότοποι αλλά και δάση, ενώ αφθονούσαν ζώα όπως πρόβατα, βοοειδή και χοίροι. Μεγάλες περιοχές γης ήταν δάση, δενδρόφυτες ή χέρσες (waste land).

Στο βιβλίο εμφαίνεται επίσης και η κοινωνική - ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας της εποχής καθώς και ο τρόπος οργάνωσής της. Η πλειοψηφία των Άγγλων ήταν χωρικοί, δουλοπάροικοι ή σκλάβοι και ζούσαν από τις αγροτικές τους δραστηριότητες. Λίγοι ζούσαν σε μικρές πόλεις και εργάζονταν σε τομείς του εμπορίου ή διέθεταν πάγκους σε αγορές.

Παρά ταύτα, το "Domesday book" δεν καταγράφει το γενικό σύνολο του αγγλικού πληθυσμού, καθώς περιλαμβάνει μόνο τους επικεφαλής ενός νοικοκυριού, χωρίς να απαριθμεί τα παιδιά. Δεν περιλαμβάνει, επίσης, μοναχούς και μοναχές, ούτε το προσωπικό των φρουρίων (κάστρων). Μεγάλες πόλεις, όπως το Γουίντσεστερ και το Λονδίνο δεν περιλαμβάνονται στην καταγραφή. Δεν καταγράφει, βεβαίως, ούτε τις σκέψεις ή τις απόψεις των απλών ανθρώπων, ούτε πώς ήταν τα ενδιαιτήματά τους, ούτε τις μορφές ένδυσης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οnline copy of Domesday Book με χάρτη και πλήρη μεταγραφή των αναφερομένων στοιχείων για κάθε περιοχή
• Keith Briggs: Domesday Book place-name forms