Ψαλίδι

Το ψαλίδι είναι χειροκίνητο εργαλείο, που χρησιμοποιείται για την κοπή μαλακών εύκαμπτων υλικών αλλά και μετάλλων. Η συνήθης κατασκευή του αποτελείται από δύο κινητά σιδερένια ή ατσάλινα σκέλη, τα οποία είναι ενωμένα περίπου στο μέσο τους με ένα σταθερό σύνδεσμο. Στα πίσω άκρα των δύο σκελών υπάρχουν λαβές (πλαστικές συνήθως) για σταθερότερο χειρισμό του ψαλιδιού, ενώ το μπροστά και εσωτερικό μέρος τους είναι διαμορφωμένο σε λεπίδες λίγο έως μέτρια ακονισμένες. Το ψαλίδι είναι διπλός μοχλός πρώτου τύπου.

Διάφορα είδη ψαλιδιών

Ιστορία

Ψαλίδι από τη Μικρά Ασία (2ος αιώνας)

Πιθανότατα το ψαλίδι εφευρέθηκε γύρω στο 1500 π.Χ. στην αρχαία Αίγυπτο. Αυτό πιθανότατα είχε το σύνδεσμο στην πέρα άκρη. Τα ψαλίδια με σταυρωτές λεπίδες εφευρέθηκαν από τους Ρωμαίους γύρω στο 100 μ.Χ.

Ένα τεράστιο βήμα για την τελειοποίηση των ψαλιδιών έγινε το 1761 με το Βρετανό Ρόμπερτ Χέντσλιφ (Robert Hinchliffe) να κατασκευάζει το πρώτο σύγχρονο ψαλίδι από χάλυβα.

Σε τμήμα της Σουηδίας (στη σημερινή Φινλανδία) το 1649 άρχισε να λειτουργεί εργαστήριο κατασκευής ψαλιδιών, μεταξύ Ελσίνκι και Τουρκού, στο χωριό Fiskars. Το 1830 νέος ιδιοκτήτης ανέλαβε να κατασκευάσει μαχαιροπίρουνα και μεταξύ άλλων κατασκεύασε και ψαλίδια με την εμπορική ονομασία Fiskars. Ο ομώνυμος οργανισμός εισήγαγε νέες μεθόδους για την κατασκευή ψαλιδιών το 1967.

Είδη

Υπάρχουν διαφορετικά είδη ψαλιδιών, ανάλογα με τη χρήση τους και σε διάφορα μεγέθη. Έτσι, ψαλίδια χρησιμοποιούνται για κοπή νυχιών, μαλλιών, υφασμάτων, κλαδιών, μετάλλων κλπ. Έτσι, χρήση τους κάνουν διάφοροι επαγγελματίες όπως αισθητικοί, κομμωτές, ράπτες, κηπουροί, χειρουργοί κλπ.

Λαογραφικά του ψαλιδιού

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αναφέρεται πως στην Αθήνα τοποθετείτο ανοικτό πάνω στο νυφικό κρεβάτι με σκοπό την αποτροπή του αποδέματος δηλαδή της μαγικής ενέργειας ή πράξης, με την οποία επιδιώκεται να καταστεί δυσχερής ή αδύνατη η ερωτική συνεύρεση ή συνουσία δύο προσώπων. Ο γαμπρός για να αποτρέψει βλαπτικό κατάδεσμο κατά τον γάμο,φέρει και ψαλίδι δεμένο στην κνήμη του ή τοποθετημένο στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή τοποθετείται στις τσέπες των ρούχων του ζευγαριού. Για τον σκοπό αυτό τοποθετείται και στα υποδήματα της νύμφης και του γαμπρού ( Ερμούπολη, Μήλος, Χίος, Εύβια, Γιάλτρα, Αιδηψός,Πολύλοφος, Κρήτη, Λέσβος). Στο προσκεφάλι της λεχώνας και για να μη δαιμονιστεί τοποθετείται μαζί με ψωμί. Επίσης και στο προσκεφάλι του βρέφους. Επίσης το ψαλίδι χρησιμοποιείται κατά τη χρήση μαγικών εποδών (γητεία και ξόρκια), λόγω της ιδιότητάς του να ανοίγει και να κλείνει. Στην επωδή κατά της βασκανίας κατά την οποία με ένα ψαλίδι σταυρώνουμε τον άρρωστο ενώ στην επωδή της θεραπέιας του ίκτερου βάζουν ο ποτήρι πάνω σε ποτήρι γεμάτο κρασί, το οποίο έχουν εκθέσει για τρεις ημέρες έξω από το σπίτι κατά τη νύχτα (Γαλανάδες και Αγιερσανί Νάξου). Στον Πόντο για τη θεραπέια του φόβου χρησιμοπιείται ψαλίδι. Στους Αγίους Θεοδώρους τα κορίτσια τη νύχτα της παραμονής της εορτης των Αγίων Θεοδώρων για να δουν σε όνειρο ποιον θα παντρευτούν κάνουν χρήση του ψαλιδιού. Στην Κάρπαθο αν η έγγυος καθήσει σε ψαλίδι θα γεννήσει κορίτσι. Αν υπάρχει ανοικτό ψαλίδι ανοίγουν τα στόματα των εχθρών του σπιτιού. Την ώρα του φαγητού αν είναι ανοικτό κόβεται η όρεξη όσων γευματίζουν. Στο Μανιάκι την πρωτομηνιά δεν ανοίγουν ψαλίδι για να μην ανοίξει το στόμα του λύκου.

Βιβλιογραφία

• Άννα Παπαμιχαήλ, «Χρήσις των μεταλλών εις μαγικάς, δεισιδαίμονας και άλλας ενεργείας εις τον κοινωνικόν βίον του λαού», Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, τομ.15-16 (1962-1963)σελ.62-91