Προσωρινόν Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης
Το Προσωρινόν Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης ήταν μια διακήρυξη των επαναστατημένων Κρητικών, που καθόριζε το πολίτευμα που θα είχε προσωρινά η Κρήτη και περιείχε διάφορους διοικητικούς διακανονισμούς. Ήταν αντίστοιχο της Α΄ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου που είχε προηγηθεί. Υπογράφηκε στους Αρμένους στις 21 Μαΐου 1822[1]. Σημαντικό ρόλο στην ψήφισή του, διαδραμάτισε ο Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης.
| Προσωρινόν Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης | |
 21 Μαΐου 1822 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
|---|---|
| Τύπος | Σύνταγμα |
| Δικαιοδοσία | Κρήτη |
| Έδρα | Κρήτη |
| Γενικός Έπαρχος | Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ |
| Γενικός Γραμματέας της Καγκελαρίας | Εμμανουήλ Αντωνιάδης |
| Πρόεδρος | Μανασσής Προηγούμενος |
| Φροντιστές | Γεώργιος Πρωτόπαπας Γεώργιος Παππαδάκης χιλίαρχος Ιωάννης Πωλάκης Ανδρέας Κριαράκης Γεώργιος Σακορράφας Αναγνώστης Ψαρουδάκης Ανδρέας Παππαδάκης Θεοχάρης Κουγιουμτσόγλου Νικόλαος Ανδρουλάκης Ζαχαρίας Διδάσκαλος Στυλιανός Χιονάκης Εμμανουήλ Βουτσάκης |
| δεδομένα () | |
Πολιτικές εξελίξεις
ΕπεξεργασίαΑ΄ Εθνοσυνέλευση
ΕπεξεργασίαΣτην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου δεν συμμετείχαν εκπρόσωποι της Κρήτης, αν και ο Αρχιστράτηγος της Κρήτης Μιχαήλ Αφεντούλιεφ είχε την πρόθεση να μεταβούν Κρητικοί στην Εθνοσυνέλευση. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα συμφέροντα της Κρήτης υποστηρίζονταν από τον Πέτρο Ομηρίδη Σκυλίτση, ο οποίος σε επιστολή του προς το Βουλευτικό τον Ιανουάριο του 1822 υπέγραψε ως Παραστάτης της Κρήτης[2].
Άφιξη του Σκυλίτση ως Διοργανιστή της Κρήτης
ΕπεξεργασίαΣτις 7 Απριλίου 1822 ο υπουργός εσωτερικών όρισε τον Σκυλίτση Διοργανιστή και τον έστειλε στην Κρήτη για να την οργανώσει[2]. Έτσι, ο Σκυλίτσης έφτασε κατά τα τέλη Απριλίου στους Αρμένους της επαρχίας Αποκορώνου, όπου έδρευε η προσωρινή κυβέρνηση με προεξάρχοντα τον Αφεντούλιεφ[3].
Ο Αφεντούλιεφ δεν φάνηκε να ευχαριστήθηκε με την άφιξη του Σκυλίτση, καθώς θεωρούσε ότι η Κρήτη είναι ανεξάρτητη από την υπόλοιπη Ελλάδα και αξίωνε να κατέχει την ανώτερη εξουσία στο νησί. Προσπαθώντας να ματαιώσει τις ενέργειες του Σκυλίτση, έφυγε από τους Αρμένους και μετέβη στην Πλατανιά, θεωρώντας ότι η απουσία του θα εμπόδιζε την εξέλιξη των προσπαθειών για συνέλευση. Ωστόσο, τελικά ο Αφεντούλιεφ αναγκάστηκε να συμμορφωθεί με τη συνέλευση που συγκάλεσε ο Σκυλίτσης και να παρευρεθεί σε αυτήν[4].
Συνέλευση στους Αρμένους
ΕπεξεργασίαΚύριο λήμμα: Α΄ Γενική συνέλευση των Κρητών
Ο Σκυλίτσης πρότεινε στον Αφεντούλιεφ να προσκαλέσει αντιπροσώπους από τις επαρχίες για να συμμετάσχουν στη συνέλευση. Μετά την άρνηση του Αφεντούλιεφ, ανέλαβε ο ίδιος την πρωτοβουλία να καλέσει πληρεξούσιους από όλο το νησί στους Αρμένους, για να συγκληθεί συνέλευση[4]. Συμμετείχαν σαράντα ένας πληρεξούσιοι[1]. Προήδρευε ο Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης. Η συνέλευση συνεδρίασε μεταξύ 11 και 21 Μαΐου 1822. Στις 20 Μαΐου συντάχθηκε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης, το οποίο υπεγράφη επίσημα στις 21 Μαΐου. Παράλληλα συντάχθηκε το Σχέδιο Προσωρινής Διοικήσεως της Νήσου Κρήτης.
Περιεχόμενο των Διατάξεων του Πολιτεύματος
ΕπεξεργασίαΤο κείμενο που συντάχθηκε από τα μέλη της συνέλευσης χωρίζεται σε επτά τμήματα και περιλαμβάνει 40 άρθρα. Ξεκινούσε με τη φράση «Εν ονόματι της Τρισυποστάτου Θεότητος»[5]. Σε γενικές γραμμές ακολουθεί το πρότυπο της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου, κυρίως στα δύο πρώτα τμήματα[6].
| Τμήμα | Τίτλος | Άρθρα | Περιεχόμενο |
|---|---|---|---|
| Τμήμα Α΄ | Περί Θρησκείας | 1 | Επικρατούσα θρησκεία η Ανατολική Ορθοδοξία. |
| Τμήμα Β΄ | Περί των γενικών δικαιωμάτων των κατοίκων της νήσου | 2-11 | Δικαιώματα και υποχρεώσεις των πολιτών. |
| Τμήμα Γ΄ | Περί περιοχής της νήσου | 12-14 | Η Κρήτη διαιρείται σε 24 επαρχίες αντίστοιχες με τα πρώην τουρκικά κανδιλίκια. |
| Τμήμα Δ΄ | Περί Διοικήσεως | 15-20 | Τρόπος διοίκησης-λειτουργία υπηρεσιών. |
| Τμήμα Ε΄ | Ορισμός της εκλογής των μελών της Διοικήσεως | 21-23 | Κανονισμοί εκλογής. |
| Τμήμα Στ΄ | Γενικά χρέη και δικαιώματα των διοικούντων | 24-31 | Διακανονισμοί σχετικά με τους έχοντες εξουσία. |
| Τμήμα Ζ΄ | Γενική τάξις της αλληλογραφίας | 32-40 | Αρμοδιότητες διοικούντων-επικύρωση διατάξεων Εθνοσυνέλευσης Επιδαύρου (π.χ. σημαία, αντιπροσώπευση στην Εθνική Βουλή). |
Συμμετέχοντες στη συνέλευση[7]
ΕπεξεργασίαΠρόεδρος
ΕπεξεργασίαΠληρεξούσιοι
ΕπεξεργασίαΑναγνώστης Ψαρουδάκης
Αθανάσιος Αρχιμανδρίτης
Αντρέας Κριγιαράκης
Ανδρέας Μάρκος
Ανδρέας Φασούλης
Πρωτόπαπας Σφακίων Γεώργος ιερεύς
Γεώργιος Κουλετάκης
Γεώργιος Παππαδάκης
Γεώργιος Μεληδώνης
Γεώργιος Σακοράφος
Γεώργιος Πουμνάκη
Γρηγόριος Καλλονάς
Γρηγόριος Σαουνάτζος
Δημήτριος Σαριδάκης
Δ. Αποστολίδης
Δημήτριος Χρυσαφόπουλος
Ευθύμιος Ψαρουδάκης
Εμμανουήλ Στεφανάκης
Εμμανουήλ Λουτζάκης
Ζαχαρίας Τζηριγώτης
Θεοχάρης Κουγιουμτζόγλους
Ιωάννης Ατρλειδωπολάκης προσκυνητής (Ιωάννης Πολάκης)
Ιωάννης Στεφανάκης
Ιωάννης Πογιανζόγλους
Ιωάννης Παππαδάκης
Ιωάννης Στρατουδάκης
Κωνσταντίνος Γερακάκης
Λούης Στάης
Λαζαράκης Ιωάννου
Μανασσής Προηγούμενος
Μιχαήλ Παντοβάς
Μελχισεδέκ Ηγούμενος Πρεβελίου
Μιχαήλ Χιονάκης
Νεόφυτος Οικονόμος
Νικόλαος Ανδρέου
Νικόλαος Κιρτομαδιανός
Νικόλαος Βερικάκης
Νικόλαος Καφάτος
Στυλιανός Χιονάκης
Διορισμός αξιωματούχων
ΕπεξεργασίαΜετά την υπογραφή του Πολιτεύματος, διορίστηκαν από τη συνέλευση και οι πρώτοι αξιωματούχοι. Ο Αφεντούλιεφ απέκτησε πλέον τον πολιτικό τίτλο του Γενικού Επάρχου εγκαταλείποντας τον στρατιωτικό τίτλο του Γενικού Αρχιστρατήγου[3]. Επίσης, διορίστηκε γενικός γραμματέας της Καγκελαρίας ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης, Πρόεδρος ο Μανασσής Προηγούμενος και ορίστηκαν φρονιστές. Αυτοί ήταν[8]:
Φροντιστές της Οικονομίας
- Γεώργιος Πρωτόπαπας
- Γεώργιος Παππαδάκης
- χιλίαρχος Ιωάννης Πωλάκης
Φροντιστές της Αστυνομίας
- Ανδρέας Κριαράκης
- Γεώργιος Σακορράφας
Φροντιστές του Πολέμου
- Αναγνώστης Ψαρουδάκης
- Ανδρέας Παππαδάκης
- Θεοχάρης Κουγιουμτσόγλου
Φροντιστής της Θάλασσας
- Νικόλαος Ανδρουλάκης
Φροντιστές του Δικαίου
- Ζαχαρίας Διδάσκαλος
- Στυλιανός Χιονάκης
- Εμμανουήλ Βουτσάκης
Ο όρκος των εκλεγέντων ήταν ο εξής[1]:
Ορκιζόμεθα ενώπιον Θεού και ανθρώπων πίστιν προς την πατρίδα, υποταγήν προς τον Οργανικόν νόμον, οίον έδωκεν η εν Επιδαύρω Εθνική Συνέλευσις, και ευπείθειαν προς τας νομίμους Αρχάς της Ελλάδος. Παραβάται δ’ ενός τούτων γινόμενοι, και των νόμων εάν διαφύγωμεν την αυστηρότητα, να έχωμεν Θεότητα εκδικήτριαν.
Αποτίμηση
ΕπεξεργασίαΜε την ψήφιση του Πολιτεύματος, επήλθε στην Κρήτη σχετική γαλήνη και τάξη. Σε αυτό συνεισέφερε και η διαλλακτική και συμφιλιωτική στάση του Σκυλίτση[6].
Οι διατάξεις του Πολιτεύματος αυτού χρησιμοποιήθηκαν και σε επόμενες συντακτικές πράξεις κατά τον 19ο και 20ο αιώνα, καθώς η Κρήτη παρέμεινε ακόμα υπόδουλη στους Τούρκους[9] ή διατελούσε υπό ειδικά καθεστώτα αυτονομίας.
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Συνέλευση Αρμένων».
- ↑ 2,0 2,1 Σφυρόερας (1975), σελ. 216
- ↑ 3,0 3,1 Τρικούπης (1861), σελ. 289
- ↑ 4,0 4,1 Ψιλάκης (1909), σελ. 466
- ↑ Μάμουκας (1839), σελ. 113-121
- ↑ 6,0 6,1 Σφυρόερας (1975), σελ. 217
- ↑ Μάμουκας (1839), σελ. 122
- ↑ Κριτοβουλίδης (1859), σελ. 126
- ↑ «Προσωρινόν Πολίτευμα Νήσου Κρήτης, 1822».
Πηγές
Επεξεργασία- Κριτοβουλίδης, Κ. (1859). Απομνημονεύματα του περί αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών. Αθήνα: Τυπογραφείον Αθηνάς.
- Λιμαντζάκης Γ. (2021). «Η Συνέλευση των Αρμένων και το Προσωρινό Πολίτευμα της Νήσου Κρήτης, ένα σημαντικό κεκτημένο για την επαναστατημένη Κρήτη», στο Μανόλης Βουρλιώτης, Μανόλης Δρακάκης, Γιάννα Πατρουδάκη (επιμ.), Κρήτη 1821-1830, τ. Α’, Αναγνώσεις μιας ατελέσφορης επανάστασης, Aθήνα: Μπαρτζουλιάνος, σ. 171-208.
- Μάμουκας, Α. (1839). Τα κατά την Αναγέννησην της Ελλάδος, τόμος Γ΄. Πειραιάς: Η. Χριστοφίδου Τυπογραφία «Η Αγαθή Τύχη».
- Σφυρόερας, Β. (1975). Σταθεροποίηση της επαναστάσεως 1822-1823. Ιστορία του ελληνικού έθνους – Τόμος ΙΒ: Η ελληνική επανάσταση και η ίδρυση του ελληνικού κράτους (1813-1822) (σελ. 212-286). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Τρικούπης, Σ. (1861). Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος Β΄ (δεύτερη έκδοση). Λονδίνο: Τυπογραφία της Αυλής του Ερυθρού Λέοντος.
- Ψιλάκης, Β. (1909). Ιστορία της Κρήτης από της απωτάτης αρχαιότητος μέχρι των καθ' ημάς χρόνων, τόμος Γ΄. Χανιά: Τυπογραφείον «Νέας Ερεύνης».
- Προσωρινόν Πολίτευμα Νήσου Κρήτης, 1822 (2021). Αντικρίζοντας την ελευθεριά! Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ – Βιβλιοθήκη της Βουλής. Ανακτήθηκε από https://www.antikrizontas-tin-eleftheria.gr/ekthemata/prosorinon-politeyma-nisoy-kritis-1822/ (Προσπέλαση 27-04-2022).
- Συνέλευση Αρμένων (2019). Αντιπρόσωποι Εθνοσυνελεύσεων και Βουλευτικό. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ – Βιβλιοθήκη της Βουλής. Ανακτήθηκε από https://representatives1821.gr/topikes-sineleuseis-organa/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%89%CE%BD/ (Προσπέλαση 27-04-2022).