Φωκάς

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Φωκάς (αποσαφήνιση).

Ο Φωκάς (Φλάβιος Φωκάς Αύγουστος, 547 - 5 Οκτωβρίου 610) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από το 602 έως το 610. Η πρώιμη ζωή του Φωκά είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη, αλλά πρωτοεμφανίστηκε το 602 ως ηγέτης στην εξέγερση ενάντια στον αυτοκράτορα Μαυρίκιο. Ο Φωκάς κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και εκθρόνισε τον Μαυρίκιο στις 23 Νοεμβρίου 602 και αυτοανακηρύχθηκε Βυζαντινός αυτοκράτορας την ίδια ημέρα. Ο Φωκάς κατήγγειλε βαθιά την ελίτ της Κωνσταντινούπολης και έτσι εγκατέστησε τους συγγενείς του σε υψηλές στρατιωτικές θέσεις και εξαγρίωσε έτσι τους αντιπάλους του.

Φλάβιος Φωκάς Αύγουστος
Αυτοκράτορας των Ρωμαίων
Περίοδος	602 - 610
Προκάτοχος	Μαυρίκιος
Διάδοχος	Ηράκλειος
Γέννηση	547 Θράκη
Θάνατος	610 Κωνσταντινούπολη, Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Σύζυγος	Λεοντία
Επίγονοι	Δομεντζία
Οίκος	εκτός δυναστείας - μη νόμιμος
Θρησκεία	Χριστιανισμός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Φωκάς ήταν ένας ανίκανος ηγέτης, τόσο στη διοίκηση όσο και στον στρατό, και κάτω από αυτόν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία απειλήθηκε από πολλαπλούς εχθρούς, με συχνές επιδρομές στα Βαλκάνια από τους Αβάρους και τους Σλάβους και μια εισβολή των Σασσανιδών στις ανατολικές επαρχίες. Λόγω της ανικανότητας και της βιαιότητας του Φωκά, ο Έξαρχος της Καρχηδόνας, ο Ηράκλειος ο Πρεσβύτερος, επαναστάτησε εναντίον του. Ο Ηράκλειος, ο γιος του πρεσβυτέρου, κατάφερε να πάρει την Κωνσταντινούπολη στις 5 Οκτωβρίου 610 και εκτέλεσε τον Φωκά την ίδια ημέρα, προτού ανακηρύχθει βυζαντινός αυτοκράτορας.

Βιογραφία

Η κολώνα του Φωκά στην Αγορά της Ρώμης

Ο Φωκάς, χαμηλόβαθμος αξιωματικός του Ρωμαϊκού στρατού (εκατόνταρχος) από τη Θράκη, κατέλαβε την εξουσία μετά από ανταρσία στις τάξεις του στρατεύματος, όταν ο έως τότε Αυτοκράτορας Μαυρίκιος τους διέταξε να παραμείνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα στα φυλάκιά τους στα βόρεια του Δούναβη. Η δυσαρέσκεια των στρατιωτών που επιθυμούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους για τον χειμώνα ήταν αρκετή για να ακολουθήσουν τον Φωκά στις παραινέσεις του για ανταρσία. Υπό την ηγεσία του, τα στρατεύματα βαδίζουν κατά της πρωτεύουσας, όπου με λαϊκή ανοχή καταφέρνει να συλλάβει τον Μαυρίκιο και τα άρρενα τέκνα του και να τους θανατώσει.

Ο σφετεριστής του θρόνου Φωκάς δεν άργησε να αποκαλύψει τον ειδεχθή του χαρακτήρα, αφήνοντας τον λαό να αναρωτιέται αν έπραξε σωστά με την επιλογή του αυτή. Άσχημος στην όψη, ήταν πολύ χειρότερος στη διοίκηση. Σκληρός και αδίστακτος, με τη χρήση βίας να αποτελεί τον μοναδικό του τρόπο επιβολής. Εισήγαγε και εφάρμοσε μεθόδους βασανιστηρίων και τιμωρίας, όπως η τύφλωση και ο ακρωτηριασμός, που έμελλε να καταστούν παράδοση στο Βυζάντιο. Από τους χειρότερους αυτοκράτορες. Επέτρεψε σε εχθρούς να διεισδύσουν και μεταχειρίστηκε με βαναυσότητα όσους διαφωνούσαν με τις πολιτικές του ή αμφισβητούσαν τα δικαιώματά του στον θρόνο.

Πάλι τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας

Με τα λόγια αυτά «Πάλιν το ποτηράκι σου (καυκί) ήπιες πάλι το νου σου έχασες» υποδέχτηκε στον Ιππόδρομο ο λαός τον αυτοκράτορα Φωκά που είχε καθυστερήσει να προσέλθει στο θέαμα. Το δίστιχο τραγουδήθηκε από τους Πράσινους και λέγεται ότι ο αυτοκράτορας οργίστηκε τόσο ώστε να διατάξει τη σφαγή 3.000 θεατών.

Την εκτέλεση του Μαυρίκιου και των γιων του, ακολούθησε ο απηνής πολιτικός διωγμός των αντιπάλων του. Μεταξύ των ανθρώπων που θεώρησε ο Φωκάς επικίνδυνους, ήταν και οι δύο ικανότεροι αρχιστράτηγοί του. Με τον θάνατο σε μάχη και του τρίτου, ο Βυζαντινός στρατός βρέθηκε ουσιαστικά ακέφαλος, υπό την τυπική διοίκηση του ανίκανου ανιψιού του Φωκά, Δομέντζιολου. Βλέποντας τη δεινή κατάσταση της άμυνας της αυτοκρατορίας, οι πολυπληθείς εχθροί της άδραξαν την ευκαιρία. Πέρσες υπό τον Χοσρόη Β΄ στα ανατολικά, Άβαροι και Σλάβοι από τα δυτικά, προέλασαν ανενόχλητοι ως τις παρυφές της πρωτεύουσας. Ταυτόχρονα, ξέσπασαν και μεγάλες ταραχές στο εσωτερικό, λόγω μιας εκστρατείας διωγμών κατά των Εβραίων.

Τα πρωτεία του Πάπα

Μόνο στην Ιταλία ο Φωκάς είχε συμπάθειες, αφού είχε αναγνωρίσει το πρωτείο του πάπα της Ρώμης, αποσκοπώντας στην αποκατάσταση εξαίρετων σχέσεων με τη Ρωμαϊκή εκκλησία. Μέχρι σήμερα σώζεται στο Forum Romanorum μαρμάρινη στήλη, χαραγμένη το 608 από τον έξαρχο Ιταλίας Σμάραγδο, που αναφέρεται στην ευσέβεια και τη γενναιοδωρία του αυτοκράτορα και την εσωτερική ειρήνη που εξασφάλισε για την Ιταλία.

Το τέλος

Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η πραγματοποίηση σειράς πραξικοπημάτων από ισχυρούς άνδρες της εποχής, χωρίς όμως επιτυχή κατάληξη. Ο έξαρχος της Καρχηδόνας Ηράκλειος ο Πρεσβύτερος, πατέρας του μετέπειτα αυτοκράτορα Ηράκλειου, απέστειλε ισχυρή ναυτική δύναμη εναντίον του, υπό τη διοίκησή του ίδιου του γιου του το 609. Ο Ηράκλειος φτάνει στη Βασιλεύουσα το 610, όπου εισέρχεται θριαμβευτής χωρίς μάχη. Ο Φωκάς συλλαμβάνεται και εκτελείται το ίδιο έτος από τον Ηράκλειο, που τον αποκεφάλισε ο ίδιος.

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε τη Λεοντία και είχε τέκνο:

• Δομεντζία, παντρεύτηκε το 607 τον Πρίσκο κόμη των Εξκουβιτόρων.

Παραπομπές

Προηγούμενος Μαυρίκιος

Αυτοκράτορας του Βυζαντίου 602-610

Επόμενος Ηράκλειος