Τύμπανα

Αυτό το λήμμα αφορά το πολυσύνθετο κρουστό όργανο. Για την γενικότερη κατηγορία μεμβρανόφωνων κρουστών οργάνων, δείτε: Τύμπανο.

Τα τύμπανα είναι σύνθετο μουσικό όργανο, αποτελούμενο από κρουστά.

Τύμπανα

Αγγλ.: drums, Γαλλ.: batterie, Γερμ.: Schlagzeug
Ένα τυπικό σύνολο τυμπάνων - διακρίνονται πέντε τύμπανα και τέσσερα κύμβαλα
Ταξινόμηση	Μεμβρανόφωνα Ιδιόφωνα
Κατασκευαστές	Drum Workshop, Pearl, Tama και άλλοι
Σχετικά Όργανα	Κρουστά: Κύμβαλα, Ταμπούρο, Μπάσο τύμπανο, Τομ τομ, Τυμπάνια
Μουσικοί
Βίννι Κολλαιούτα, Έλβιν Τζόουνς, Μαξ Ρόουτς, Μπάντι Ριτς και άλλοι

Μέρη του συνόλου

Σε μια πρότυπη μορφή, τα τύμπανα απαρτίζονται από δυο κατηγορίες ακουστικών κρουστών οργάνων: τα μεμβρανόφωνα (που φέρουν ελαστική μεμβράνη ως επιφάνεια προς ταλάντωση) και τα ιδιόφωνα (αντικείμενα που τίθενται σε κίνηση/ταλάντωση καθ' ολοκληρίαν).

Μεμβρανόφωνα

Τα μεμβρανόφωνα κρουστά (ή απλώς τύμπανα) του συνόλου φέρουν μία ή δύο μεμβράνες (ή κεφαλές), τεντωμένες στα ανοίγματα του κυλινδρικού σώματος του τυμπάνου με τη βοήθεια μηχανικών εξαρτημάτων που κάνουν εφικτή τη ρύθμιση της ασκούμενης πίεσης - μικρότερη πίεση σημαίνει πως η μεμβράνη θα είναι πιο χαλαρή και ως αποτέλεσμα ο ήχος πιο χαμηλός, ενώ το αντίθετο συμβαίνει για μεγαλύτερες πιέσεις.

Ταμπούρο

Ταμπούρο

Το ταμπούρο (αγγλικά: snare drum) φέρει μεταλλικές χορδές στο κάτω μέρος του, τεντωμένες κατά μήκος της κάτω μεμβράνης. Ο τυμπανιστής έχει τη δυνατότητα να θέσει τις χορδές σε επαφή με τη μεμβράνη ή να τις απομακρύνει από αυτήν κατά μερικά χιλιοστά. Στην πρώτη περίπτωση, με τη διέγερση της άνω μεμβράνης μετατοπίζεται ο αέρας στο εσωτερικό του τυμπάνου και τίθεται σε κίνηση τόσο η κάτω μεμβράνη όσο και οι εφαπτόμενες χορδές, παράγοντας έτσι τον χαρακτηριστικό βραχύ κρότο του ταμπούρου. Στη δεύτερη περίπτωση, οι χορδές δεν ταλαντώνονται, κι έτσι ο παραγόμενος ήχος είναι λιγότερο θορυβώδης. Το ταμπούρο θεωρείται ως το πιο σημαντικό μέρος του συνόλου, καθώς ένα μεγάλο κομμάτι τεχνικής κατάρτισης που αναπτύσσει ο τυμπανιστής πηγάζει από στρατιωτικά εμβατήρια με απαιτήσεις υψηλής δεξιοτεχνίας.

Τομ-τομ

Τομ-τομ εδάφους (floor tom-tom), διαμέτρου 14"

Τα τομ-τομ είναι τύμπανα τα οποία, σε αντίθεση με το ταμπούρο, δεν έχουν χορδές και είναι βαθύτερα σε διάσταση. Μια πρότυπη διάταξη έχει συνήθως τρία τομ-τομ διαφορετικών διαστάσεων, ώστε να παράγουν τρεις παρόμοιους ήχους με κλιμακωτό τονικό ύψος (λ.χ., χαμηλό, μέσο και υψηλό). Το κούρδισμα των τομ-τομ σε συγκεκριμένες τονικότητες δεν είναι απαραίτητο, αν και οι τυμπανιστές συνηθίζουν να τα κουρδίζουν σε διαστήματα τρίτων ή τετάρτων, ώστε να δημιουργήσουν μια μελωδική συνοχή. Ανάλογα με τον τύπο στερέωσης, στηρίζονται επάνω στο μπάσο τύμπανο, σε βάσεις κυμβάλων ή στο πάτωμα με τρίποδες, όπως το τομ-τομ εδάφους (εικονιζόμενο). Παίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια ενοτήτων στις οποίες ο τυμπανιστής καλείται να αναδείξει τις αυτοσχεδιαστικές του ικανότητες, καθώς και στα λεγόμενα γεμίσματα (αγγλ., fills ή breaks), ρυθμικές φράσεις που προσδίδουν ένταση και οδηγούν σε νέες μουσικές ενότητες.

Μπάσο τύμπανο

Μπάσο τύμπανο

Το μπάσο τύμπανο (αγγλικά: bass drum), επίσης γνωστό ως μπότα ή κάσα (προερχόμενο από το ιταλικό cassa), είναι το μεγαλύτερο τύμπανο του συνόλου και χρησιμοποιείται για την παραγωγή βαθύφωνων τόνων. Τοποθετείται στο πάτωμα και παίζεται συνήθως με το ισχυρό πόδι, με τη βοήθεια ειδικού μηχανισμού. Ορισμένες διατάξεις χρησιμοποιούν δύο πανομοιότυπα μπάσα τύμπανα, ενώ δεν λείπουν και οι διατάξεις που έχουν περισσότερα από δυο, διαφορετικών διαστάσεων.

Το πετάλι (αγγλ., bass drum pedal) είναι μια σύνθετη μηχανική κατασκευή, αποτελούμενη μεταξύ άλλων από μια επιφάνεια πίεσης κι έναν σφυροειδή κρούστη που στοχεύει στο κέντρο της μεμβράνης - με το πάτημα της επιφάνειας από τον τυμπανιστή, ο κρούστης θέτει τη μεμβράνη σε ταλάντωση. Κατά την απομάκρυνση του ποδιού από την επιφάνεια πίεσης, ο κρούστης επανέρχεται στην αρχική του θέση - ορισμένα εκατοστά πέρα από τη μεμβράνη - με τη βοήθεια ελατηρίου ενσωματωμένου στο πετάλι.

Ιδιόφωνα

Εκτός από τα μεμβρανόφωνα, τα τύμπανα απαρτίζονται επίσης από ιδιόφωνα κρουστά, και κατά κύριο λόγο από κύμβαλα (ή πιατίνια), τα οποία είναι κυρτοί δίσκοι φτιαγμένοι από διάφορα κράματα μετάλλων.

Κύμβαλο τύπου crash

Κύμβαλο crash διαμέτρου 16"

Τα κύμβαλα crash (αγγλικά: crash cymbal) προσφέρουν μακρόχρονους, τραχείς ήχους. Κρούονται συνήθως στον εξωτερικό δακτύλιο, όπου οι παραγόμενες ταλαντώσεις είναι πλουσιότερες και ο ήχος συνεπώς τραχύτερος. Χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν σημαντικές στιγμές ή για να σηματοδοτήσουν το πέρασμα στην επόμενη ενότητα ενός μουσικού κομματιού.

Κύμβαλο τύπου ride

Το κύμβαλο ride (αγγλικά: ride cymbal) είναι συνήθως αυτό με τη μεγαλύτερη διάμετρο και η μουσική του λειτουργικότητα είναι όμοια με αυτή του κύμβαλου ποδιού. Μπορεί να παιχτεί σε τρεις διαφορετικές περιοχές: α) στον εξωτερικό δακτύλιο, όπου παράγει τραχείς ήχους, β) στον εσωτερικό δακτύλιο, όπου ο ήχος είναι πιο συγκεκριμένος και λιγότερο τραχύς, και γ) στο κέντρο, όπου ο ήχος είναι πολύ συμπαγής και μεταλλικός. Το κύμβαλο ride χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό από τους τυμπανιστές της τζαζ.

Κύμβαλο τύπου hi-hat

Κύμβαλο ποδιού

Το κύμβαλο ποδιού (αγγλικά: foot cymbal, ευρύτερα γνωστό ως hi-hat) αποτελείται από δύο κύμβαλα που στηρίζονται σε ειδική μηχανική βάση, με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να έφαπτονται περιφερειακά. Ο τυμπανιστής έχει τη δυνατότητα μετατροπής της απόστασης μεταξύ των κυμβάλων κατά τη διάρκεια μιας μουσικής εκτέλεσης: πατώντας στο πετάλι της βάσης με το ασθενές πόδι, μπορεί να φέρει τα κύμβαλα σε κλειστή ή ανοικτή θέση. Έτσι ο τυμπανιστής μπορεί να παίξει στο κύμβαλο ποδιού με ένα ως και τρια άκρα ταυτοχρόνως (λ.χ., με το ισχυρό χέρι, το ασθενές χέρι ή/και με το ασθενές πόδι).

Ηλεκτρονικά

Σύνολο ηλεκτρονικών τυμπάνων

Τα ηλεκτρονικά τύμπανα είναι όργανα που παίζονται όπως τα ακουστικά, παράγουν δε ήχο μέσω ηλεκτρονικού κυκλώματος. Οι επιφάνειες προς κρούση προσομοιώνουν τις αντίστοιχες των ακουστικών, και μετασχηματίζουν τα χτυπήματα σε ηλεκτρικό σήμα, του οποίου η ένταση εξαρτάται από την ισχύ της κρούσης. Το σήμα μεταβιβάζεται σε μια ηλεκτρονική ενότητα που φροντίζει για τη σύνθεση ήχων ή αναπαραγωγή ηχητικών δειγμάτων. Ηλεκτρονικά τύμπανα βρίσκονται στο εμπόριο ως ολοκληρωμένα σύνολα, αλλά και ως μεμονωμένα κομμάτια που μπορούν να προστεθούν σε ένα σύνολο ακουστικών τυμπάνων.

Λοιπός εξοπλισμός

Κάθισμα

Καθώς τα τύμπανα παίζονται με τον τυμπανιστή σε καθιστή θέση, υπάρχουν στο εμπόριο ειδικά καθίσματα (ή αλλιώς θρόνοι) με ρυθμιζόμενο ύψος.

Βάσεις

Ειδικές μεταλλικές βάσεις χρησιμοποιούνται για τη διάταξη και στήριξη των διάφορων μερών. Για παράδειγμα, τα κύμβαλα τύπου ride και crash τοποθετούνται σε τρίποδες που, ανάλογα με το μοντέλο, έχουν ρυθμιζόμενο ύψος και κλίση.

Διάταξη, διαστάσεις και τελειώματα

Διάταξη

Διάταξη τυμπάνων που περιλαμβάνει 5 τύμπανα (1 ταμπούρο, 1 μπάσο τύμπανο, 3 τομ-τομ) και 4 κύμβαλα (1 ride, 2 crash, 1 hi-hat)

Το σύνολο του τυμπανιστή Τέρι Μπόζιο περιλαμβάνει πάνω από 40 κύμβαλα και 35 τύμπανα κουρδισμένα σε συγκεκριμένες τονικότητες

Η διάταξη των τυμπάνων ποικίλει ανάλογα με τις ανάγκες του μουσικού και τις απατήσεις του είδους μουσικής που καλείται να εκπληρώσει. Στην τοποθέτηση των συστατικών κομματιών συμβάλει επίσης και η ισχυρή πλευρά του τυμπανιστή (δηλαδή, αν είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας). Σε μια συνηθισμένη διάταξη, όπως αυτές παρουσιάζονται σε εμπορικά καταστήματα μουσικών οργάνων και παίζονται από τυμπανιστές σε συγκροτήματα μουσικής ποπ, ροκ ή τζαζ, τα τύμπανα απαρτίζονται από τα εξής κομμάτια:

• Μεμβρανόφωνα: 1 ταμπούρο, 1 μπάσο τύμπανο και 3 τομ-τομ
• Ιδιόφωνα: 1 hi-hat, 1 crash, και 1 ride.

Διαστάσεις

Αν και υπάρχει ένα μεγάλο εύρος διαστάσεων σε τύμπανα και κύμβαλα, ορισμένες τυπικές διαστάσεις ως προς το κάθε κομμάτι έχουν θεσπιστεί με βάση τις προτιμήσεις των μουσικών.

Όργανο	Τυπική διάμετρος (ίντσες)	Εύρος διαμέτρου (ίντσες)
Μπάσο τύμπανο	22	16 - 30
Ταμπούρο	14	8 - 16
Τομ-τομ	'Φιούζιον': 10, 12 και 14 ή 'Ροκ': 12, 13 και 16	6 - 18
Hi-hat	14	8 - 16
Ride	20	16 - 24
Crash	16	14 - 24
Κύμβαλο τύπου 'splash'	10	6 - 14
Κύμβαλο τύπου 'China trash'	18	6 - 24

Τελειώματα

Τα σώματα των τυμπάνων συνήθως επενδύονται με ποικίλα τελειώματα όπως απλά μονόχρωμα βερνικώματα, ξύλινες/μεταλλικές υφές, και άλλα πολύχρωμα σχέδια. Δεν λείπουν και τα σχέδια στις κεφαλές των τυμπάνων, και κατά κύριο λόγο στην εμπρόσθια μεμβράνη του μπάσου τύμπανου (καθώς αυτή είναι ορατή από το ακροατηριο).

Ήχος

Μέθοδοι παραγωγής ήχου

Σκούπες σε ταμπούρο

Βασική μέθοδος παραγωγής ήχου στα τύμπανα - όπως και στα υπόλοιπα κρουστά όργανα - είναι η κρούση. Ο τυμπανιστής χρησιμοποιεί ξύλινες ράβδους ή κοινότερα μπαγκέτες, κρατώντας συνήθως από μία στο κάθε χέρι, για να θέσει σε ταλάντωση τα σχετικά μέρη του οργάνου (λ.χ., τις μεμβράνες στα τύμπανα, και όλο το σώμα των κυμβάλων). Οι ράβδοι κατασκευάζονται από έβενο ή ξύλο αγριοκαρυδιάς, και στο ένα άκρο τους είναι κωνικές με μύτη ποικίλων σχημάτων (π.χ., σφαιρική, ελλειπτική, κυλινδρική και άλλες).

Εκτός από τις ξύλινες ράβδους, ο τυμπανιστής έχει την επιλογή να παίξει με τις λεγόμενες σκούπες (ή σκουπάκια, αγγλικά: brushes) με τις οποίες μπορεί να παραγάγει πολύ απαλούς ήχους μέσω της κρούσης αλλά και μέσω της τριβής (λ.χ., τρίβοντας τη μεμβράνη των τυμπάνων).

Χαρακτηριστικά ήχου

Όπως και σε πολλά άλλα κρουστά όργανα, ο ήχος των τυμπάνων χαρακτηρίζεται από μια σύντομη αρχική αιχμή και εν συνεχεία μια ταχέως φθίνουσα πτώση της έντασης. Τα μεμβρανόφωνα μέρη των τυμπάνων είναι ικανά να παράγουν ήχους με σαφές τονικό ύψος, ενώ στα κύμβαλα και σε άλλα ιδιόφωνα είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστεί μια περιοδική ταλάντωση, κι έτσι το τονικό τους ύψος είναι δυσδιάκριτο.

Η χροιά των τυμπάνων, και ιδίως αυτή των ιδιόφωνων, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το υλικό και το σχήμα του μέσου διέγερσης. Έτσι, ράβδοι με πλαστικά άκρα παράγουν πιο καθαρούς ήχους (δηλαδή, πιο πλούσιους σε υψηλές ταλαντώσεις) σε σχέση με ράβδους που έχουν ξύλινα άκρα. Επίσης, ορισμένες ράβδοι έχουν μύτες καλυμμένες με βαμβάκι, οι οποίες παράγουν έναν χαρακτηριστικά μουντό ήχο.

Μουσική κατάρτιση

Για να παίξει ο τυμπανιστής, είναι απαραίτητο να έχει καλή αίσθηση του ρυθμού. Πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει τα διάφορα είδη του μέτρου στο οποίο γράφεται ένα μουσικό κομμάτι. Η ανάγνωση παρτιτούρας βοηθά μεν, δεν είναι όμως απαραίτητη πάντα.

Τεχνική οργάνου

Η ανάπτυξη της τεχνικής στο όργανο γίνεται μέσω ρυθμικών ασκήσεων, οι οποίες έχουν ως κύριο στόχο τη βελτίωση του ήχου, την εγρήγορση, ενδυνάμωση και ανεξαρτητοποίηση των άκρων - χεριών και ποδιών - του τυμπανιστή. Το εμπόριο διαθέτει αμέτρητες μεθόδους σε μορφή βιβλίων και ταινιών, από επαγγελματίες και αναγνωρισμένους τυμπανιστές, ωστόσο ορισμένες ασκήσεις έχουν αναγνωριστεί ως θεμελιώδεις και εμπεριέχονται σε διάφορες μεθόδους. Για παράδειγμα, μια τέτοια άσκηση καλεί τον τυμπανιστή να παίξει μια σειρά από χτυπήματα με το ισχυρό και ασθενές χέρι σε εναλλαγή (δηλαδή, Ι-Α-Ι-Α κ.ο.κ), ενώ μια παρόμοια καλεί για διπλά χτυπήματα σε εναλλαγή (δηλαδή, Ι-Ι-Α-Α κ.ο.κ). Με το πέρας του χρόνου, ο τυμπανιστής αναπτύσσει δεξιοτεχνία και ταχύτητα χωρίς να δυσκολεύεται στην εκτέλεση.

Σημειογραφία

Μουσική σημειογραφία για τύμπανα

Μουσική για τύμπανα μπορεί να καταγραφεί χρησιμοποιώντας το Δυτικό σύστημα μουσικής σημειογραφίας (δηλαδή, το πεντάγραμμο και τα λοιπά μουσικά σύμβολα), με τις εξής διαφορές:

• Δεν ορίζεται κάποιο μουσικό κλειδί.
• Οι θέσεις της κάθε νότας στο πεντάγραμμο υποδεικνύουν κάποιο συγκεκριμένο τύμπανο ή κύμβαλο (κι όχι τα καθιερωμένα τονικά ύψη).

Μουσικός ρόλος

Ο ρόλος και η χρήση των τυμπάνων στη μουσική τέχνη είναι ποικιλόμορφος - συνήθως καλούνται να συμβάλουν στη διατήρηση ενός σταθερού παλμού και επαναλαμβανόμενων ρυθμικών μοτίβων. Μαζί με το ηλεκτρικό ή ακουστικό μπάσο, αποτελούν το ρυθμικό μέρος ενός συγκροτήματος και λειτουργούν ως στήριγμα, πάνω στο οποίο βασίζονται τα αυτοσχεδιαστικά όργανα και οι 'πρωτεύουσες' μελωδικές γραμμές μιας μουσικής σύνθεσης.

Δημοφιλείς τυμπανιστές

• Βίνι Κολαϊούτα
• Έλβιν Τζόουνς
• Μαξ Ρόουτς
• Νιλ Περτ
• Ντέιβ Γουέκλ
• Ρίνγκο Σταρ
• Στηβ Γκαντ
• Κώστας Μυλωνάς
• Τζο Μορέλλο
• Τζον Μπόναμ
• Τζέι Γουάινμπεργκ
• Τόνι Ουίλλιαμς
• Κιθ Μουν
• Τζίντζερ Μπέικερ
• Μπάντι Ρίτς (Buddy Rich)
• Τομας Λανγκ (Thomas Lang)
• Ντέιβ Γουέκλ (Dave Weckl)
• Τζότζο Μάγιερ (Jojo Mayer)
• Στηβ Σμιθ (Steve Smith)

Κατασκευαστές

Τύμπανα

• Drum Workshop (DW Drums)
• Gabriel Drums
• Gretsch
• Mapex
• Pearl
• Sonor
• Tama
• Yamaha
• roland
• Ludwig
• Startone
• Spaun

Κύμβαλα

• Meinl
• Paiste
• Sabian
• Zildjian
• Zultan
• Masterwork
• Anatolian
• UFIP Series
• TRX
• Costantin
• Istanbul
• Turkish

Δέρματα

• Evans
• Remo
• Aquarian
• Tdrum
• Dw

Εξοπλισμός/Βάσεις

• Gibraltar
• Pearl
• Premier
• Sonor
• Yamaha
• Tama

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Drummerworld.com φόρουμ συζήτησης για τύμπανα
• Drum Chat Forum φόρουμ συζήτησης για τύμπανα