Τηλενουβέλα

Ο όρος τηλενουβέλα περιγράφει μία καθημερινή τηλεοπτική σειρά με προέλευση συνήθως τη Λατινική Αμερική. Προέρχεται από τις ισπανικές λέξεις television και novela. Αν και διαφέρουν αρκετά, οι τηλενουβέλες συνήθως συγκρίνονται με τις Σαπουνόπερες.

Οι πρώτες τηλενουβέλες

Οι πρώτες τηλενουβέλες γυρίστηκαν στη Βραζιλία, την Κούβα και το Μεξικό στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και προβάλλονταν μια ή δύο φορές την εβδομάδα. Η ουσιαστικά πρώτη τηλενουβέλα είναι βραζιλιάνικης παραγωγής του 1950, με τίτλο Sua vida me pertence (Η ζωή σου μου ανήκει) και προβαλλόταν μία φορά την εβδομάδα. Το 1951 ακολούθησαν η Κούβα με τη σειρά Senderos de amor (Μονοπάτια της αγάπης) και το Μεξικό με τη σειρά "Ángeles de la calle" (Άγγελοι του δρόμου), που προβάλλονταν δύο φορές την εβδομάδα.

Στη Βενεζουέλα η πρώτη τηλενουβέλα γυρίστηκε το 1954 και ονομαζόταν La criada de la granja (Η υπηρέτρια του αγρότη). Το Πουέρτο Ρίκο ακολούθησε το 1955 με τη σειρά Ante la ley (Πέρα από το νόμο), ενώ 4 χρόνια αργότερα ήρθε η πρώτη κολομβιανή "El 0597 está ocupado" και η πρώτη περουβιανή σειρά Bar Cristal. Το 1964 γυρίστηκε και η πρώτη τηλενουβέλα στον Παναμά: En la esquina del Infierno (Στη γωνιά της κολάσεως).

Η πρώτη τηλενουβέλα που προβλήθηκε και σε άλλες χώρες πλην της χώρας παραγωγής της, είναι η Simplemente Maria (Απλά Μαρία) του Περού (1969), ενώ η πρώτη «διεθνής» τηλενουβέλα είναι η Los Ricos Tambien Lloran (Και οι πλούσιοι κλαίνε, Μεξικό, 1979) που προβλήθηκε στην Ελλάδα, την Κίνα, τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ άλλων.

Η πρώτη τηλενουβέλα που προβαλλόταν καθημερινά γυρίστηκε στο Μεξικό τη σεζόν 1957-1958 και ονομαζόταν Senda prohibida (Απαγορευμένο μονοπάτι).

Στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα οι τηλενουβέλες άρχισαν να προβάλλονται από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά και στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του 2000 στην ελληνική τηλεόραση, όπως οι σειρές:

• Η Μαρία της Γειτονιάς, Ροζαλίντα, Παουλίνα, Μαριμάρ (αυτές οι σειρές προβλήθηκαν αρχικά το 1998 από τη συχνότητα του ΣΚΑΪ, με μεγάλα ποσοστά τηλεθεάσεως και μετέπειτα από το 2000 και μετά από τα κανάλια σε επανάληψη Alpha, Alter και το 2014 από το Epsilon TV).
• Βερόνικα (αυτή η σειρά προβλήθηκε πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2000 από τον Alpha. Προβλήθηκε σε επανάληψη το 2005 στο Μακεδονία TV).
• Χουάνα, η Παρθένα (αυτή η σειρά προβλήθηκε πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2005 από το Star).

Σύγκριση με τις σαπουνόπερες

Το μόνο ίσως κοινό μεταξύ των σαπουνόπερων και των τηλενουβελών είναι ότι προβάλλονται καθημερινά. Οι τηλενουβέλες ολοκληρώνονται κατά μέσο όρο έπειτα από 150 με 180 επεισόδια ή 6 μήνες, σε αντίθεση με τις σαπουνόπερες που μπορεί να διαρκέσουν και δεκαετίες.

Σημαντική διαφορά των τηλενουβελών από τις σαπουνόπερες είναι τα πολλά εξωτερικά γυρίσματά τους. Διαφορές μεταξύ των τηλενουβελών και των σαπουνόπερων υπάρχουν και στο σενάριο. Οι σαπουνόπερες αφορούν συνήθως τις ζωές δύο πλούσιων οικογενειών και τις σχέσεις μεταξύ τους. Οι τηλενουβέλες συνήθως επικεντρώνονται στην ιστορία μιας φτωχής κοπέλας και ενός πλούσιου νεαρού, τους οποίους ωστόσο περιτριγυρίζουν διάφοροι δευτερεύοντες χαρακτήρες, οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκάστοτε σειρά. Πολλές φορές η κεντρική ηρωίδα είναι τσιγγάνα (Gitanas, Telemundo 2003), Maria Isabel, Televisa 1997).

Τα τελευταία χρόνια οι σεναριογράφοι των τηλενουβελών έχουν εντάξει στα σενάριά τους και ιστορίες που θυμίζουν ταινίες επιστημονικής φαντασίας και ποτέ δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στα σενάρια των σαπουνόπερων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ιστορίες των Βραζιλιάνικων σειρών Ο Clone, που περιέχει ιστορίες ανθρώπων που έχουν κλωνοποιηθεί και Xica da Silva, που περιγράφει την ιστορία μιας γυναίκας που ανέβηκε κοινωνικά και από σκλάβα έγινε πλούσια, μέσω της πορνείας.

Οι εταιρείες παραγωγής τηλενουβελών παράγουν και παιδικές, νεανικές τηλενουβέλες, που απευθύνονται κυρίως σε ειδικές ομάδες τηλεθεατών και συγκεκριμένα σε μικρότερες ηλικίες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι σειρές Καρουζέλ (Carrusel, Μεξικό 1989), Τσικιτίτας (Chiquititas, Αργεντινή 1995), Οι Ατρόμητοι (Cebollitas, Αργεντινή 1997) και Ανυπότακτες Καρδιές (Rebelde Way, Αργεντινή, 2002-2004).

Διαφορές τηλενουβελών βάσει της χώρας προέλευσής τους

Οι αργεντίνικες σειρές έχουν πολύ περισσότερες «αποκαλυπτικές» σκηνές μεταξύ των πρωταγωνιστών, χιούμορ (ακόμα και σε τηλενουβέλες με δραματικές ιστορίες), ενώ επίσης και πολύ «ζωντανούς» διαλόγους και 3 απ' αυτές (Ανυπότακτες Καρδιές, Τσικιτίτας και Οι Ατρόμητοι), μοιάζουν αρκετά με το Μεξικάνικο Καρουζέλ. Οι βραζιλιάνικες τηλενουβέλες έχουν λιγότερο ρομαντισμό σε σχέση με τηλενουβέλες άλλων χωρών, και ασχολούνται με διάφορα κοινωνικά ζητήματα, όπως το Aids, οι παρένθετες μητέρες κ.ά. Οι τηλενουβέλες από τη Βενεζουέλα ασκούν πολλές φορές εμμέσως, πλην σαφώς κριτική στην Κυβέρνηση και τις Αρχές της χώρας. Πολλοί πρωταγωνιστές σειρών παραγωγής Βενεζουέλας έχουν ρόλο αστυνομικού. Οι Μεξικάνικες τηλενουβέλες έχουν τις πιο ρομαντικές ιστορίες. Τυπική ιστορία μεξικανικής σειράς είναι αυτή ενός φτωχού κοριτσιού χωρίς μόρφωση, που ερωτεύεται και παντρεύεται έναν πλούσιο νεαρό (Μαρία, Μαριμάρ). Τα τελευταία χρόνια οι Μεξικάνικες τηλενουβέλες «ανακυκλώνονται» καθώς χρησιμοποιούνται κυρίως παλιότερα σενάρια από σειρές που προβάλλονταν τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, είτε από ραδιονουβέλες, και τα οποία προσαρμόζονται στη σύγχρονη εποχή (remake) και γυρίζονται ξανά με νέους ηθοποιούς και πολλές φορές αρκετές διαφοροποιήσεις από το αρχικό σενάριο. Οι κολομβιανές σειρές αντίθετα, είναι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό πρωτότυπα σενάρια. Οι ιστορίες τους έχουν σχεδόν πάντα φιλοσοφικό στιλ, ενώ χρησιμοποιούνται και στοιχεία που θυμίζουν ταινία επιστημονικής φαντασίας. Όπως συμβαίνει και με τις τηλενουβέλες από τη Βενεζουέλα, πολλές φορές οι κολομβιανές σειρές περνούν διάφορα μηνύματα προς τις Αρχές και την Κυβέρνηση. Οι κολομβιανές σειρές επίσης φημίζονται και για το χιούμορ τους. Οι δύο διασημότερες κολομβιανές σειρές είναι του σεναριογράφου Fernando Gaitan, και ονομάζονται Yo soy Betty, la fea (Είμαι η Μπέττυ, η άσχημη) και Cafe con aroma de mujer (Καφές με άρωμα γυναίκας). Από το 2002, το ισπανόφωνο αμερικάνικο τηλεοπτικό δίκτυο Telemundo συνεργάζεται με κανάλια από την Κολομβία και γυρίζονται καινούριες τηλενουβέλες συμπαραγωγής ΗΠΑ-Κολομβίας.

Βραβεία

Τα πιο γνωστά βραβεία τηλενουβελών διοργανώνονται από το περιοδικό Tv y Novelas στο Μεξικό. Το περιοδικό εκδίδεται και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως τη Χιλή και το Πουέρτο Ρίκο, αλλά και στις ΗΠΑ με αναγνωστικό κοινό συνήθως τους ισπανόφωνους μετανάστες.

Εταιρείες παραγωγής

Αργεντινή Telefe Pol-ka Βενεζουέλα Venevision Radio Caracas Television (RCTV) Βραζιλία Rede Globo SBT TV Record Rede Bandeirantes

Η.Π.Α. Telemundo Univision Κολομβία Caracol RTI Colombia RCN TV Μεξικό Argos Producciones Televisa Tv Azteca

Περού America Producciones Iguana Producciones Πουέρτο Ρίκο WAPA-TV Telemundo Puerto Rico (Έχει σταματήσει η παραγωγή τηλενουβελών στο Πουέρτο Ρίκο.) Χιλή TVN Canal 13

Τηλεοπτικά φαινόμενα

Πολλές τηλενουβέλες λόγω της παγκόσμιας επιτυχίας τους έχουν δημιουργήσει είδωλα, που εκμεταλλεύτηκαν τη δημοσιότητά τους για να σταδιοδρομήσουν και εκτός τηλεόρασης. Ως παράδειγμα μπορεί να υπάρξει η καριέρα της Μεξικανής ηθοποιού Ταλία που μετατράπηκε σε διεθνές τηλεοπτικό και μουσικό είδωλο και της απονεμήθηκε ο τίτλος «Βασίλισσα της τηλενουβέλας», ούσα η πιο επιτυχημένη ηθοποιός σε τηλενουβέλα τη δεκαετία του 1990. Την προηγούμενη δεκαετία ο ίδιος τίτλος είχε απονεμηθεί στην ηθοποιό Βερόνικα Κάστρο. Τηλεοπτικό φαινόμενο είχε θεωρηθεί και η Ουρουγουανή ηθοποιός Νατάλια Ορέιρο, η οποία επίσης επεκτάθηκε στον χώρο της μουσικής.