Τζον Μπράουν

Ο Τζον Μπράουν, (Αγγλ: John Brown), (13 Νοεμβρίου 1735–17 Οκτωβρίου 1788) ήταν Σκωτσέζος γιατρός και εισηγητής του συστήματος ιατρικής που αναφέρεται ως Βραουνισμός.

Τζον Μπράουν
Ο Τζον Μπράουν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Brown John (Αγγλικά)
Γέννηση	13  Νοεμβρίου 1735 ή 1735 Μπέρικσιρ
Θάνατος	7  Οκτωβρίου 1788 Λονδίνο
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιατρός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Ο Μπράουν γεννήθηκε στο Berwickshire της Σκωτίας το 1735. Αφού φοίτησε σε σχολείο της ενορίας Ντανς (Duns), μετακόμισε στο Εδιμβούργο, όπου γράφτηκε στο εκεί Πανεπιστήμιο για να σπουδάσει Θεολογία, ενώ συγχρόνως εργαζόταν ως οικοδιδάσκαλος. Το 1759 διέκοψε τις θεολογικές σπουδές και ξεκίνησε σπουδές ιατρικής, ενώ εργαζόταν ως οικοδιδάσκαλος στην οικογένεια ενός από τους κορυφαίους γιατρούς του Εδιμβούργου, του Γουίλιαμ Κάλεν (William Cullen). Στην περίοδο των σπουδών του άρχισε να αναπτύσσει μια δική του ιατρική θεωρία. Αργότερα, μετά από διαφωνία με τον Κάλεν και άλλους καθηγητές του πανεπιστημίου, ο Μπράουν σε δημόσιες συζητήσεις, δεν δίσταζε να κριτικάρει αρνητικά τα διδασκόμενα συστήματα της ιατρικής, αλλά και τον ίδιο τον Κάλεν. Τέλος, όταν δεν ήταν πλέον ανεκτός στο περιβάλλον του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, αναγκάστηκε να μεταγραφεί στο Πανεπιστήμιο του Σαιντ Άντριους (University of St Andrews), από όπου το 1779 έλαβε το πτυχίο της ιατρικής.

Το 1780, δημοσίευσε το Elementa Medicinae (Στοιχεία της Ιατρικής), όπου περιέγραψε την ιατρική του θεωρία. Το βιβλίο αυτό εκτιμήθηκε για την πρακτικότητα του ως διδακτικό και για την άρτια λατινική γλώσσα. Διαβάστηκε με προσοχή και επηρέασε για κάποιο διάστημα ιατρικά κέντρα στην ηπειρωτική Ευρώπη .

Με τον καιρό λόγω της αντιπάθειας και της εχθρότητας που είχε δημιουργηθεί στο περιβάλλον του, άρχισαν να κυκλοφορούν δυσφημιστικές φήμες, να μειώνεται η πελατεία του, καθώς και η παρακολούθηση των διαλέξεών του. Με χρέη, για τα οποία μάλιστα κάποτε φυλακίσθηκε, αποφάσισε να μετακομίσει την οικογένειά του στο Λονδίνο, προσδοκώντας να βελτιώσει τα οικονομικά του. Το 1786, ο Μπράουν μετοίκησε στο Λονδίνο, αλλά πέθανε από αποπληξία δύο χρόνια αργότερα σε ηλικία 53 ετών, στις 17 Οκτωβρίου του 1788.

Η Ιατρική του Θεωρία (Βραουνισμός)

Ο Τζον Μπράουν, όπως απεικονίσθηκε από τον Τζον Κέι (John Kay) στο Εδιμβούργο.

Στο Elementa Medicinae ο Μπράουν ανέπτυξε ένα δικό του σύστημα ιατρικής, που έκτοτε αναφέρεται ως Βραουνισμός (Brunonianism) ή Σύστημα ιατρικής του Μπράουν (Brunonian system of medicine). Η θεωρητική αυτή υπόθεση του Τζον Μπράουν ξεκινά από την παραδοχή ότι όλες οι αρρώστιες οφείλονται σε παράγοντες, που διεγείρουν το σώμα λιγότερο ή περισσότερο, και ανάλογα προκαλούν διάφορες ασθένειες με διαφορετικά συμπτώματα. Πρέσβευε ότι το σημαντικότερο στοιχείο στην παθογένεια των νόσων είναι είτε η μείωση ερεθισμάτων είτε η υπερδιέγερση από αυτά. Έτσι δεχόταν δύο είδη ασθενειών, που τις χαρακτήριζε ως «sthenic» (την σθεναρή κατάσταση, υπερδιέγερση) και «asthenic» (την ασθενή, μειωμένη διέγερση) . Ανάλογα πρότεινε και δύο είδη θεραπειών, που ήταν «καταπραϋντικά» για την πρώτη περίπτωση, όπως καθαρτικά, χορτοφαγία και νερό, και «διεγερτικά» για τη δεύτερη, όπως όπιο (λαύδανο), ψητό βόειο κρέας και αλκοολούχα ποτά.

Αυτό το σύστημα ήταν αρκετά απλό και πολλοί γιατροί θα μπορούσαν να το εφαρμόσουν, καθώς δεν απαιτούσε πολλές γνώσεις ανατομικής ή σύγκριση των εξειδικευμένων συμπτωμάτων κάθε ασθένειας. Λόγω και αυτής της απλότητας, μεταξύ άλλων, έγινε δημοφιλές σε κάποιους γιατρούς διαφόρων χωρών σε Αμερική και Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και στη Γερμανία.

Με το που έγινε όμως γνωστή η θεωρία του Μπράουν, αμέσως εμφανίστηκαν και αντιρρήσεις από συντηρητικούς γιατρούς που ονομάστηκαν «εκλεκτικοί» (eclectics) . Στην ομάδα αυτή περισσότερο διακρίθηκε ο Χούφλαντ (Christoph Wilhelm Hufeland, 1762-1836), ο οποίος το 1797 ως γνήσιος «εκλεκτικός» υπερασπίσθηκε δυναμικά την παραδοσιακή ιατρική, ενώ αργότερα συμπεριφέρθηκε περισσότερο διπλωματικά έναντι των Βραουνιστών.

Αποδοχή από Ευρωπαίους γιατρούς

Παρόλο που η θεωρία του Τζον Μπράουν ποτέ δεν έγινε ευρέως αποδεκτή στη Βρετανία, έτυχε προσωρινής αποδοχής σε άλλες χώρες, όπως στην Ιταλία και στις γερμανόφωνες χώρες της Ευρώπης. Από τα περιοδικά και τις εφημερίδες της Γερμανίας κάποιες αντιμετώπισαν το σύστημα του Τζον Μπράουν θετικά και άλλες αρνητικά, και μάλιστα κατά τρόπο που προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις και διαμάχες μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών της μεθόδου.

Ένθερμος υποστηρικτής υπήρξε ο Ανδρέας Ρέσλαουμπ (Andreas Röschlaub), που από φοιτητής είχε ενθουσιαστεί με τον Βραουνισμό και παρακίνησε τον καθηγητή του, τον Adam Weikard, ώστε ο τελευταίος να δημοσιεύσει το 1795 το Elementa Medicinae στα γερμανικά. O Ρέσλαουμπ αργότερα, όταν ο ίδιος έγινε καθηγητής στη Μπάμπεργκ (Bamberg) εξέδωσε περιοδικό για να στηρίξει και να προάγει το σύστημα του Μπράουν, και κατέστησε την πόλη του, κέντρο του Βραουνισμού στη Γερμανία. Τελικά όμως ο Ρέσλαουμπ παρέμεινε στη ιστορία της Ιατρικής για τη διατύπωση της «θεωρίας της ευερεθιστότητας» (Erregbarkeitstheorie, excitability theory), που αποτελούσε τροποποίηση της θεωρίας του Μπράουν.

Άλλος υποστηρικτής της μεθόδου υπήρξε και ο Γιόζεφ Φρανκ, κατά την εποχή που εργαζόταν ως γιατρός στην Παβία και στη Βιέννη, πριν γίνει καθηγητής στο Βίλνιους. Ο Φρανκ, που αρχικά προπαγάνδιζε και δημοσίευε έργα υποστηρικτικά της μεθόδου Μπράουν, προσπάθησε να εφαρμόσει κλινικά τη μέθοδο, αλλά απογοητεύθηκε και τελικώς την εγκατέλειψε. Έτσι, ως καθηγητής στο Βίλνιους είχε μεταστραφεί τελείως, και από υποστηρικτής και προπαγανδιστής της θεωρίας του Μπράουν μεταβλήθηκε σε επικριτή της .

Εκείνη την εποχή, που η Ιατρική δεν αντιμετωπίζονταν ως ξεχωριστή επιστήμη από τη Φιλοσοφία, ο Ιμμάνουελ Καντ (Immanuel Kant,  1724-1804) εξέφρασε γνώμη για την υπόθεση του Μπράουν. Συσχέτισε το σύστημα, που εξηγούσε την αρρώστια ως ανισορροπία της διεγερσιμότητας, με τα μαθηματικά, και υπέθεσε ότι η διεγερσιμότητα θα μπορούσε να προσδιοριστεί ποσοτικά. Ο Καντ πίστεψε ότι αυτή η ποσοτικοποίηση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμη και στο να θεραπεύσει αυτήν την ανισορροπία. Θετική γνώμη εξέφρασε, μετά από γνωριμία με τον Ρέσλαουμπ, και ένας από τους δημιουργούς της «Naturphilosophie», ο φιλόσοφος Σέλινγκ (Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, 1775-1854) στο έργο του «Erster Entwurf eines Systems der Naturphilosophie,1799» (Πρώτο σχέδιο ενός συστήματος φιλοσοφίας της φύσης) . Με τη γνώμη αυτή βέβαια, εξασφάλισε και ο Σέλινγκ την ανυποληψία του Γκαίτε, με τον ίδιο τρόπο όπως και ο Μπράουν και ο Ρέσλαουμπ .

Από τους Έλληνες ιατρούς της εποχής, για τον μόνο για τον οποίο γνωρίζουμε είναι ο Γεώργιος Σακελλάριος (1767-1838), ο οποίος επηρεασμένος από το δάσκαλό του, τον Γιόζεφ Φρανκ, ασπάσθηκε για κάποιο διάστημα τον Βραουνισμό. Για αυτόν, ο βιογράφος του, ο Παναγ. Ν. Λιούφης, αναφέρει: «Ο Γ. Σακελλάριος το πρώτον "Βραουνιστής" ών, είτα εγένετο "εκλεκτικός"» .

Απεικόνιση φιλονικίας μεταξύ Βραουνιστών φοιτητών και οπαδών του François Broussais.

Ο Lentin το 1800, σε δημοσίευμά του ανέφερε για τη μέθοδο ότι κυριαρχείται από τους αγώνες των Βραουνιστών και αντι-Βραουνιστών τρομοκρατών. Παρόμοια υπάρχουν αναφορές για 400 φοιτητές, που το 1802 ξέσπασαν σε διαμάχη, δύο συνεχόμενων ημερών, στο πανεπιστήμιο της γερμανικής πόλης Γκέτινγκεν (Göttingen) . Οι αντιπαραθέσεις θα συνεχίζονταν μέχρι την επικράτηση του ορθολογισμού, που στην ιατρική εγκαθιδρύθηκε μερικές δεκαετίες αργότερα.

Η έντονη συζήτηση σχετικά με τον Τζον Μπράουν άρχισε να καταλαγιάζει μετά το 1809, με τη διακοπή έκδοσης του περιοδικού του Ρέσλαουμπ. Το 1817, ο γερμανός ιστορικός της ιατρικής Κερτ Σπρένγκελ (Kurt Sprengel) αναφέρει ότι οι Βραουνιστικές θεραπείες «έχουν πολύ λίγους υποστηρικτές» .

Για μια ακόμη φορά, η ιατρική θεωρία του Μπράουν, επανήλθε σε συζητήσεις στη δεκαετία του 1820, με επίκεντρο τον François Broussais, ένα γάλλο γιατρό, που είχε γίνει δημοφιλής προτείνοντας τη θεωρία του Μπράουν, αλλά με δική του τροποποιημένη φαρμακευτική αντιμετώπιση, που περιελάμβανε και αφαίμαξη με βδέλλες. Φαίνεται ότι και τότε υπήρξαν επεισόδια μεταξύ φανατισμένων φοιτητών. Επίσης ο Μπράουν επανήλθε στη δημοσιότητα στη Γερμανία το 1846, όταν ο Μπέρναρ Χίρσελ (Bernhard Hirschel) δημοσίευσε μια μελέτη σχετικά με το σύστημα.

Η θεωρία του Μπράουν υπήρξε δημοφιλής στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Βραουνισμός άρχισε να υποχωρεί, καθώς οι γιατροί διαπίστωναν ότι δεν προσέφερε ούτε τεκμηριωμένη επιστημονική εξήγηση για την παθογένεια των ασθενειών, ούτε και για την αντιμετώπιση των ασθενών. Τέλος, με την εξέλιξη της σύγχρονης Ιατρικής και την επικράτηση του ορθολογικού εμπειρισμού , καθώς και της επιστημονικής μεθόδου που εφαρμόζεται για την αποδοχή κάθε νέας υπόθεσης στην επιστήμη, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ο Βραουνισμός έπαυσε να συζητιέται και ούτε θεωρείται ως επιστημονικά παραδεκτή υπόθεση.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

•  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Brown, John (Scottish physician 1735-1788)» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 4 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σσ. 659-660) 
• Tsouyopoulos, Nelly (1988). The Influence of John Brown's Ideas in Germany. PMC 2557344. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2557344/pdf/medhistsuppl00039-0070.pdf. Ανακτήθηκε στις 17 August 2017.