Κοινωνικός φιλελευθερισμός

Κοινωνικός φιλελευθερισμός ή σοσιαλφιλελευθερισμός (αγγλ.: social liberalism) ή αριστερός φιλελευθερισμός είναι η πολιτική πεποίθηση ότι ο οικονομικός φιλελευθερισμός πρέπει να περιλαμβάνει κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και ο ανάλογος πολιτικός χώρος. Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός επιδιώκει να εξισορροπήσει την ατομική ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη, μέσω ήπιας κρατικής παρέμβασης στην κοινωνία και στην οικονομία. Η κοινωνική δικαιοσύνη στον σοσιαλφιλελευθερισμό επιδιώκει να περιλαμβάνει τόσο τις αρχές της κοινωνικής ισότητας και αλληλεγγύης, όσο και τα ατομικά δικαιώματα. Μια κατάλληλη διατύπωση δίνεται από τον Τζον Ρωλς και συνοψίζεται ως εξής:

Το κάθε άτομο κατέχει απαραβίαστο (δικαίωμα), που βασίζεται στη δικαιοσύνη, το οποίο ούτε η ευημερία του συνόλου της κοινωνίας δεν μπορεί να υπερβεί. Για το λόγο αυτό, η δικαιοσύνη αρνείται το ότι απώλεια της (οικονομικής) ελευθερίας κάποιων δικαιολογείται από ένα υψηλότερο κοινό καλό των άλλων.

Όπως ο κλασσικός φιλελευθερισμός, ενστερνίζεται την οικονομία της αγοράς και την επέκταση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, αλλά διαφέρει στο ότι πιστεύει πως ο θεσμικός ρόλος του κράτους πρέπει να επεκτείνεται στη διευθέτηση κοινωνικών ζητημάτων όπως η ανεργία, η υγειονομική περίθαλψη και η μόρφωση. Σύμφωνα με τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, το καλό της κοινότητας είναι σε αρμονία με την ελευθερία του ατόμου. Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός έχει επίσης συνδεθεί στην Ευρώπη με την υπεράσπιση όλων των ατομικών δικαιωμάτων που δεν ανήκουν στην οικονομική σφαίρα (διαχωρισμός κράτους - Εκκλησίας, αποποινικοποίηση της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών, αναγνώριση νομικών δικαιωμάτων στα ζευγάρια του ίδιου φύλου κ.α.).

Κοινωνικά φιλελεύθερες πολιτικές έχουν υιοθετηθεί ευρέως σε μεγάλο μέρος του καπιταλιστικού κόσμου, ιδιαιτέρως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κοινωνικά φιλελεύθερες ιδέες και κόμματα τείνουν να θεωρούνται κεντρώα ή κεντροαριστερά, συνυπάρχοντας με τη σοσιαλδημοκρατία από την οποία όμως διαφοροποιούνται σημαντικά: η σοσιαλδημοκρατία διατηρεί ιστορικούς δεσμούς με το εργατικό κίνημα και υποστηρίζει έναν πολύ ισχυρότερο έλεγχο της κοινωνίας και της οικονομίας από το κράτος, με στόχο την ευημερία του κοινωνικού συνόλου, μέσω μηχανισμών όπως το κράτος πρόνοιας, η μεικτή οικονομία κλπ.

Μια πολιτική αντίδραση στρεφόμενη κατά του κοινωνικού φιλελευθερισμού (και ακόμα περισσότερο κατά της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας) στα τέλη του εικοστού αιώνα, συνήθως αποκαλούμενη νεοφιλελευθερισμός, οδήγησε σε μονεταριστικές οικονομικές πολιτικές, καθώς και στη μείωση της ισχύος και του εύρους των παρεχόμενων κυβερνητικών υπηρεσιών, με στόχο την «ελαχιστοποίηση του κράτους». Ωστόσο, η έλευση του νεοφιλελευθερισμού δεν είχε ως αποτέλεσμα την επάνοδο του κλασικού φιλελευθερισμού, αφού οι κυβερνήσεις συνέχισαν να παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες και πρόνοια, καθώς και να διατηρούν σημαντικό έλεγχο επί της οικονομικής πολιτικής.