Πραξικόπημα του 1954 στη Γουατεμάλα

Το πραξικόπημα του 1954 στη Γουατεμάλα, (ισπανικά: 1954 Guatemalan coup d'état‎‎) με την κωδική ονομασία Operation PBSuccess, ήταν μια μυστική επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε από την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA) που καθαίρεσε τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο της Γουατεμάλας Τζάκομπο Αρμπένζ και τερμάτισε την επανάσταση της Γουατεμάλας του 1944–1954. Εγκατέστησε τη στρατιωτική δικτατορία του Κάρλος Καστίγιο Αρμάς, του πρώτου από μια σειρά αυταρχικών ηγετών που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ στη Γουατεμάλα.

Πραξικόπημα του 1954 στη Γουατεμάλα
Ψυχρός Πόλεμος
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ (αριστερά, απεικονίζεται εδώ το 1956) με τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Φόστερ Ντάλες, τον οργανωτή του πραξικοπήματος.
Χρονολογία	18–27 Ιουνίου 1954
Τόπος	Γουατεμάλα
Στόχοι	Ανατροπή της κυβέρνησης
Μέθοδοι	Στρατιωτικό πραξικόπημα
Έκβαση	Δικτακτορία/Κυβέρνηση ΗΠΑ/Στρατιωτική νίκη Ανατροπή Τζάκομπο Αρμπένζ Τέλος της Επανάστασης στη Γουατεμάλα Στρατιωτική χούντα αναλαμβάνει την εξουσία
Αντιμαχόμενοι
Κυβέρνηση της Γουατεμάλας Στρατός της Γουατεμάλας Εξόριστοι αντάρτες της Γουατεμάλας Στρατός της Γουατεμάλας (ομάδες) Υποστηρίζεται από: Ηνωμένες Πολιτείες ! Ηνωμένες Πολιτείες CIA
Ηγετικά πρόσωπα
Τζάκομπο Άρμπενζ Κάρλος Ενρίκε Ντίαζ Κάρλος Καστίγιο Αρμάς Ντουάιτ Αϊζενχάουερ Τζον Φόστερ Ντάλες Άλεν Ντάλες
Δυνάμεις
5.000 στρατιώτες 2.500 πολιτοφύλακες 480 επαναστάτες Πολλά αεροσκάφη
Απολογισμός
2+ σκοτώθηκαν 1+ αιχμάλωτοι 1 φορτηγό πλοίο καταστράφηκε 113 σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν 60 συλλήψεις (στο Ελ Σαλβαδόρ) Πολλά αεροσκάφη καταρρίφθηκαν

Η Επανάσταση της Γουατεμάλας ξεκίνησε το 1944, μετά από μια λαϊκή εξέγερση που ανέτρεψε τη στρατιωτική δικτατορία του Χόρχε Ούμπικο. Ο Χουάν Χοσέ Αρεβάλο εξελέγη πρόεδρος στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές της Γουατεμάλας. Εισήγαγε έναν κατώτατο μισθό και προχώρησε σε δημοκρατικές μεταρυθμίσεις. Τον Αρεβάλο διαδέχτηκε το 1951 ο Αρμπένζ, ο οποίος θέσπισε αγροτικές μεταρρυθμίσεις που παραχωρούσαν ιδιοκτησία σε ακτήμονες αγρότες. Η επανάσταση της Γουατεμάλας δεν άρεσε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είχε μια προδιάθεση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου να την βλέπει ως κομμουνιστική. Αυτή η αντίληψη αυξήθηκε μετά την εκλογή του Αρμπένζ και την επίσημη νομιμοποίηση του κομμουνιστικού Κόμματος Εργασίας της Γουατεμάλας.

Η πολυεθνική εταιρεία Ενωμένη Εταιρεία Φρούτων (αγγλ.:United Fruit Company), της οποίας η εξαιρετικά κερδοφόρα επιχείρηση είχε επηρεαστεί από το τέλος των εκμεταλλευτικών εργασιακών πρακτικών στη Γουατεμάλα, συμμετείχε σε μια εκστρατεία επιρροής των λόμπι προκειμένου να πείσει τις ΗΠΑ να ανατρέψουν την κυβέρνηση της Γουατεμάλας. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν εξουσιοδότησε την "Επιχείρηση PBFortune" για την ανατροπή του Αρμπένζ το 1952, αν και η επιχείρηση ματαιώθηκε γρήγορα, γρήγορα αντικαταστάθηκε από την "Επιχείρηση PBSuccess".

Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ το 1952, υποσχόμενος να ακολουθήσει μια πιο σκληρή γραμμή κατά του κομμουνισμού. Οι δεσμοί που είχαν τα μέλη του επιτελείου του Τζον Φόστερ Ντάλες και ο αδερφός του, Άλεν Ντάλες με την Ενωμένη Εταιρεία Φρούτων τους προδιάθεσαν επίσης να δράσουν εναντίον της κυβέρνησης της Γουατεμάλας. Επιπλέον, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ έβγαλε βιαστικά συμπεράσματα σχετικά με την έκταση της κομμουνιστικής επιρροής μεταξύ των συμβούλων του Αρμπένζ. Ο Αϊζενχάουερ εξουσιοδότησε τη CIA να πραγματοποιήσει την "Επιχείρηση PBSuccess" τον Αύγουστο του 1953.

Η CIA εξόπλισε, χρηματοδότησε και εκπαίδευσε μια δύναμη 480 ανδρών με επικεφαλής τον Κάρλος Καστίγιο Άρμας. Το πραξικόπημα είχε προηγηθεί από τις προσπάθειες των ΗΠΑ να ασκήσουν κριτική και να απομονώσουν τη Γουατεμάλα διεθνώς. Η δύναμη του Καστίγιο Άρμας εισέβαλε στη Γουατεμάλα στις 18 Ιουνίου 1954, υποστηριζόμενη από μια έντονη εκστρατεία ψυχολογικού πολέμου. Αυτό περιελάμβανε έναν ραδιοφωνικό σταθμό που μετέδιδε αντικυβερνητική προπαγάνδα και μια εκδοχή στρατιωτικών γεγονότων ευνοϊκών για την εξέγερση, που ισχυριζόταν ότι ήταν γνήσια, καθώς και αεροπορικούς βομβαρδισμούς της πόλης της Γουατεμάλας και ναυτικό αποκλεισμό. Η δύναμη εισβολής τα πήγε άσχημα στρατιωτικά και οι περισσότερες από τις επιθέσεις της ηττήθηκαν. Ωστόσο, ο ψυχολογικός πόλεμος και ο φόβος μιας εισβολής των ΗΠΑ φόβισαν τον στρατό της Γουατεμάλας, η οποία τελικά αρνήθηκε να πολεμήσει. Ο Αρμπένζ προσπάθησε για λίγο και ανεπιτυχώς να οπλίσει αμάχους για να αντισταθούν στην εισβολή, προτού παραιτηθεί στις 27 Ιουνίου. Ο Καστίγιο Αρμάς έγινε πρόεδρος δέκα ημέρες αργότερα, μετά από διαπραγματεύσεις στο Σαν Σαλβαδόρ.

Περιγραφόμενο ως το οριστικό θανατηφόρο χτύπημα για τη δημοκρατία στη Γουατεμάλα, το πραξικόπημα επικρίθηκε ευρέως διεθνώς και ενίσχυσε το μακροχρόνιο αντιαμερικανικό αίσθημα στη Λατινική Αμερική. Προσπαθώντας να δικαιολογήσει το πραξικόπημα, η CIA ξεκίνησε την "Επιχείρηση PBHistory", η οποία αναζήτησε στοιχεία για τη σοβιετική επιρροή στη Γουατεμάλα μεταξύ των εγγράφων της εποχής του Αρμπένζ. Ωστόσο η προσπάθεια απέτυχε. Ο Καστίγιο Αρμάς ανέλαβε γρήγορα δικτατορικές εξουσίες, απαγορεύοντας τα κόμματα της αντιπολίτευσης, φυλακίζοντας και βασανίζοντας πολιτικούς αντιπάλους και ανατρέποντας τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις της επανάστασης. Ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις δεκαετίες εμφυλίου πολέμου, καθώς οι αριστεροί αντάρτες πολέμησαν τα διαδοχικά αυταρχικά καθεστώτα που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ, των οποίων οι ωμότητες περιλαμβάνουν μια γενοκτονία του λαού των Μάγια.

Βιβλιογραφία

• Bartrop, Paul R.· Jacobs, Steven Leonard (2015). Modern Genocide: The Definitive Resource and Document Collection. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-364-6. 
• Blum, William (2003). Killing Hope: US Military and CIA Interventions Since World War II. London: Zed Books. ISBN 978-1-84277-369-7. 
• Broder, John M. (11 March 1999). «Clinton Offers His Apologies to Guatemala». The New York Times. https://www.nytimes.com/1999/03/11/world/clinton-offers-his-apologies-to-guatemala.html. Ανακτήθηκε στις 14 August 2016. 
• Castañeda, Manolo E. Vela (2005). «Guatemala 1954: Las ideas de la contrarrevolución» (στα es). Foro Internacional 45 (1): 89–114. 
• Chapman, Peter (2007). Bananas!: How the United Fruit Company Shaped the World. New York City, New York: Canongate Books. ISBN 978-1-84195-881-1. 
• Cullather, Nicholas (1994). Operation PBSUCCESS: The United States and Guatemala, 1952–1954. Center for the Study of Intelligence, Central Intelligence Agency. 
• Cullather, Nicholas (2006). Secret History: The CIA's classified account of its operations in Guatemala, 1952–1954. Palo Alto, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5468-2. 
• Figueroa Ibarra, Carlos (May–August 2006). «Izquierda y violencia revolucionaria en Guatemala (1954–1960)» (στα es). Fermentum 16 (46): 395–414. 
• Figueroa Ibarra, Carlos (January–February 1990). «Guatemala el recurso del miedo». Nueva Sociedad (105): 108–117. 
• Forster, Cindy (2001). The Time of Freedom: Campesino Workers in Guatemala's October Revolution. Pittsburgh, Pennsylvania: University of Pittsburgh Press. ISBN 978-0-8229-4162-0. 
• Fraser, Andrew (21 August 2005). «Architecture of a broken dream: The CIA and Guatemala, 1952–54». Intelligence and National Security 20 (3): 486–508. doi:10.1080/02684520500269010. 
• Gaddis, John Lewis (2006). The Cold War: A New History. New York City, New York: Penguin Books. ISBN 978-0-14-303827-6. 
• Gilderhus, Mark T. (March 2006). «The Monroe Doctrine: Meanings and Implications». Presidential Studies Quarterly 36 (1): 5–16. doi:10.1111/j.1741-5705.2006.00282.x. https://archive.org/details/sim_presidential-studies-quarterly_2006-03_36_1/page/5. 
• Gleijeses, Piero (1991). Shattered Hope: The Guatemalan Revolution and the United States, 1944–1954. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02556-8. 
• Gordon, Max (Summer 1971). «A Case History of U. S. Subversion: Guatemala, 1954». Science and Society 35 (2): 129–155. 
• Grandin, Greg (2000). The Blood of Guatemala: A History of Race and Nation. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-2495-9. 
• Grandin, Greg (2004). The Last Colonial Massacre. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. ISBN 0-226-30572-4. 
• Gruson, Sydney (9 July 1954). «Useless Weapons and Duds Sent Guatemala by Reds, Officers Say; REDS SENT DUDS TO GUATEMALANS». The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1954/07/09/archives/useless-weapons-and-duds-sent-guatemala-by-reds-officers-say-reds.html. Ανακτήθηκε στις 13 August 2016. 
• Haines, Gerald (Ιουνίου 1995). «CIA and Guatemala Assassination Proposals, 1952–1954» (PDF). CIA Historical Review Program. 
• Handy, Jim (1994). Revolution in the Countryside: Rural Conflict and Agrarian Reform in Guatemala, 1944–1954. Chapel Hill, North Carolina: University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-4438-0. 
• Harbury, Jennifer (2005). Truth, Torture, and the American Way: The History and Consequences of U.S. Involvement in Torture. Boston, Massachusetts: Beacon Press. ISBN 978-0-8070-0307-7. 
• Holland, Max (2004). «Operation PBHISTORY: The Aftermath of SUCCESS». International Journal of Intelligence and CounterIntelligence 17 (2): 300–332. doi:10.1080/08850600490274935. 
• Holland, Max (1 January 2005). «Private Sources of U.S. Foreign Policy: William Pawley and the 1954 Coup d'Etat in Guatemala». Journal of Cold War Studies 7 (4): 36–73. doi:10.1162/1520397055012442. ISSN 1531-3298. https://muse.jhu.edu/journals/journal_of_cold_war_studies/v007/7.4holland.html. 
• Hove, Mark T. (September 2007). «The Arbenz Factor: Salvador Allende, U.S.-Chilean Relations, and the 1954 U.S. Intervention in Guatemala». Diplomatic History 31 (4): 623–663. doi:10.1111/j.1467-7709.2007.00656.x. https://archive.org/details/sim_diplomatic-history_2007-09_31_4/page/623. 
• Immerman, Richard H. (1982). The CIA in Guatemala: The Foreign Policy of Intervention. Austin, Texas: University of Texas Press. ISBN 9780292710832. 
• Jacobsen, Annie (2019). Surprise, Kill, Vanish, The Secret History of CIA Paramilitary Armies, Operators, and Assassins. New York: Hachette. ISBN 9780316441407. 
• Jiménez, Hugo Murillo (1985). «La intervención Norteamericana en Guatemala en 1954: Dos interpretacines». Anuario de Estudios Centroamerica 11 (2): 149–155. 
• Kornbluh, Peter; Doyle, Kate, επιμ.. (23 May 1997), «CIA and Assassinations: The Guatemala 1954 Documents», National Security Archive Electronic Briefing Book No. 4 (Washington, D.C.: National Security Archive), http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB4/index.html 
• LaFeber, Walter (1993). Inevitable Revolutions: The United States in Central America. New York City, New York: W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-03434-8. 
• Lentz, Harris M. (2014). Heads of States and Governments Since 1945. Routledge. ISBN 978-1-134-26490-2. 
• May, Rachel (March 1999). «"Surviving All Changes Is Your Destiny": Violence and Popular Movements in Guatemala». Latin American Perspectives 26 (2): 68–91. doi:10.1177/0094582x9902600204. https://archive.org/details/sim_latin-american-perspectives_1999-03_26_2/page/68. 
• Malkin, Elisabeth (20 October 2011). «An Apology for a Guatemalan Coup, 57 Years Later». The New York Times. https://www.nytimes.com/2011/10/21/world/americas/an-apology-for-a-guatemalan-coup-57-years-later.html. 
• McAllister, Carlota (2010). «A Headlong Rush into the Future». A Century of Revolution. Durham, North Carolina: Duke University Press, σσ. 276–309. ISBN 978-0-8223-9285-9. https://books.google.com/books?id=YJ7ZBGy0wsIC. Ανακτήθηκε στις 14 January 2014. 
• McCleary, Rachel M. (1999). Dictating Democracy: Guatemala and the End of Violent Revolution. Gainesville, Florida: University Press of Florida. ISBN 978-0-8130-1726-6. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2017. 
• Mikaberidze, Alexander (2013). Atrocities, Massacres, and War Crimes: An Encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 978-1-59884-926-4. 
• Navarro, Mireya (26 February 1999). «Guatemalan Army Waged 'Genocide,' New Report Finds». The New York Times. https://www.nytimes.com/1999/02/26/world/guatemalan-army-waged-genocide-new-report-finds.html. Ανακτήθηκε στις 20 November 2016. 
• Nelson, Diane M. (2015). Who Counts?: The Mathematics of Death and Life after Genocide. Duke University Press. ISBN 9780822375074. 
• Obermeyer, Ziad; Murray, Christopher J. L.; Gakidou, Emmanuela (26 June 2008). «Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia: analysis of data from the world health survey programme». The BMJ 336 (1482): 1482–1486. doi:10.1136/bmj.a137. PMID 18566045. 
• «Historical Overview of Pentecostalism in Guatemala». Pew Research Center. 5 Οκτωβρίου 2006. 
• Schlesinger, Stephen· Kinzer, Stephen (1999). Bitter Fruit: The Story of the American Coup in Guatemala. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01930-0. 
• Smith, Gaddis (30 Νοεμβρίου 1995). The Last Years of the Monroe Doctrine, 1945–1993. New York City, New York: Hill and Wang. ISBN 978-0-8090-1568-9. 
• Streeter, Stephen M. (2000). Managing the Counterrevolution: The United States and Guatemala, 1954–1961. Athens, Ohio: Ohio University Press. ISBN 978-0-89680-215-5. 
• Young, John W. (1986). «Great Britain's Latin American Dilemma: The Foreign Office and the Overthrow of 'Communist' Guatemala, June 1954». The International History Review 8 (4): 573–592 [p. 584]. doi:10.1080/07075332.1986.9640425. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Moulton, Aaron Coy (21 October 2021). ""We Are Meddling": anti-Colonialism and the British Cold War against the Guatemalan Revolution, 1944–1954". The International History Review.
• Shea, Maureen E (2001). Standish, Peter, επιμ. Culture and Customs of Guatemala. Culture and Customs of Latin American and the Caribbean. London: Greenwood Press. ISBN 0-313-30596-X. 
• Shillington, John (2002). Grappling with Atrocity: Guatemalan Theater in the 1990s. Fairleigh Dickinson University Press. ISBN 978-0-8386-3930-6. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• "The Original Fake News Network"
• Documents pertaining to the operation
• CIA Freedom of Information Act Electronic Reading Room Αρχειοθετήθηκε 2016-07-03 στο Wayback Machine. – CIA's declassified documents on Guatemala CIA Documents Chronicling the 1954 Coup
• US State Dept. site – Foreign Relations, 1952–1954: Guatemala
• «American Accountability Project». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2004.  – The Guatemala Genocide
• Guatemala Documentation Project Αρχειοθετήθηκε 2012-07-16 στο Wayback Machine. – Provided by the National Security Archive.
• Video: Devils Don't Dream! Analysis of the CIA-sponsored 1954 coup in Guatemala.
• The Guatemala 1954 Documents
• U.S. Congressional involvement in the coup Αρχειοθετήθηκε 2020-11-27 στο Wayback Machine.