Σάχης

Να μην συγχέεται με τον τίτλο Σεΐχης.

Ο ελληνοποιημένος τίτλος Σάχης (Shah, Πέρσικα: شاه, προφέρεται: [ʃɒːh], βασιλιάς) είναι βασιλικός τίτλος Περσικής προέλευσης, και ιστορικά έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στον ανατολικό μουσουλμανικό κόσμο. Η πιο χαρακτηριστική μορφή του, ως τμήμα του αυτοκρατορικού τίτλου Σαχανσάχ (Shahanshah, Πέρσικα:شاهنشاه, βασιλέας των βασιλέων), αποτελούσε αρχικά τον τίτλο των βασιλέων του προ-Ισλαμικού Ιράν, και η χρήση του υιοθετήθηκε από Πέρσες και Τούρκους ηγεμόνες μετά την Ισλαμική κατάκτηση τον έβδομο αιώνα. Οι Ιρανικές Σιιτικές δυναστείες των Σαφαβιδών και των επιγόνων τους μέχρι την τελευταία δυναστεία των Παχλεβί χρησιμοποιούσαν αυτήν την μορφή του τίτλου. Ο ίδιος τίτλος χρησιμοποιούνταν από του Μογγόλους της Χρυσής Ορδής, καθώς και από την Μογγολική δυναστεία της Ινδίας. Ως τμήμα της υψηλής Τούρκο-Περσικής κουλτούρας του ανατολικού μουσουλμανικού κόσμου, η χρήση του τίτλου αναπτύχθηκε στο περιβάλλον του ευρύτερου μη-Αραβικού μουσουλμανικού κόσμου, και αποτέλεσε τμήμα μίας μακρόβιας υπερεθνικής αυλικής παράδοσης που ταυτιζόταν με ένα μείγμα Ισλαμικών και προ-Ισλαμικών Ιρανικών παραδόσεων. Ο τίτλος, υπό την ισοδύναμη μορφή Πατισάχ (Padeshah, Πέρσικα: پادشاه, Τούρκικα: padişah, κύριος βασιλέων) αποτέλεσε τον κύριο τίτλο του Οθωμανού αυτοκράτορα, καθώς και πληθώρας μοναρχιών στην πολιτιστική σφαίρα της Περσίας.

Ο Φαθ Αλί Σαχ Κατζάρ, Σάχης της Περσίας τον 19ο αιώνα.

Αρχαιότερες μορφές

Αρχαιότερες μορφές του τίτλου, παλαιότερες από την Αχαιμενική αυτοκρατορία του 7ου αιώνα π.Χ, επιβίωσαν ως τίτλοι τοπικών μοναρχιών μέχρι την ιστορική εποχή, όπως στην περίπτωση της μικρής μοναρχίας του Σιρβάν, όπου ο τοπικός ηγεμόνας μέχρι τον 16ο αιώνα έφερε τον προ-Ισλαμικό τίτλο Σιρβανσάχης (Shirvanshah, Αζέρι:Şirvanşah, Πέρσικα: شروانشاه). Μία παρομοίως αρχαία μορφή του τίτλου διασώθηκε στη Χοραζμία έως τον 13ο αιώνα (Khorezmshah), και υιοθετήθηκε από την νομαδική Χοραζμική αυτοκρατορία. Οι λέξεις σάχης και πατισάχ σήμερα είναι συνήθη μικρά και οικογενειακά ονόματα στο Πακιστάν και στην Ινδία.

Η χρήση του τίτλου στη γλώσσα

Ο τίτλος παραδοσιακά δεν έχει καθιερωμένο θηλυκό γένος, και οι σπάνιες γυναίκες που χρησιμοποιούσαν τον τίτλο, όπως η Αγία Ταμάρα της Γεωργίας, έκαναν χρήση της αρσενικής μορφής; η δυναστεία των Παχλεβί τo 1967 καθιέρωσε τον τίτλο Σαμπανού (Shahbanu, Πέρσικα:شهبانو). Η σωστή τοποθέτηση του μη-ελληνοποιημένου τίτλου Σαχ είναι ανάμεσα στο μικρό και στο οικογενειακό ή δυναστικό όνομα. Ο τίτλος των απογόνων ενός Σάχη ποικίλει ανάλογα με τις πρακτικές τις εκάστοτε μοναρχίας; οι περισσότερες αυλές χρησιμοποιούσαν τον τίτλο Μίρζα (Mirza, Πέρσικα:مرز) αμέσως μετά το μικρό όνομα, με την σημαντική εξαίρεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία χρησιμοποιούσε τον τίτλο Σεχζάντ (Shahzadeh, Τούρκικα:Şehzade, Πέρσικα:شاهزاده, γιος βασιλιά) αμέσως πριν το μικρό όνομα.