Παλινόρθωση των Βουρβόνων (Ισπανία)

Η Παλινόρθωση ή Βουρβονική Παλινόρθωση (ισπανικά: Restauración borbónica) ονομάζεται η περίοδος της σύγχρονης ισπανικής ιστορίας μεταξύ 29 Δεκεμβρίου 1874, ημέρα όπου έλαβε χώρα το πραξικόπημα του στρατηγού Μαρτίνεθ-Κάμπος που έβαλε τέλος στην Πρώτη Ισπανική Δημοκρατία και αποκατέστησε τη μοναρχία υπό τον Αλφόνσο ΙΒ΄ και της 14ης Απριλίου 1931 με την ανακήρυξη της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας.

Βασίλειο της Ισπανίας Reino de España (Ρέινο ντε Εσπάνια)
← 1874 – 1931 ↓
Σημαία Εθνόσημο
Σύνθημα Plus Ultra ("Παρά πέρα")
Ύμνος Μάρτσα ρεάλ ("Βασιλικό Εμβατήριο")
Τοποθεσία {{{κοινό_όνομα}}} Το Βασίλειο της Ισπανίας και οι αποικίες του το 1898.
Πρωτεύουσα		Μαδρίτη
Γλώσσες		Ισπανική
Πολίτευμα		Συνταγματική Μοναρχία (1874-1923, 1930-1931) Απόλυτη Μοναρχία (1923-1930)
Βασιλιάς
-	1874-1885	Αλφόνσος ΙΒ΄
-	1886-1931	Αλφόνσος ΙΓ΄
Ιστορία
-	Πραξικόπημα	29 Δεκεμβρίου 1874
-	Υιοθέτηση Συντάγματος	30 Ιουνίου 1876
-	Ισπανοαμερικανικός πόλεμος	25 Απρ.–12 Αυγ. 1898
-	Συνθήκη του Σαν Σεμπαστιάν	17 Αυγούστου 1930
-	Ανακήρυξη Δημοκρατίας	14 Απριλίου 1931
Νόμισμα		Πεσέτα
Προηγήθηκε Διαδέχτηκε Πρώτη Ισπανική Δημοκρατία Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία Πουέρτο Ρίκο Πρώτη Φιλιππινέζικη Δημοκρατία Γκουάμ Δημοκρατία της Κούβας (1902–1959) Δεύτερη Κατοχή της Κούβας

Μετά από περίπου έναν ολόκληρο αιώνα πολιτικής αστάθειας και πολλών εμφυλίων πολέμων, ο στόχος της Παλινόρθωσης ήταν να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό σύστημα, που θα εξασφάλιζε τη σταθερότητα μέσω της πρακτικής που στα ισπανικά ονομάζεται «turnismo», δηλαδή της σκόπιμης εναλλαγής του συντηρητικού και του φιλελεύθερου κόμματος στην εξουσία. Με αυτήν την πρακτική, κανένα τμήμα των προνομιούχων στρωμάτων της κοινωνίας δεν θα ένιωθε πολιτικά απομονωμένο, ενώ όλα τα άλλα κόμματα θα είχαν αποκλειστεί από το πολιτικό σύστημα. Αυτή η πρακτική εφαρμόστηκε μέσω εκλογικής απάτης. Η αντίθεση σε αυτό το σύστημα προήλθε από τους αντιμοναρχικούς, τους σοσιαλιστές, τους αναρχικούς, τους Βάσκους, τους Καταλανούς εθνικιστές, και τους Καρλιστές.

Η βασιλεία του Αλφόνσου ΙΒ΄ και η αντιβασιλεία της Μαρίας-Χριστίνας (1874-1898)

Το πραξικόπημα (pronunciamiento) του Μαρτίνεθ-Κάμπος εγκατέστησε τον Αλφόνσο ΙΒ΄ ως βασιλιά, επιφέροντας το τέλος της Πρώτης Ισπανικής Δημοκρατίας. Μετά από αυτό, το σύνταγμα του 1876 γράφτηκε και εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια ολόκληρης της Παλινόρθωσης. Το σύνταγμα αυτό καθόρισε την Ισπανία ως συνταγματική μοναρχία με διπλό νομοθετικό σώμα (Cortes Generales), αποτελούμενο από την άνω βουλή (Senado-Γερουσία) και την κάτω βουλή (Congreso de los Diputados, Βουλή). Το Σύνταγμα αυτό έδινε στον βασιλιά την εξουσία να ορίζει γερουσιαστές και να ανακαλεί νόμους εφόσον το επιθυμούσε και του ανέθετε επίσης την ηγεσία του στρατού.

Αυτά τα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη. Η οικονομία της Ισπανίας είχε μείνει πίσω συγκριτικά με αυτές άλλων ευρωπαικών χωρών, και κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ο εκσυγχρονισμός της Ισπανίας έγινε σε μεγάλη κλίμακα. Σε πολλούς τομείς η παραγωγή αυξήθηκε, υποστηριζόμενη από έντονα μέτρα προστατευτισμού.

Τα δύο κόμματα εναλλάσσονταν στην εξουσία σε μια ελεγχόμενη διαδικασία που είναι γνωστή ως "el turno" στα ισπανικά. Το φιλελεύθερο κόμμα είχε ηγέτη τον Πράξεδες Ματέο Σαγάστα και το συντηρητικό κόμμα τον Αντόνιο Κάνοβας ντελ Καστίγιο. Οι «caciques», ισχυροί τοπικοί παράγοντες, χρησιμοποιούνταν για να επηρεάζουν τα εκλογικά αποτελέσματα, κάτι που οδήγησε βαθμηδόν σε δυσαρέσκεια για το σύστημα και στον σχηματισμό εθνικιστικών κινημάτων στην Καταλονία, στην Γαλικία και στην Χώρα των Βάσκων καθώς και στην δημιουργία συνδικάτων.

Η βασιλεία του Αλφόνσου ΙΓ΄ και η κρίση του συστήματος (1898-1923)

Το 1898 η Ισπανία έχασε τις κύριες υπερπόντιες αποικίες της (Κούβα, Γκουάμ, Πουέρτο Ρίκο και Φιλιππίνες ) στον Ισπανό-Αμερικάνικο πόλεμο. Η ταχύτατη κατάρρευση θεωρήθηκε ως καταστροφή στην Ισπανία, υπονομεύοντας την αξιοπιστία τόσο της κυβέρνησης όσο και των ιδεολογιών σχετιζόμενων με αυτήν και σχεδόν οδήγησε σε πραξικόπημα υπό τον Καμίλο Πολαβιέχα. Αυτό ήταν η αρχή της παρακμής του συστήματος, που ενεργοποίησε έντονα τα αντιπολιτευόμενα κινήματα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Oι αποτυχημένες απόπειρες συνέχισης της αποικιοκρατικής προσπάθειας στο Μαρόκο προκάλεσαν τεράστια δυσαρέσκεια που οδήγησε σε εξέγερση στη Βαρκελώνη, την γνωστή ως Τραγική Εβδομάδα (Semana Trágica). Τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1909 οι χαμηλότερες τάξεις της Βαρκελώνης, υποστηριζόμενες από τους αναρχικούς, τους κομμουνιστές, και τους αντιμοναρχικούς, εξεγέρθηκαν επειδή θεωρούσαν τις μεθόδους στρατολογίας άδικες. Η κυβέρνηση κήρυξε την χώρα σε εμπόλεμη κατάσταση και έστειλε στρατεύματα για να καταστείλουν την επανάσταση, προκαλώντας πάνω από εκατό θανάτους και την εκτέλεση του Φρανσέσκ Φερέ. Η σοσιαλιστική Γενική Ένωση Εργατών και η αναρχική Εθνική Συνομοσπονδία Εργατών αποφάσισαν να ξεκινήσουν μια γενική απεργία σε όλη τη χώρα, η οποία ωστόσο απέτυχε επειδή τα συνδικάτα μπορούσαν να κινητοποιήσουν μόνο τους εργάτες των πόλεων.

Τα προβλήματα στο Μαρόκο επιδεινώθηκαν όταν το 1921 ένας στρατός ντόπιων επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στον ισπανικό στρατό και, χάρη στην ικανότητα του Μαροκινού οπλαρχηγού Αμπντ-Αλ-Κριμ, να τον εκμηδενίσει ουσιαστικά στη Μάχη του Αννουάλ και να προελάσει σχεδόν μέχρι τη Μελίγια. Αυτή η ισπανική ήττα, οφειλόμενη κυρίως στον κακό σχεδιασμό, καταλογίστηκε στους υψηλούς αξιωματούχους του στρατού, και προκάλεσε μεγάλη δυσαρέσκεια στο στράτευμα που ένιωσε προδομένο, καθώς ο στρατός είχε διαταχθεί να προχωρήσει στο εσωτερικό χωρίς να διαθέτει τα μέσα να καταλάβει αυτή τη δύσκολη περιοχή.

Η δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα (1923-1930)

Η στρατιωτική δυσφορία, ο φόβος της αναρχικής τρομοκρατίας ή μιας προλεταριακής επανάστασης, και η άνοδος των εθνικιστικών κινημάτων προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή μεταξύ των πολιτών και του στρατού. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1923, ο Μιγέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, γενικός στρατιωτικός αρχηγός της Καταλονίας, οργάνωσε πραξικόπημα, διακηρύσσοντας ότι τα προβλήματα της Ισπανίας οφείλονταν στο κοινοβουλευτικό σύστημα. Ο Αλφόνσος ΙΓ΄ υποστήριξε το στρατηγό και τον ονόμασε πρωθυπουργό. Ο Πρίμο ντε Ριβέρα προχώρησε σε αναστολή του συντάγματος και απέκτησε απόλυτη εξουσία ως δικτάτορας. Ίδρυσε την Ισπανική Πατριωτική Ένωση (Unión Patriótica Española) ως μόνο νόμιμο κόμμα, καταργώντας όλα τα άλλα κόμματα, παρότι επέτρεψε τη λειτουργία του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του, αύξησε τις κυβερνητικές δαπάνες προς επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες, οδηγώντας την κυβέρνησή του σε χρεοκοπία. Έχασε όμως την υποστήριξη του στρατού και συγχρόνως αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Η εναντίον του αντιπολίτευση ήταν τόση που ανάγκασε τον Αλφόνσο να πάψει να τον υποστηρίζει και να τον αναγκάσει να παραιτηθεί τον Ιανουάριο του 1930.

Ο τελευταίος χρόνος (1930-1931)

Ο Αλφόνσος ΙΓ΄, σε μια προσπάθεια να επιστρέψει σταδιακά στο προηγούμενο σύστημα και να ανακτήσει το κύρος του, έδωσε εντολή στον στρατηγό Ντάμασο Μπερενγκέρ να σχηματίσει κυβέρνηση. Η αποτυχία υπήρξε πλήρης, καθώς ο βασιλιάς θεωρούνταν υποστηρικτής της δικτατορίας, ενώ όλο και περισσότερες πολιτικές δυνάμεις ζητούσαν την εγκαθίδρυση δημοκρατίας. Ο Μπερενγκέρ παραιτήθηκε και ο βασιλιάς ανέθεσε την εντολή στον ναύαρχο Χουάν Μπαουτίστα Αθνάρ. Ο Αθνάρ ανακοίνωσε την διεξαγωγή τοπικών εκλογών στις 12 Απριλίου 1931 με σκοπό να ικανοποιήσει τους δημοκρατικούς και τους αντιμοναρχικούς, να αντικαταστήσει τις τοπικές κυβερνήσεις τις δικτατορίας και σταδιακά να επανεισαγάγει την παλινόρθωση.

Μολονότι οι μοναρχικοί δεν είχαν χάσει όλους τους υποστηρικτές τους, τα αντιμοναρχικά και τα σοσιαλιστικά κόμματα σημείωσαν σημαντικές επιτυχίες σε μεγάλες πόλεις. Ακολούθησαν διαδηλώσεις και ταραχές στους δρόμους, που απαιτούσαν την κατάργηση της μοναρχίας. Ο στρατός διακήρυξε ότι δεν θα υπερασπιστεί τον βασιλιά και αυτός στις 14 Απριλίου εγκατέλειψε την Ισπανία. Ανακηρύχθηκε αμέσως η Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία και ανέλαβε την προσωρινή της κυβέρνηση ο Νιθέτο Αλκαλά-Θαμόρα.

Βιβλιογραφία

• Barton, Simon. A History of Spain (2009) excerpt and text search
• Beck, Earl Ray. Time of Triumph & Sorrow: Spanish Politics during the Reign of Alfonso XII, 1874-1885 (1979)
• Ben-Ami, Shlomo. «The Dictatorship of Primo de Rivera: A Political Reassessment», Journal of Contemporary History, Ιαν. 1977, τόμ. 12 Έκδοση 1, σσ. 65–84 in JSTOR
• Carr, Raymond, ed. Spain: A History (2001) excerpt and text search
• Esdaile, Charles J. Spain in the Liberal Age: From Constitution to Civil War, 1808-1939 (2000) excerpt and text search
• Hall, Morgan C. «Alfonso XIII and the Failure of the Liberal Monarchy in Spain, 1902-1923» Dissertation Abstracts International, 2003, τόμ. 64 Έκδοση 6, p2220-2220,
• Payne Stanley G. «Spanish Conservatism 1834-1923», Journal of Contemporary History, τόμ. 13, No. 4, (Οκτ. 1978), σσ. 765–789 in JSTOR
• Winston, Colin M. «The Proletarian Carlist Road to Fascism: Sindicalismo Libre», Journal of Contemporary History τόμ. 17, No. 4 (Οκτ., 1982), σσ. 557–585 in JSTOR