Πάτροκλος

Ο Πάτροκλος (αρχ. ελλ.: Πάτροκλος ή Πατροκλῆς < πατῆρ + κλέος (δόξα), «η δόξα του πατέρα, αυτός που δοξάζει τον πατέρα του»^{[εκκρεμεί παραπομπή]}) ήταν γιος του Αργοναύτου Μενοίτιου (αδερφού του Πηλέα) και της θυγατέρας του Ακάστου, Σθενέλης ή της κόρης του Πηλέα Πολυμήλης (και επομένως ξάδερφος του Αχιλλέα) κατά τον Ησίοδο^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, του οποίου ο παππούς, ο Αιακός, ήταν γιος της Αίγινας όπως και ο Μενοίτιος.^[1] Όταν ήταν ακόμη μικρό παιδί και ζούσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Οπούντα της Λοκρίδας, σκότωσε πάνω στο παιχνίδι ένα συνομήλικό του αρχοντόπουλο, τον Κλησώνυμο, το γιο του Αμφιδάμαντα. Αν και ήταν ανήλικος, ο Πάτροκλος έπρεπε να φύγει από τον τόπο του, γιατί τον βάραινε το αίμα του νεκρού. Έτσι ο πατέρας του τον έφερε στον Πηλέα, που τον ανέθρεψε μαζί με τον Αχιλλέα σαν δικό του παιδί.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Ο Πάτροκλος σε αντίθεση με τον Αχιλλέα παρουσιάζεται στην Ιλιάδα γλυκομίλητος, υποχωρητικός και καλοσυνάτος.^[1]Στο πρώτο μέρος της Ιλιάδας ο Πάτροκλος δεν παίρνει μέρος στις μάχες, παρόλο που είχε εξαιρετικές δεξιότητες στη μάχη αφού είχε εκπαιδευτεί από τον Αχιλλέα.^[2]

Ο μύθος

Κατά την Ιλιάδα του Ομήρου ο Πάτροκλος συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο είτε ως φίλος του Αχιλλέα, είτε και ως πρώην μνηστήρας της Ωραίας Ελένης (κατ΄ άλλο μύθο) στον οποίο μάχονταν με ιδιαίτερο θάρρος και τόλμη μέχρι που ο Αχιλλέας, λόγω της γνωστής προστριβής του με τον Αγαμέμνονα αποσύρθηκε στο στρατόπεδό του. Όταν όμως οι Αχαιοί πιέζονταν δεινά από τους Τρώες, ο Πάτροκλος ζήτησε από τον Αχιλλέα να περιβληθεί αυτός την πανοπλία εκείνου προσδοκώντας ότι θα εκφόβιζε τους Τρώες. Φορώντας λοιπόν την πανοπλία του αδελφικού του φίλου Αχιλλέα και θέλοντας να δώσει μια καλύτερη τύχη στη μάχη εναντίον των Τρώων, επιτίθεται επικεφαλής των Μυρμιδόνων.^[3] Στη δραματική εκείνη φάση του αγώνα όπου οι Τρώες είχαν φθάσει στα πλοία των Αχαιών και ήταν έτοιμοι να τα πυρπολήσουν, η θυελλώδης ορμή του Πατρόκλου τους ανάγκασε να επιστρέψουν σχεδόν άτακτα στα τείχη τους. Σκότωσε αρκετούς εχθρούς μεταξύ των οποίων και τον Σαρπηδόνα, το γιο του Δία.^[4] Κατά τη διάρκεια όμως της τρίτης εφόδου, που επιχείρησε ο Πάτροκλος για την άλωση της Τροίας, ξαφνικά χτυπήθηκε από τον Απόλλωνα στην πλάτη και του διέλυσε την πανοπλία. Καταλήφθηκε από σκοτοδίνη και περιήλθε σε κατάσταση αναισθησίας. Στην κατάσταση αυτή πρώτος τον έπληξε ο Εύφορβος, ο γιος του Πάνθοου, εκ των όπισθεν και δεύτερος που επιχείρησε και το θανατηφόρο κτύπημα ήταν ο Έκτορας ο οποίος και στη συνέχεια έγινε κύριος της πανοπλίας του Αχιλλέα.^[2]^{[εκκρεμεί παραπομπή]}^[3] Ο Έκτορας ήθελε να σύρει το πτώμα του Πατρόκλου προς το μέρος των Τρώων αλλά αποκρούσθηκε από τον Μενέλαο και τον Αίαντα.^[5]Ακολούθησε σκληρή πάλη Αχαιών και Τρώων πάνω από τη σορό του Πατρόκλου, η οποία και τελικά περιήλθε στα χέρια των πρώτων, που τη μετέφεραν στη σκηνή του Αχιλλέα. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην Ιλιάδα στο θρήνο της Βρισηίδας, που δεν μπορεί να ξεχάσει πόσο ευγενικά της φέρθηκε ο Πάτροκλος, όταν είχε πρωτοέρθει στη σκηνή του Αχιλλέα ως παλλακίδα.^[6] Στο πλευρό των Αχαιών ήταν η Αθηνά, ως απεσταλμένη του Δία, που δεν ήθελε το άψυχο σώμα του Πατρόκλου να πέσει στα χέρια των Τρώων.^[7]

Η θλίψη του Αχιλλέα για το χαμό του επιστήθιου φίλου του ήταν μεγάλη, θρηνώντας δε και ολοφυρόμενος ορκίσθηκε στον εαυτό του εκδίκηση. Η μητέρα του Αχιλλέα, η Θέτις, προφύλαξε το πτώμα του νεκρού Πατρόκλου από την αποσύνθεση ρίχνοντας σ' αυτό αμβροσία, μέχρι που ο Αχιλλέας εκδικούμενος φόνευσε τον Έκτορα και έσυρε το σώμα του με το άρμα του. Στη συνέχεια τρεις ημέρες από το θάνατο του Πατρόκλου ο Αχιλλέας έκαψε το νεκρό Πάτροκλο με όλες τις ελληνικές επιτάφιες τιμές. Ο Αχιλλέας θυσίασε μεταξύ άλλων και δώδεκα Τρώες, που είχαν συλληφθεί στις όχθες του Σκάμανδρου ποταμού.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}^[8] Η δε σποδός του νεκρού συλλέχθηκε σε χρυσή υδρία, δώρο του θεού Διονύσου στη Θέτιδα, το οποίο και απέθεσε στη βάση τύμβου, που ανήγειρε, στον οποίο και αργότερα τοποθετήθηκαν και τα λείψανα του Αχιλλέα.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Τέλος οργανώθηκαν λαμπροί επιτάφιοι αγώνες προς τιμήν του Πατρόκλου (αρματοδρομία, πάλη, τοξοβολία, ακοντισμός, αγώνας δρόμου, πυγμαχία) τα λεγόμενα ἆθλα ἐπὶ Πατρόκλῳ, τα οποία και περιγράφονται στη ραψωδία Ψ της Ιλιάδας.^[9]^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Ο Όμηρος στην Οδύσσεια περιγράφει επίσης τη συνάντηση του Αχιλλέα και του Πατρόκλου στον Άδη. Κατά δε μια άλλη άποψη του Παυσανία οι δύο ήρωες της Ελληνικής Μυθολογίας συνέχισαν και μετά το θάνατο να ζουν μαζί στη νήσο Λευκή (Παυσ. ΙΙΙ, 19-2).^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Σχέση με τον Αχιλλέα

Η σχέση μεταξύ του Αχιλλέα και του Πάτροκλου αποτελεί βασικό στοιχείο των ιστοριών που σχετίζονται με τον Τρωικό Πόλεμο. Στην Ιλιάδα, ο Όμηρος περιγράφει μια βαθιά και ουσιαστική σχέση μεταξύ του Αχιλλέα και του Πάτροκλου, όπου ο Αχιλλέας είναι τρυφερός προς τον Πάτροκλο, αλλά ανάλγητος και αλαζόνας προς τους άλλους. Η ακριβής φύση της -αν είναι ομοφυλοφιλική, μια μη σεξουαλική βαθιά φιλία ή κάτι εντελώς διαφορετικό- έχει αποτελέσει αντικείμενο διαφωνίας τόσο στην κλασική περίοδο όσο και στη σύγχρονη εποχή. Ο Όμηρος δεν τους παρουσιάζει ποτέ ρητά ως εραστές ^[10] ^[11], αλλά απεικονίζονται ως εραστές στην αρχαϊκή και κλασική περίοδο της ελληνικής λογοτεχνίας, ιδίως στα έργα του Αισχύλου, του Αισχίνη και του Πλάτωνα ^[12] ^[13]. Ορισμένοι σύγχρονοι κριτικοί, ιδίως στον τομέα των queer studies, έχουν υποστηρίξει ότι η σχέση τους ήταν ομοφυλοφιλική ή λανθάνουσα ομοφυλοφιλική, ενώ ορισμένοι ιστορικοί και κλασικιστές το αμφισβητούν αυτό, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για έναν τέτοιο ισχυρισμό μέσα στην Ιλιάδα και τον επικρίνουν ως μη διαψεύσιμο^[10].

Στο Κλασικό Λεξικό της Οξφόρδης, ο David M. Halperin γράφει:

Ο Όμηρος, σίγουρα, δεν παρουσιάζει τον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο ως εραστές (αν και ορισμένοι κλασικοί Αθηναίοι πίστευαν ότι υπονοούσε κάτι τέτοιο (Αισχύλος θραύσματα 135, 136 Ραντ- Πλάτων Συμπόσιο 179e-180b- Αισχίνης κατά Τιμάρχου 133, 141-50)), αλλά επίσης έκανε λίγα πράγματα για να αποκλείσει μια τέτοια ερμηνεία ^[14].

Στο έργο του Ομήρου, η είδηση του θανάτου του Πάτροκλου φτάνει στον Αχιλλέα μέσω του γιου του Νέστορα Αντίλοχου, γεγονός που βυθίζει τον Αχιλλέα σε βαθιά θλίψη. Ο μέχρι πρότινος ακλόνητος και άφθαρτος Αχιλλέας αγωνιά, αγγίζει το νεκρό σώμα του Πάτροκλου, αλείφεται με στάχτη και νηστεύει. Θρηνεί για το θάνατο του Πάτροκλου χρησιμοποιώντας γλώσσα που μοιάζει πολύ με τη θλίψη της γυναίκας του Έκτορα. Ζητά επίσης όταν πεθάνει, τα οστά του να αναμειχθούν μαζί με του Πάτροκλου σε ένα αγγείο ^[15].

Τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., η σχέση απεικονιζόταν ως ομόφυλη αγάπη στα έργα του Αισχύλου, του Πλάτωνα, του Πίνδαρου και του Αισχίνη.

Δείτε επίσης

Ο αστεροειδής 617 Πάτροκλος (617 Patroclus) της Τρωικής Ομάδας πήρε το όνομά του από τον ήρωα αυτό.

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 44
↑ ^2,0 ^2,1 Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 47
↑ ^3,0 ^3,1 Internet Archive, Robin (2011). The Greek myths : stories of the Greek gods and heroes vividly retold. London : Quercus. ISBN 978-0-85738-288-7.
↑ Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 78-79, 104
↑ «Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2022.
↑ «Untitled Document». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2022.
↑ Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 104
↑ Nilsson, Martin (2020). Η Μυκηναϊκή προέλευση της Ελληνικής Μυθολογίας. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη. σελ. 127. ISBN 978-960-558-151-0. Από την αποτέφρωση του Πατρόκλου, όπως την περιγράφει ο Όμηρος, γνωρίζουμε ότι θυσιάζονταν αιχμάλωτοι, για να συνοδεύσουν τον νεκρό στον Άλλο Κόσμο και αυτή η περιγραφή αναγνωρίζεται σαν μία ανεκτίμητη μαρτυρία των παλιών ωμών νεκρικών εθίμων.
↑ Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 109
↑ ^10,0 ^10,1 Fox, Robin (1 Ιουλίου 2011). The Tribal Imagination: Civilization and the Savage Mind. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-06094-4.
↑ Martin, Thomas R.· Blackwell, Christopher W. (2012). Alexander the Great: the story of an ancient life. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76748-4.
↑ Fantuzzi, Marco (20 Δεκεμβρίου 2012). Achilles in Love: Intertextual Studies. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-162611-1.
↑ «Aeschines, Against Timarchus, section 133». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2024.
↑ Hornblower, Simon· Spawforth, Antony (1996). The Oxford classical dictionary (3rd ed έκδοση). Oxford New York: Oxford university press. ISBN 978-0-19-866172-6.
↑ «Odyssey (Pope) - Wikisource, the free online library». en.wikisource.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2024.

Πηγές

Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικό Ηλίου τ.15ος, σ.620.
(Ιταλικά) Rocci, Lorenzo, επιμ. (1956). Patroclo. Vocabolario Greco-Italiano. Società Ed. Dante Alighieri srl. σελ. 1446.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 44

[:3-2] 2,0 ^2,1 Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 47

[:4-3] 3,0 ^3,1 Internet Archive, Robin (2011). The Greek myths : stories of the Greek gods and heroes vividly retold. London : Quercus. ISBN 978-0-85738-288-7.

[4] Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 78-79, 104

[5] «Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2022.

[6] «Untitled Document». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2022.

[7] Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 104

[8] Nilsson, Martin (2020). Η Μυκηναϊκή προέλευση της Ελληνικής Μυθολογίας. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη. σελ. 127. ISBN 978-960-558-151-0. Από την αποτέφρωση του Πατρόκλου, όπως την περιγράφει ο Όμηρος, γνωρίζουμε ότι θυσιάζονταν αιχμάλωτοι, για να συνοδεύσουν τον νεκρό στον Άλλο Κόσμο και αυτή η περιγραφή αναγνωρίζεται σαν μία ανεκτίμητη μαρτυρία των παλιών ωμών νεκρικών εθίμων.

[9] Ελληνική Μυθολογία, Τρωικός Πόλεμος, τόμος 5, εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1986, σελ. 109

[:1-10] 10,0 ^10,1 Fox, Robin (1 Ιουλίου 2011). The Tribal Imagination: Civilization and the Savage Mind. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-06094-4.

[11] Martin, Thomas R.· Blackwell, Christopher W. (2012). Alexander the Great: the story of an ancient life. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76748-4.

[12] Fantuzzi, Marco (20 Δεκεμβρίου 2012). Achilles in Love: Intertextual Studies. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-162611-1.

[13] «Aeschines, Against Timarchus, section 133». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2024.

[14] Hornblower, Simon· Spawforth, Antony (1996). The Oxford classical dictionary (3rd ed έκδοση). Oxford New York: Oxford university press. ISBN 978-0-19-866172-6.

[15] «Odyssey (Pope) - Wikisource, the free online library». en.wikisource.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]