Οικογένεια Δαλασσηνών

Οι Δαλασσηνοί ήταν μία ευγενής οικογένεια στη Ρωμανία, εξέχουσα κατά τον 11ο αι.

Η καταγωγή και η άνοδος

Το όνομα της οικογένειας παράγεται απο τα Δάλασσα, πόλη καταγωγής τους στην ανατολική Μ. Ασία. Η εθνικότητά της είναι άγνωστη· ο Αρμένιος ιστορικός Νίκολας Άντοντς τη θεωρεί Αρμενική οικογένεια, όμως τα ονόματά των μελών της δεν είναι, έτσι οι πιο πολλοί λόγιοι διστάζουν να αποδεχθούν την πρόταση του Άντοντς

Το πρώτο εξέχον μέλος της οικογένειας ήταν ο μάγιστρος Δαμιανός Δαλασσηνός, που κατείχε σημαντική θέση ως δούκας της Αντιόχειας το 995/6-998. Οι γιοί του έφθασαν σε υψηλά αξιώματα: ο Κωνσταντίνος και ο Θεοφύλακτος επίσης κατείχαν τη θέση του δούκα της Αντιόχειας, ενώ ο Ρωμανός Δαλασσηνός έγινε κατεπάνω της Ιβηρίας (Γεωργίας). Η Ανατολή, ιδιαίτερα η Αντιόχεια, έμοιαζε να είναι η διατηρούμενη και κύρια βάση ισχύος της οικογένειας κατά τις πρώτες δεκαετίας του 11ου αιώνα.

Ο Κωνσταντίνος ειδικά ήταν ένας ευνοούμενος του Κωνσταντίνου Η΄ των Μακεδόνων (βασ. 1025-1028), καθώς αναφέρεται ότι θεωρείται πως τον είχε ονομάσει διάδοχό του λίγο πριν το τέλος του. Υπό τον Ρωμανό Γ΄ Αργυρό (βασ. 1029-1034) η οικογένεια παρέμεινε πιστή, τουλάχιστον έδειχνε έτσι. Ωστόσο ο Κωνσταντίνος έχει κατηγορηθεί από μερικές πηγές, ότι έπαιξε ρόλο στην αποτυχία της εκστρατείας του Ρωμανού Δ΄ Διογένη κατά του Χαλεπίου το 1030. Έπειτα ο Κωνσταντίνος αναδύθηκε σε ηγέτη της αντιπαράθεσης των αριστοκρατών κατά τις βασιλείες του Μιχαήλ Δ΄ Παφλαγόνα (βασ 1034-1041) και του Μιχαήλ Ε΄ Καλαφάτη (βασ. 1041-1042). Αυτό οδήγησε σε κατασταλτικά μέτρα, τη φυλάκιση και την εξορία των πιο πολλών μελών της οικογένειας από τον υπουργό του Μιχαήλ Δ΄, τον Ιωάννη τον Ορφανοτρόφου. Έπειτα από την έκπτωση του Μιχαήλ Δ΄ το 1042, ο Κωνσταντίνος εθεωρείτο ξανά ως ένας δυνητικός αυτοκράτορας από την Αυτοκράτειρα Ζωή των Μακεδόνων (βασ. 1028-1050). Ωστόσο αυτή τον έβλεπε σαν έναν άνδρα αυστηρών αρχών και τελικά διάλεξε τον Κωνσταντίνο Θ΄ Μονομάχο (βασ. 1042-1055).

Στις δεκαετίες του 1060 και 1070, μέλη της οικογένειας, των οποίων δεν γνωρίζουμε την ακριβή συγγένεια με τον Δαμιανό και τους γιους του, υπηρέτησαν κυρίως ως ανώτατοι στρατηγοί στα Βαλκάνια, όπως ο Δαμιανός δούκας των Σκοπίων το 1073 ή ο Θεόδωρος δούκας της Θεσσαλονίκης το 1062. Η οικογένεια έγινε αξιοσημείωτη πάντως με τον γάμο της φιλόδοξης και ικανής Άννας Δαλασσηνής -της οποίας η μητέρα ήταν δισεγγονή του μαγίστρου Δαμιανού- με τον Ιωάννη Κομνηνό, νεότερο αδελφό του Ισαακίου (βασ. 1057-1059). Η Άννα προώθησε αποφασιστικά τις σταδιοδρομίες των παιδιών της, ώσπου ο γιος της ανήλθε στον θρόνο το 1081 ως Αλέξιος Α΄ Κομνηνός. Στις συχνές απουσίες του από την Κωνσταντινούπολη για εκστρατεία, η Άννα λειτουργούσε στην πράξη ως αντιβασίλισσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μετέπειτα μέλη

Ο ναύαρχος Κωνσταντίνος Δαλασσηνός έπαιξε σημαντικό ρόλο στις αρχές της βασιλείας του Αλεξίου Α΄, αλλά τα πιο πολλά μέλη της οικογένειας που γνωρίζουμε μετά, είναι αξιωματούχοι της πολιτείας. Ο πιο προβεβλημένος Δαλασσηνός του 12ου αι. είναι ο Ιωάννης Ρογέριος Δαλασσηνός, που ονομάστηκε καίσαρας περί το 1138 και οδήγησε σε μία ασυνήθιστη συνωμοσία εναντίον του Μανουήλ Α΄ (βασ. 1143-1180).

Το όνομα των Δαλασσηνών παρέμεινε εξέχον ως το τέλος του 12ου αι. και παρήκμασε κατόπιν. Στα μετέπειτα χρόνια της Αυτοκρατορίας εμφανίζεται σπάνια και, στα αργότερα χρόνια, μεταξύ χαμηλότερης στάθμης της κοινωνίας.

Γενεαλογία της Οικογένειας των Δαλασσηνών

Δαμιανός Δαλασσηνός μάγιστρος

Κωνσταντίνος δούκας της Αντιόχειας

Θεοφύλακτος δούκας της Αντιόχειας

Ρωμανός κατεπάνω Ιβηρίας (Γεωργίας)

Αδριανός δούκας της Αντιόχειας

Ανδριάνα

Αλέξιος Χάρων αξιωματούχος στη Ν. Ιταλία

Αλέξιος Β΄ Κομνηνός Αυτ. των Ρωμαίων

Άννα "Δαλασσηνή"

Ιωάννης Β΄ Κομνηνός Αυτ. των Ρωμαίων

Ρογέριος

Δαλασσηνή

Μαρία Κομνηνή

Ιωάννης "Δαλασσηνός"

Πηγές

• Cheynet, Jean-Claude; Vannier, Jean-François (1986). Études Prosopographiques (in French). Paris, France: Publications de la Sorbonne. ISBN 978-2-85944-110-4.
• Kazhdan, Aleksandr Petrovich; Epstein, Ann Wharton (1985). Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-05129-7.
• Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Krsmanović, Bojana (11 September 2003). "Dalassenoi". Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor. Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. Retrieved 24 April 2011.