Οβελίσκος του Θεοδόσιου Α΄
Ιδιαίτερα γνωστό γλυπτικό θέμα της πρώιμης βυζαντινής τέχνης[1] ο οβελίσκος του Θεοδοσίου Α΄ είναι ένας αρχαίος Αιγυπτιακός οβελίσκος του Φαραώ Τούθμωσι Γ΄, ο οποίος βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, στο χώρο του αρχαίου ιπποδρομίου. Ο οβελίσκος (επανα)στήθηκε το 390 από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄ ως τιμητική στήλη εις ανάμνηση των πολεμικών κατορθωμάτων του[2].
| Οβελίσκος του Θεοδόσιου Α΄ | |
|---|---|
| Dikilitaş | |
 | |
 | |
| Είδος | οβελίσκος |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°0′22″N 28°58′31″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Σουλταναχμέτ |
| Τοποθεσία | Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης |
| Χώρα | Τουρκία |
| Έναρξη κατασκευής | 15ος αιώνας π.Χ. |
| Χρηματοδότης | Τούθμωσις Γ΄ |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΤον οβελίσκο έστησε αρχικά ο Τούθμωθις Γ΄ (1479–1425 π.Χ.) νότια του έβδομου πυλώνα του μεγάλου ναού του Καρνάκ. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνστάντιος Β' (337-361 μ.Χ.) μετέφερε αυτόν και έναν άλλον οβελίσκο μέσω του Νείλου στην Αλεξάνδρεια για να τιμήσει τα ventennalia του, δηλαδή τα 20 χρόνια του στο θρόνο το 357. Ο άλλος οβελίσκος στήθηκε στη spina του Circus Maximus στη Ρώμη το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου, και σήμερα είναι γνωστός ως Οβελίσκος του Λατερανού, ενώ ο οβελίσκος που θα γινόταν ο οβελίσκος του Θεοδοσίου παρέμεινε στην Αλεξάνδρεια ως το 390, όταν και ο Θεοδόσιος τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη και τον τοποθέτησε στην spina του ιπποδρόμου εκεί[3].
Περιγραφή
Επεξεργασία
Το σύμπλεγμα αποτελείται από έναν αιγυπτιακό οβελίσκο πάνω σε βάση κοσμημένη με πρόστυπα ανάγλυφα. Εκτιμάται ότι ο οβελίσκος στην αρχική του μορφή είχε 30 μέτρα ύψος και ζύγιζε 400 τόνους. Φέρεται πως έσπασε κατά τη μεταφορά του και εν συνεχεία τεμαχίστηκε σε δύο μέρη. Στη σημερινή μορφή του έχει ύψος 19,6 μ.
Στην πραγματικότητα εδώ έχουμε μια συνέχεια της ρωμαϊκής παράδοσης της μνημόνευσης των αυτοκρατόρων, αλλά στη ρωμαϊκή παράδοση πάνω στη βάση συνήθως εγειρόταν άγαλμα της βασιλικής οικογένειας. Στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιήθηκε ένας απλός οβελίσκος, κάτι που τονίζει ακόμα περισσότερο την ήδη υπάρχουσα αφαιρετική τάση στα πρόστυπα ανάγλυφα της βάσης. Εκεί απεικονίζεται ο αυτοκράτορας σε δημόσιες σκηνές, ανάμεσα στους γιους του και αξιωματούχους να παρακολουθεί αγωνίσματα στο Ιπποδρόμιο. Η έλλειψη προοπτικής και ο επαρχιωτισμός της ύστερης ελληνορωμαϊκής τέχνης είναι εμφανής στα μεγέθη και την ιεραρχική διάταξη του έργου, που θυμίζει έντονα ένα χαρακτηριστικό αντιπροσωπευτικό δείγμα του ρεύματος του επαρχιωτισμού, το «Νεκρός Malku και η κόρη του»[4].
Τάσεις, σύμβολα, νοήματα
ΕπεξεργασίαΘα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πιθανώς πως είναι μια «ευανάγνωστη σύνθεση που παραπέμπει νοηματικά στην υπερχρονική και υπεράνθρωπη διάσταση της αυτοκρατορικής εξουσίας»[5]. Ο αυτοκράτορας στο κέντρο και στο υψηλότερο σημείο του ανάγλυφου ξεχωρίζει εύκολα ως κεντρική μορφή. Εκατέρωθεν αυτής της κεντρικής μορφής αναπτύσσεται η οικογένεια σε μικρότερες διαστάσεις. Πίσω του διακρίνονται οι αξιωματούχοι και στο κατώτερο σημείο, κάτω από το διάζωμα της αυτοκρατορικής εξέδρας οι αθλητές πιθανώς του ιπποδρόμου ή υπήκοοι, σε ακόμα μικρότερο μέγεθος.
Παραπομπές - σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Ως Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο θεωρούμε τη χρονική περίοδο 324-726, από το 1ο τέταρτο του 4ου αι., έως το 1ο τέταρτο του 8ου αι., οπότε η κήρυξη της Εικονομαχίας ανακόπτει το ρυθμό εξέλιξης της βυζαντινής τέχνης, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον στην απεικόνιση προσώπων. Βλ. επίσης Αλμπάνη Τζ. 1999, 18.
- ↑ Τον οβελίσκο που στηρίζεται σε αυτή τη βάση έφερε στην Κωνσταντινούπολη ο Θεοδόσιος Α΄ από την Αίγυπτο και συγκεκριμένα από το ναό του Καρνάκ. Σε μια από την όψεις του ανάγλυφου της βάσης απεικονίζεται ο αυτοκράτορας να παρακολουθεί την ανύψωση του οβελίσκου πάνω στη βάση. Ο οβελίσκος είχε στηθεί από τον Τούθμωσι Γ΄, εις ανάμνηση των πολεμικών νικών του και τα ιερογλυφικά που είναι σκαλισμένα πάνω του τον απεικονίζουν να θυσιάζει στον Άμμωνα-Ρα.
- ↑ Labib Habachi, The Obelisks of Egypt, skyscrapers of the past, American University in Cairo Press, 1985, p.145-151.
- ↑ Αλμπάνη Τζ. 1999, 25, εικ. 6
- ↑ Αλμπάνη Τζ. 1999, 25
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Αλμπάνη Τζ. (1999), Τέχνες Ι: Ελληνικές Εικαστικές Τέχνες, Τομ. Β΄, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, Πάτρα: Ε.Α.Π.
- Labib Habachi, (1985), The Obelisks of Egypt, skyscrapers of the past, Cairo: American University in Cairo Press.