Βικιπαίδεια

Νικόλαος Μπαλάνος

Έλληνας πολιτικός μηχανικός, αναστηλωτής της Ακρόπολης

Ο Νικόλαος Μ. Μπαλάνος (Αθήνα 1860 - Αθήνα, 22 Σεπτεμβρίου 1942) ήταν Έλληνας πολιτικός μηχανικός. Συνέδεσε το όνομά του με μεγάλης κλίμακας εργασίες αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης των Αθηνών.[1]

Νικόλαος Μπαλάνος
Γέννηση1860
Αθήνα
Θάνατος22  Σεπτεμβρίου 1942
Αθήνα
ΥπηκοότηταΕλλάδα
ΣπουδέςΕθνική Σχολή Πολιτικών Μηχανικών
ΣύζυγοςΣοφία Μπαλτατζή
ΒραβεύσειςHonorary doctorate from the Julius Maximilians University of Würzburg
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ιδιότηταπολιτικός μηχανικός και αρχιτέκτονας
δεδομένα (π • σ • ε )

Βιογραφία

Επεξεργασία

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1860. Σπούδασε μηχανικός στην Εθνική Σχολή Γεφυρών και Οδοποιίας (γαλλ.: Εθνική Σχολή Πολιτικών Μηχανικών (Γαλλία)) του Παρισιού.[1] Απασχολήθηκε σε δημόσια έργα και το 1895 διορίστηκε «νομομηχανικός» στη Αθήνα.[1] Στις αρχές του 20ού αι. συμμετείχε στην ομάδα μηχανικών και αρχιτεκτόνων που ανέλαβαν την οικοδόμηση του επί της οδού Σταδίου κτιρίου του «Νέου Αρσακείου», τα σχέδια του οποίου είχαν συντάξει ο μηχανικός Αναστάσιος Θεοφιλάς και ο αρχιτέκτων Κων. Μαυρουδής.[2] Έπειτα από το σεισμό του 1895 και τη σύσταση ειδικής διεθνούς επιτροπής (με μέλη από Μ. Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία),[3] ανέλαβε το συντονισμό στις αναστηλωτικές επεμβάσεις των μνημείων της Ακρόπολης: Παρθενώνας (1899–1902, 1922–1933),[4] Ερεχθείο (1903 κ.εξ.), Προπύλαια (1909-1917) και ναός της Αθηνάς Νίκης (1935-1939).[5] Συνεργάστηκε στενά με Αμερικανούς μελετητές και την Αμερικανική Σχολή των Αθηνών.[5] Εκτός από τις εργασίες στην Ακρόπολη, ο Μπαλάνος εκτέλεσε και έργα συντήρησης του Μνημείου Φιλοπάππου.[6]

Οι εργασίες αποκατάστσης και στήριξης του Μπαλάνου αναμόρφωσαν την εικόνα της Ακρόπολης, που ήταν τότε «σωρός ερειπίων», έπληξαν και τραυμάτισαν όμως τα αρχιτεκτονικά μέλη των μνημείων,[7] διότι η εκ μέρους του χρήση οπλισμένου σκυροδέματος προκάλεσε -σε βάθος χρόνου- εκτεταμένες ζημιές. Η όψη της αναμορφωμένης Ακρόπολης του Μπαλάνου είναι αυτή με την οποία το μνημείο διαδόθηκε ως σύμβολο σε όλον τον κόσμο και αποτυπώθηκε στην παγκόσμια συλλογική μνήμη, διαμέσου των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας, γι' αυτό και ο Μπαλάνος κατόρθωσε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου να πετύχει -πρόσκαιρα- τη διεθνή αναγνώριση του έργου του.[8]

Ο Μπαλάνος διετέλεσε διευθυντής της αρχιτεκτονικής υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας από το 1911 μέχρι το 1930. το 1927 ορίστηκε μέλος του Συμβουλίου της Αρχαιολογικής Εταιρείας της Αθήνας.[1] Το 1932, ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Βύρτσμπουργκ, στο πλαίσιο του εορτασμού των 350ών γενεθλίων του ιδρύματος.[εκκρεμεί παραπομπή] Πέθανε στην Αθήνα στις 22 Σεπτεμβρίου 1942.[5] Ο Νικόλαος Μπαλάνος ήταν νυμφευμένος με τη Σοφία Μπαλτατζή (1863-1942), η οποία ήταν κόρη του τραπεζίτη Ευαγγέλη Μπαλτατζή και της Ζωής Καραθεοδωρή,[9] του Στεφάνου.

Επικρίσεις του αναστηλωτικού έργου

Επεξεργασία

Στο διάβα των αιώνων, τα μνημεία της Ακρόπολης υπέστησαν πλήθος από φθορές και ζημιές. Ιδίως ο Παρθενώνας, υπέφερε από σημαντικές μορφολογικές αλλοιώσεις και ερείπωση, που ήταν κυρίως σωρευτικό αποτέλεσμα ανθρώπινων επεμβάσεων, παρά φυσικών αιτίων. Η χειρότερη από τις καταστροφές υπήρξε η έκρηξη του 1687, όταν οι Οθωμανοί τον χρησιμοιποιούσαν ως πυριτιδαποθήκη.[10][α]

Η παρέμβαση του Μπαλάνου στόχευε στη αναστήλωση των ερειπίων, καθώς και την αντικατάσταση ορισμένων από τα βιαίως αφαιρεθέντα γλυπτά από τον Λόρδο Έλγιν. Οι επιλογές του προκάλεσαν αντιδράσεις και έντονες επικρίσεις στα μεταγενέστερα χρόνια. Μολονότι είχε καλές προθέσεις, όπως έχει τονιστεί από τον καθηγητή του ΕΜΠ Χαράλαμπο Μπούρα, ο Μπαλάνος αγνόησε πορίσματα της τεχνικής και της αρχαιολογίας της εποχής του, με αποτελέσματα ολέθρια και μη αναστρέψιμα, όπως η ρηγμάτωση και το κομμάτιασμα των αρχαίων μαρμάρων, εξαιτίας της διόγκωσης -λόγω οξείδωσης- των σιδερένιων συνδετικών μελών που χρησιμοποίησε.[4] Άλλα προβλήματα ήταν η ενσωμάτωση στα μέλη των μνημείων βαριών μεταλλικών στοιχείων, με επακόλουθο την ανάγκη «απολάξευση[ς] και απομάκρυνση[ς] μεγάλου ποσοστού μάζας των αρχαίων μελών», καθώς και η χρησιμοποίηση των διάσπαρτων στο γύρω χώρο αρχαίων μελών «ως κοινού οικοδομικού υλικού» για τις ανάγκες των ανορθωτικών εργασιών.[8]

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εμφανίστηκαν ήδη προβλήματα διάβρωσης και παρατηρήθηκαν «οι πρώτες οξειδώσεις των σιδερένιων οπλισμών που είχαν ενσωματωθεί στα μνημεία».[8] Τότε διατυπώθηκε για πρώτη φορά ανοικτά και δημόσια η επισήμανση των κατασκευαστικών λαθών του Μπαλάνου και επικρίθηκαν οι μέθοδοι που είχε ακολουθήσει, από τον αρχαιολόγο Γιάννη Μηλιάδη (1895-1975), έφορο της Ακρόπολης εκείνη την εποχή.[7]

Μετά τον Πόλεμο η αμφισβήτηση του Μπαλάνου γενικεύτηκε. Η σύγχρονη προσπάθεια αποκατάστασης, που σχεδιάστηκε από το 1975 και έπειτα και άρχισε να υλοποιείται στα μέσα της δεκαετίας του 1980, επιχείρησε -μεταξύ άλλων- να διορθώσει τα σφάλματα που είχαν γίνει προηγουμένως από τον Μπαλάνο, όπως: τα τύμπανα και τα κιονόκρανα των 46 κιόνων να επανατοποθετηθούν σωστά, οι σιδερένιες δαγκάνες να αντικατασταθούν με εξαρτήματα από τιτάνιο κ.άλ.[11] Οι εργασίες οργανώθηκαν και εποπτεύθηκαν από τον Χαρ. Μπούρα, ο οποίος αφάρμοσε την «αρχή της αναστρεψιμότητος»[β] που ο ίδιος είχε διατυπώσει για πρώτη φορά το 1963.[12] Η προσπάθεια του Μπούρα και των συνεργατών του βασίστηκε στις μελέτες αναστήλωσης του αρχιτέκτονα -και μετέπειτα καθηγητή του ΕΜΠ- Μανόλη Κορρέ. Μολονότι αρχικά είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί σε περίπου δέκα χρόνια, η προσπάθεια αποκατάστασης προβλέπεται να αποπερατωθεί γύρω στο 2020, με συνολικό προϋπολογισμό της τάξης των 100 εκατομμυρίων δολλαρίων.[εκκρεμεί παραπομπή]

Δημοσιεύσεις

Επεξεργασία
  • The Erechteum (σειρά: American School Monograph), Αθήνα: The American School of Classical Studies at Athens, 1927.

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ Στις 26 Σεπτεμβρίου 1687, ο Παρθενώνας υπέστη βομβαρδισμό από τους Βενετούς, κατά την πολιορκία των Αθηνών από το Μοροζίνη (Πόλεμος του Μωριά, 1684-1699), ο οποίος προκάλεσε την έκρηξη της πυρίτιδας η οποία βρισκόταν αποθηκευμένη μέσα στο ναό. Το μεγαλύτερο μέρος των εσωτερικών τοίχων, με εξαίρεση το δυτικό άκρο, καταστράφηκε, καθώς και τα αετώματα, ο θριγκός και περίπου το μισό των πλευρικών μετοπών.
  2. ↑ «Απαραίτητος προϋπόθεσις της αναστηλώσεως του μνημείου είναι η δυνατότης επαναφοράς αυτού εις την θέσιν (κατάστασιν) εις την οποία ευρέθη»
  3. ↑ Βλ. Lothar Haselberger, επιμ. (1999). Appearance and Essence: Refinements of Classical Architecture - Curvature. Φιλαδέλφεια: University of Pennsylvania Museum. σελίδες 3 υποσ. 12. ISBN 9780924171765. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2016. 

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, επιμ. (1937). Λεύκωμα της εκατονταετηρίδος της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1837-1937 (pdf). Αθήνα: Αρχαιολογική Εταιρεία. σελ. 31. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2016. 
  2. ↑ Ατσαβέ, Παναγιώτα. «Το Αρσάκειο κατά το τέλος του 19ου αι. και το "Νέο Αρσάκειο"». Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Αρσάκεια - Τοσίτσεια Σχολεία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2016. 
  3. ↑ Gran-Aymerich, Ève (2007). Les chercheurs du passé 1798-1945: aux sources de l’archéologie (στα Γαλλικά). Παρίσι: CNRS éditions. σελ. 574. ISBN 9782271065384. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2016. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Μπούρας, Χαράλαμπος (13 Νοεμβρίου 1994). «Εργασίες αποκαταστάσεως». Η Καθημερινή: (Έθνετο „7 Ημέρες”), σελ. 22. http://www.ekivolos.gr/7%20Hmeres%20Kathimerini%20-%20H%20Texnologia%20twn%20Arxaiwn%20Ellinwn.pdf. Ανακτήθηκε στις 31-08-2016. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 W.B.D. [= William Bell Dinsmoor, Sr.] (1943). «Nikolaos M. Balanos (Necrology)». American Journal of Archaeology 47: σελ. 331. https://www.jstor.org/stable/499371?seq=1#page_scan_tab_contents. Ανακτήθηκε στις 2016-09-02. 
  6. ↑ «Μπαλάνος, Νικόλαος». Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη. 9. Αθήνα. 1930. σελ. 578. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Να κατεδαφιστεί το παλιό Μουσείο Ακρόπολης». Ελευθεροτυπία (30 Ιανουαρίου 2010). http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=126594. Ανακτήθηκε στις 2016-09-02.  Συνέντευξη του Χαρ. Μπούρα στη Ν. Κοντράρου-Ρασσιά.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «Αναστήλωση». Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2016. 
  9. ↑ «Μπαλτατζή, οικογένεια». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2016. 
  10. ↑ Μπούρας (1994), σελ. 21 και 22.
  11. ↑ Βλ. Hurwit, Jeffrey (1999). The Athenian Acropolis: History, Mythology, and Archaeology from the Neolithic Era to the Present. Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. σελ. 300. ISBN 9780521417860. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2016. 
  12. ↑ «Χαράλαμπος Μπούρας. Ο θεωρητικός της αναστήλωσης των ελληνικών μνημείων». Αρχαιολογία & Τέχνες. 5 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2016.  Συνέντευξη του Χαρ. Μπούρα στην Αγγελική Ροβάτσου.

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
  • «Μπαλάνος, Νικόλαος». Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό - Greek Encyclopedia. Εκδοτική Αθηνών. 27 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2016. 
  • «Balànos, Nikòlaos». Treccani, Enciclopedie on line (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2016. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Νικόλαος_Μπαλάνος&oldid=9524414"