Νικόλαος Μαυρογένης

Ο Νικόλαος Μαυρογένης (ρουμανικά: Nicolae Mavrogheni‎‎, προφέρεται: [nikoˈla.e mavroˈɡeni], 1735-1790) ήταν δραγουμάνος του στόλου (en) και ηγεμόνας της Βλαχίας.

Νικόλαος Μαυρογένης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1735 Πάρος
Θάνατος	30  Σεπτεμβρίου 1790 Byala
Αιτία θανάτου	αποκεφαλισμός
Χώρα πολιτογράφησης	Βλαχία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	διπλωμάτης μεταφραστής Οσποδάρος (1786–1790)
Οικογένεια
Τέκνα	Ευφροσύνη Νέγρη
Οικογένεια	Οικογένεια Μαυρογένη
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Βλαχία (1786–1790)
Σχετικά πολυμέσα

Πρώιμη περίοδος

Γεννήθηκε το 1735 στα Μάρμαρα της Πάρου και ήταν γιος του πλούσιου άρχοντα Πέτρου Μαυρογένη και της Πρεγουλίνας. Καταγόταν από εύπορη αριστοκρατική οικογένεια του νησιού. Η οικονομική άνεση της οικογενείας επέτρεψε στον Νικόλαο Μαυρογένη να ασχοληθεί με την πνευματική του καλλιέργεια. Σε νεαρή ηλικία συνάντησε τον πασά Χασάν Τζεζάερλη, ο οποίος εντυπωσιάστηκε από την μόρφωση και την ευστροφία του και τον προσκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη.

Κοινωνική και πολιτική καταξίωση

Χάρη στη φιλία του με τον Χασάν Τζεζάερλη πασά ο Νικόλαος διορίστηκε το 1770 δραγουμάνος του Οθωμανικού στόλου (en) αμέσως μετά τον θάνατο του προηγούμενου διερμηνέα, Αργυρόπουλου. Στην θέση αυτή διακρίθηκε για την ευφυΐα και την ευελιξία του. Κατά την περίοδο της παραμονής του ως δραγουμάνος του στόλου ο Νικόλαος Μαυρογένης αναμείχθηκε πολλές φορές σε δολοπλοκίες. Για να ισχυροποιήσει την θέση του προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να ανατρέψει τον πατριάρχη Σεραφείμ Β΄ αντικαθιστώντας τον με τον Διονύσιο της Σαμοθράκης, αρχιεπίσκοπο Χίου. Παρά την αποτυχία του ο Νικόλαος Μαυρογένης επιδίωξε για τον εαυτό του το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη του ναού του Αγίου Γεώργίου. Παρ' όλα αυτά και η δεύτερη αυτή προσπάθεια απέτυχε.

Το 1770 ξέσπασε η επανάσταση (Ορλωφικά) στη Μάνη, υποκινημένη από τους Ρώσους. Ο Χασάν Τζεζάερλη πασάς έσπευσε αμέσως με τον στόλο του για να καταστείλει το κίνημα. Τα Ψαρά ήταν από τα πρώτα νησιά που επαναστάτησαν στον τουρκικό ζυγό με αποτέλεσμα μετά την αποτυχημένη έκβαση της εξέγερσης να βρεθούν σε δυσμενή θέση. Ο Χασάν Τζεζάερλη πασάς είχε σκοπό να καταστρέψει το νησί αλλά τελευταία στιγμή επενέβη ο Νικόλαος Μαυρογένης και χάρη στην επιρροή που ασκούσε στον πασά τον απέτρεψε να πράξει τα χειρότερα.

Ένα άλλο περιστατικό που ανέδειξε τον Μαυρογένη ήταν η περίπτωση της Μάνης. Το 1775 ο Σουλτάνος τον έστειλε στην Μάνη να διαπραγματευτεί μια συμβιβαστική λύση σχετικά με την πληρωμή των φόρων. Αποτέλεσμα αυτής της διαπραγμάτευσης ήταν η συνθήκη που υπογράφτηκε μεταξύ σουλτάνου και Μανιατών με την οποία η περιοχή της Μάνης υπαγόταν στον Καπουδάν-Πασά. Επίσης η Οθωμανική διοίκηση απέκτησε το δικαίωμα να διορίζει έναν μπέη, ο οποίος θα έπρεπε να ανήκει σε μια από τις πιο πλούσιες μανιάτικες οικογένειες. Σημαντική ήταν και η συμβολή του στην προσπάθεια του Χασάν Τζεζάερλη πασά να περιορίσει τους Αλβανούς ατάκτους που δρούσαν ανενόχλητοι στην Πελοπόννησο.

Ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας

Με την προαγωγή του Χασαν Τζεζάερλη πασά σε μεγάλο βεζίρη το 1786, ο Νικόλαος Μαυρογένης αντικατέστησε τον Μιχαήλ Δράκο Σούτσο στην ηγεμονία της Βλαχίας. Ο διορισμός του θεωρήθηκε επιτυχία του Χασάν Τζεζάερλη πασά αφού οι Φαναριώτες με αρχηγό τον Τσελεμπή-Πετράκη είχαν προσφέρει 4.000 βαλάντια στον σουλτάνο προσπαθώντας να του αλλάξουν την απόφαση. Κατά τη διάρκεια της τελετής επικύρωσης του διορισμού του ως πρίγκιπα της Βλαχίας, συνέβη ένα πραγματικά τραγικό περιστατικό. Καθώς ο ηγεμόνας Νικόλαος πήγαινε στο ακροατήριο του σουλτάνου, οι στρατιώτες της φρουράς τον πλησίασαν μεζί με τον κρατούμενο Τσελεμπή-Πετράκη, ο οποίος βρισκόταν σε άθλια κατάσταση λόγω των βασανιστηρίων, και τον έβαλαν να προσκυνήσει τα πόδια του αλόγου του πρίγκιπα. Ο Χασάν Τζεζάερλη πασάς, που ακολουθούσε, χωρίς να δώσει σημασία στις φωνές του Τσελεμπή-Πετράκη που εκλιπαρούσε για χάρη, φώναξε τον δήμιο για να τον αποκεφαλίσει. Κατά την έξοδο του πρίγκιπα από το αυτοκρατορικό ακροατήριο το πλήθος πέταξε στα πόδια του αλόγου του το κεφάλι του Τσελεμπή Πετράκη.

Το 1788 διορίστηκε, ύστερα από την φυγή του Αλέξανδρου [Υψηλάντη] προς τους Αυστριακούς, και πρίγκιπας της Μολδαβίας. Αργότερα χρίστηκε από τον σουλτάνο αρχιστράτηγος των τουρκικών στρατευμάτων στον δεύτερο Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Παρά τις πρώτες επιτυχίες του στον πόλεμο τελικά δεν κατόρθωσε να κερδίσει. Στις 26 Ιουλίου του 1790 έγινε η μάχη του Καλαφάτη στην οποία ο οθωμανικός στρατός συνετρίβη από τους Αυστριακούς. Ο πρίγκιπας Νικόλαος Μαυρογένης αναγκάστηκε να διατάξει υποχώρηση με αποτέλεσμα την άτακτη φυγή του από την Βλαχία. Με το τέλος του πολέμου είχε βρεθεί χωρίς τον θρόνο, χωρίς την αυτοκρατορική έυνοια και φυσικά χωρίς τον πιστό του φίλο Γιουσούφ πασά ο οποίος είχε πεθάνει λίγες μέρες νωρίτερα.

Το έργο του κατά την περίοδο της ηγεμονίας του

Πραγματοποίησε κοινωφελή και εκπολιτιστικά έργα. Μέσα μόλις σε ένα χρόνο κατόρθωσε να φέρει στην πρωτεύουσα πόσιμο νερό από πηγές έξω από το Βουκουρέστι με πήλινους σωλήνες, αφού μέχρι τότε οι κάτοικοι έπειναν νερό από τον ποταμό Ντιμπόβιτσα. Έχτισε θερινή έπαυλη έξω από την πόλη, όπου αργότερα βρισκόταν η Πιάτσα Βικτόρεϊ και το Υπουργείο των Εξωτερικών. Έκτισε ναό και μονή της Ζωοδόχου Πηγής. Διόρισε τον Φιλάρετο, επίσκοπο Ριμνίκου σε θέση σχολικού εφόρου στην Ακαδημία του Αγίου Σάββα, ο οποίος και επέκτεινε το τυπογραφείο της Σχολής. Επίσης δημιούργησε τυπογραφείο στο προαύλιο της μονής.

Το τέλος του

Ο πρίγκιπας Μαυρογένης και το συμβούλιο του

Ο Νικόλαος Μαυρογένης μαζί με τα απομεινάρια του στρατεύματος του εγκαταστάθηκε στην Μπέλα, ένα βουλγάρικο συνοικισμό ανάμεσα στην Νικόπολη και τη Σίστοβα. Ο Ρουστσουκλί-Χασάν πασάς επειδή μισούσε τον πρίγκιπα και ξέροντας ότι ο σουλτάνος επιδίωκε τον θάνατό του, έστειλε ένα απόσπασμα με την πρόφαση ότι θα ενωθεί με τον στρατό του. Οι στρατιώτες του πασά έδρασαν με δόλο και τον Οκτώβριο του 1790 αποκεφάλισαν τον ένδοξο πρίγκιπα Νικόλαο Μαυρογένη.

Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή του θανάτου του πρίγκιπα από τους Τούρκους ιστορικούς Ιμπέρι και Βασίφ εφέντη. «Ο Μαυρογένης», λένε, «είχε χάσει την εμπιστοσύνη του πασά. Οι Τούρκοι ήξεραν ότι ήθελε να φύγει προς τους Αυστριακούς γι' αυτο και περικύκλωσαν τον στρατό του. Αφου διεμήνησαν στους στρατιώτες του Μαυρογένη ότι αν αντιστέκονταν θα τους σκότωναν τους έδωσαν μια μικρή προθεσμία. Οι στρατιώτες του τρομοκρατήθηκαν τόσο πολύ που όρμησαν στον πρίγκιπα και τον σκότωσαν».

Το κεφάλι του μεραφέρθηκε στην Υψηλή Πύλη όπου εκθέθηκε σε κοινή θέα ενώ τα κόκαλά του δόθηκαν αργότερα στους συγγενείς του.

Άλλα στοιχεία για τη ζωή του

Ο Νικόλαος Μαυρογένης είχε παντρευτεί την Μαρία Σκαναβή και είχαν αποκτήσει εννέα παιδιά: τους πρίγκιπες Πέτρο, Κωνσταντίνο και Ιωσήφ και τις πριγκίπισσες Σμαράγδα, Ρωξάνη, Ευφροσύνη, Σουλτάνα, Ελένη και Ραλλού. Ο πρίγκιπας Μαυρογένης είχε στην ιδιοκτησία του δύο καταπληκτικά σπίτια στην Κωνσταντινούπολη: ένα στο Φανάρι και ένα στα Θεραπειά. Το σπίτι στα Θεραπειά ήταν υπερπολυτελές και είχε μέχρι και τεχνητή λίμνη. Τελικά το παλάτι κατασχέθηκε από το κράτος και κατέληξε στα χέρια της χήρας του Άγγλου δραγουμάνου, Στέφανου Πιζάνι, η οποία το 1887 το κατεδάφισε. Ο Νικόλαος Μαυρογένης είναι αποδεδειγμένο ότι είχε κλίση προς τα γράμματα. Γνώριζε πολλές γλώσσες ενώ είχε γράψει και μερικά ποιήματα. Επίσης είναι γνωστός για τις δωρεές του στο Βουκουρέστι και στην Πάρο όπου διατηρούνται μέχρι και σήμερα, στην αγορά της Παροικιάς, οι τρεις βρύσες που ειχε δωρίσει οι οποίες φέρουν την επιγραφή "Νικόλαος Μαυρογέννης 1777".

Κριτική για τη ζωή του

Υπήρξαν πολλοί ιστορικοί που ύμνησαν τον πρίγκιπα. Οι σύγχρονοι όμως ιστορικοί πιστεύουν ότι όχι μόνο δεν είχε φιλικά αισθήματα προς τους Έλληνες, αλλά έτεινε προς τον μουσουλμανισμό. Ο Ρήγας Βελεστινλής έγραψε στο χειρόγραφο Φυσικής απάνθισμα για τον Μαυρογένη τη φράση ότι ήταν «έκτρωμα της φύσης και ανάξιος ηγεμόνας της Βλαχίας», όμως τη φράση τη διέγραψε και αυτή δεν τυπώθηκε στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1790. Όλα αυτά έρχονται βέβαια σε πλήρη αντίθεση με τα λεγόμενα τού Μπλανκάρ. Γενικά οι παλιότεροι ιστορικοί θεωρούσαν τον πρίγκιπα Μαυρογένη έξυπνο, ικανό και καλό ενώ οι σύγχρονοι ιστορικοί τον θεωρούν ανάξιο, δόλιο και μερικοί τον παρομοιάζουν με τον Καλιγούλα. Πρέπει βέβαια να τονίσουμε ότι κυρίως οι Ρουμάνοι ιστορικοί τον κατηγόρησαν, γεγονός που σημαίνει ότι η κριτική δεν μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενική.

Δείτε επίσης

• Οικογένεια Μαυρογένη
• Μαντώ Μαυρογένους
• Στέφανος Μαυρογένης

Βιβλιογραφία

• Θεόδωρος Μπλανκάρ, Ο Οίκος των Μαυρογένη, μτφρ. Δήμητρα Αδαμοπούλου, André Cholou, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011
• Εγκυκλοπαίδεια Δομή
• Ευριπίδης Μωραϊτάκης, «Στα ανάκτορα των Ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας», Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ. 55 (Ιανουάριος 1973), σελ.26-31

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• mavrogeni.gr