Νικοτσάρας

Ο Νίκος Τσάρας (1774 - Ιούλιος 1807), περισσότερο γνωστός ως Νικοτσάρας, ήταν ένας από τους σημαντικότερους και ηρωικότερους αρματολούς του Ολύμπου.

Νικοτσάρας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Νικοτσάρας (Ελληνικά)
Γέννηση	1774 Γιαννωτά Λάρισας
Θάνατος	1807 Λιτόχωρο
Χώρα πολιτογράφησης	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Αρματωλός
Οικογένεια
Γονείς	Πάνος Τσάρας

Βιογραφία

Γεννήθηκε το 1774 στο χωριό Γιαννωτά, στις πλαγιές του Ολύμπου. Πατέρας του ήταν ο κλέφτης κι αρματολός Πάνος Τσάρας. Σε ηλικία 18 ετών, μετά τη δολοφονία του πατέρα του, κατέφυγε μαζί με τον αδερφό του Κώστα, στη φιλική προς την οικογένειά του φατρία των Λαζαίων, και με τη βοήθειά τους έγινε αρχηγός του αρματολικιού στο Βλαχολίβαδο, οπότε και διακρίθηκε για τη φιλοτιμία του, την αφιλοχρηματία του και τα σωματικά του χαρίσματα. Απέδειξε ότι είχε ηγετικά προσόντα όταν βρέθηκε στη δίνη της βεντέτας της οικογένειάς του με τον κλεφτοκαπετάνιο Βλαχοθόδωρο, και όταν ξεσήκωσε την περιοχή του Ολύμπου κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1792, εναντίον των πασάδων της Μακεδονίας.

Ο ιστορικός Κασομούλης αναφέρει ότι ο Νικοτσάρας είχε επαφές με τον Έλληνα ναύαρχο του ρωσικού ναυτικού, Λάμπρο Κατσώνη, για παράλληλα χτυπήματα από στεριά και θάλασσα στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου και της Μακεδονίας. Όταν οι Ρώσοι με τους Οθωμανούς έκλεισαν ειρήνη, ο Αλή Πασάς κατεδίωξε τους κλέφτες που συνεργάστηκαν με τους πρώτους. Έτσι, ο Νικοτσάρας με τους συνεργάτες του, τους Λαζαίους, τον Βέργο και τον Χαρίση, κατέφυγε στις Σποράδες και έκανε πειρατικές επιδρομές στα παράλια για να αποδυναμώσει τον Αλή Πασά, που πολεμούσε ήδη σε άλλο μέτωπο. Εκείνη την περίοδο ο πασάς του Βιδινίου, Οσμάν Πασβάνογλου, παλαιός συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου, είχε αποστατήσει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αναγκάζοντας πολλούς πασάδες της ηπειρωτικής Ελλάδας να στείλουν δυνάμεις για να τον υποτάξουν. Ο Νικοτσάρας παρέμεινε πειρατής μέχρι το 1801, οπότε και ο Αλή Πασάς τού ξαναπαρέδωσε το αρματολίκι στο Βλαχολίβαδο, αλλά οι σχέσεις τους οδηγήθηκαν πάλι σε ρήξη και ο φημισμένος πλέον κλέφτης άνοιξε ξανά πόλεμο στον πασά.

Το 1804 έλαβε μέρος στη Σερβική Επανάσταση με δύναμη 550 ανδρών. Το 1804 δολοφόνησε έναν αξιωματούχο του Αλή Πασά και ξεκίνησε πάλι να παρενοχλεί τους κοτζαμπάσηδες και τους Οθωμανούς του Ολύμπου. Όταν όλη η περιοχή, Έλληνες κλέφτες, πρώην εχθροί του πατέρα του, μαζί με τους Οθωμανούς και τους κοτζαμπάσηδες, εναντιώθηκε στον Νικοτσάρα και τον επικήρυξαν, εκείνος κατέφυγε στην Ύδρα, όπου ο Λάζαρος Κουντουριώτης τού απένειμε την υπηκοότητα της νεοϊδρυθείσας Επτανήσου Πολιτείας. Τον Ιούνιο του 1807, και ενώ είχε ξεσπάσει ο νέος Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1806-1812), ο Ρώσος ναύαρχος Ντμίτρι Σενιάβιν τον κάλεσε στην Τένεδο και του πρότεινε συνεργασία κατά των Οθωμανών. Νίκησε τους Οθωμανούς στο (Άνω) Νευροκόπι και το Μελένικο της βορειοανατολικής Μακεδονίας, στη συνέχεια όμως αναγκάσθηκε σε υποχώρηση, κοντά στο Πράβι της Καβάλας,όταν κινήθηκε εναντίον του ο Ισμαήλ Μπέης, πασάς των Σερρών, με 8.000 στρατιώτες. Ο Νικοτσάρας διέθετε 400 περίπου Έλληνες από τον Όλυμπο και μερικούς που στρατολόγησε στις περιοχές κοντά στο Στρυμόνα, ενώ μαζί του είχαν συνταχθεί και 120 εμπειροπόλεμοι Αλβανοί. Ο Ισμαήλ Μπέης τους πολιορκούσε για 3 μέρες, ώσπου παραδόθηκαν οι 120 Αλβανοί πολεμιστές του Νικοτσάρα. Εκείνο το βράδυ αποφάσισε ο «Αετός του Ολύμπου», όπως τον ανέφερε ενίοτε ο Νικόλαος Κασομούλης, να επιχειρήσει έξοδο από το στρατόπεδό του μέσα από τις γραμμές των Οθωμανών. Η έξοδος ήταν επιτυχής αλλά με τρομερές απώλειες, καθώς απέμειναν μόνο 60 Έλληνες μαχητές. Αυτοί οι λίγοι που απέμειναν πέρασαν στο Άγιο Όρος, μετά στη Σκιάθο και έπειτα στον Όλυμπο.

Η δράση του Νικοτσάρα συνεχίστηκε, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Έγινε υπαρχηγός στον πειρατικό στόλο του Γιάννη Σταθά και πέτυχε καίρια πλήγματα κατά του τουρκικού στόλου στη Μακεδονία και την Εύβοια. Η μοίρα του δεν ήθελε να πάρει μέρος στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821, καθώς τραυματίστηκε θανάσιμα από πυροβολισμό Οθωμανών στην παραλία κοντά στο Λιτόχωρο, τον Ιούλιο του 1807, λίγο μετά τη νίκη του επί ισχυρής δύναμης Τουρκαλβανών στις ακτές της κωμόπολης. Ο Νικοτσάρας πέθανε στο καράβι του και ενταφιάστηκε στη Σκιάθο, κοντά στη Μονή της Ευαγγελίστριας, όπου υπάρχει και το λεγόμενο «ρέμα του Νικοτσάρα». Το όνομά του δόθηκε σε χωριό της Δράμας, με 309 κατοίκους (απογραφή 2001), το πρών Εσκή Κιόι.

Αναφορές

Ο θανάσιμος τραυματισμός του Θεσσαλού οπλαρχηγού Νικοτσάρα

• Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε πει ότι: «Η προσφορά του στον αγώνα μας, θα ήταν μεγάλη εάν ζούσε τώρα.»
• Ο Κασομούλης διηγείται ότι ακόμα και τις τελευταίες του ώρες τις πέρασε ατάραχος και ψύχραιμος όπως ήταν σε όλη του τη ζωή: «...επιτυχόντες να τον πληγώσουν καίρια εις το υπογάστριον..επεστρέψας αταράχως εις το πλοιάριον του μετά μιας ώραν ξεψύχησε.»
• Δημοτικό τραγούδι κατέγραψε την ηρωική έξοδο του Νικοτσάρα στο Πράβι:

«Ο Νικοτσάρας πολεμά με τρία βιλαέτια, τη Ζίχνα και το Χάντακα, το έρημο το Πράβι

Τρεις μέρες κάμει πόλεμο, τρεις μέρες και τρεις νύχτες.

Χιόν' έτρωγαν, χιόν' έπιναν, και τη φωτιά βαστούσαν.

Τα παλικάρια φώναξε στις τέσσερις ο Νίκος

-Ακούστε, παλικάρια μου, ολίγα και αντρειωμένα,

σίδερο βάλτε στην καρδία και χάλκωμα στα στήθη.

Αύριο πόλεμο κακόν έχομεν με τους Τούρκους.

Αύριο να πατήσουμε, να πάρουμε το Πράβι.

Το δρόμο πήραν σύνταχα κι έφθασαν στο γιοφύρι.

Ο Νίκος με το δαμασκί τον άλυσο του κόφτει.

Φεύγουν οι Τούρκοι σαν τραγιά, πίσω το Πράβι αφήνουν.»

Πηγές

• Ράπτης Γ., Όλυμπος, Πιέρια Βέρμιο και Άθως στη ζωή των Μακεδόνων, εκδ. Όλυμπος, 1996.
• Συλλογικό έργο, Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία, Μαλλιάρης Παιδεία, τόμος 17, Θεσσαλονίκη, 2006.
• ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΝΙΚΟΤΣΑΡΑΣ-Ο Αετός του Ολύμπου, Βαρσάμη Δ., τεύχος 96, εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Αύγουστος 2004