Μπεν Χουρ

Ο Μπεν Χουρ (Ben-Hur: A Tale of the Christ) είναι μυθιστόρημα του Λιου Ουάλλας που εκδόθηκε στις 12 Νοεμβρίου του 1880. Θεωρούμενο ως "το πιο επιδραστικό χριστιανικό βιβλίο του 19ου αιώνα", έγινε το πιο εμπορικά επιτυχημένο αμερικανικό μυθιστόρημα, ξεπερνώντας σε πωλήσεις την Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά της Χάριετ Μπίτσερ Στόου. Το βιβλίο ενέπνευσε επίσης και άλλα μυθιστορήματα με βιβλικές αναφορές και μεταφέρθηκε στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο Μπεν Χουρ παρέμεινε στην κορυφή των πωλήσεων μέχρι την έκδοση του Όσα Παίρνει ο Άνεμος της Μάργκαρετ Μίτσελ (1936). Μετά την προβολή της κινηματογραφικής μεταφοράς του Μπεν Χουρ το 1959 από την Metro-Goldwyn-Mayer, την οποία είδαν δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι και κέρδισε 11 βραβεία Όσκαρ, οι πωλήσεις του βιβλίου αυξήθηκαν και ξεπέρασε το Όσα Παίρνει ο Άνεμος. Ευλογημένο από τον Πάπα Λέοντα ΙΓ', το μυθιστόρημα αυτό ήταν το πρώτο έργο φαντασίας που έλαβε αυτή την τιμή. Η επιτυχία του μυθιστορήματος και οι μεταφορές του στο θέατρο και τον κινηματογράφο βοήθησαν στο να γίνει ένα δημοφιλές πολιτιστικό σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε για την προώθηση πολλών εμπορικών προϊόντων.

Μπεν Χουρ

Συγγραφέας	Λιου Ουάλλας
Τίτλος	Ben-Hur: A Tale of the Christ
Υπότιτλος	A Tale of the Christ
Γλώσσα	Αγγλική
Ημερομηνία δημιουργίας	1880
Ημερομηνία δημοσίευσης	12  Νοεμβρίου 1880
Μορφή	Ιστορικό μυθιστόρημα
Θέμα	Χριστιανισμός Ιησούς Χριστός Roman Palestine
Χαρακτήρες	Judah Ben-Hur, Messala, Ιησούς Χριστός και Ρωμαίος αυτοκράτορας
Τόπος	Αρχαία Ρώμη Ιουδαία
Πρώτη έκδοση	Harper
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η ιστορία αφηγείται με περιγραφικές λεπτομέρειες τις περιπέτειες του Μπεν Χουρ, ενός φανταστικού Εβραίου πρίγκιπα από την Ιερουσαλήμ, που γίνεται ηνίοχος και Χριστιανός στις αρχές του 1ου αιώνα, όταν η Ιερουσαλήμ είναι υποδουλωμένη στους Ρωμαίους. Παράλληλα με την αφήγηση του Μπεν Χουρ, ξετυλίγεται και η ιστορία του Ιησού Χριστού, ο οποίος προέρχεται από την ίδια περιοχή και είναι συνομήλικός του. Το μυθιστόρημα πραγματεύεται τα θέματα της προδοσίας, της καταδίκης, της εξαγοράς, και της εκδίκησης που οδηγεί σε μία ιστορία αγάπης και συμπόνοιας.

Υπόθεση

Στις αρχές του 1ου αιώνα, όταν η Ρώμη είχε κατακτήσει όλες σχεδόν τις παραλιακές χώρες της Μεσογείου, κυβερνήτης της Ιουδαίας ήταν ο Ρωμαίος Βαλέριος Γκράτος.

Φίλοι από τα παιδικά τους χρόνια, ο Εβραίος ευγενής Μπεν Χουρ και ο Ρωμαίος Μεσσάλας συναντιούνται ξανά σ' έναν κήπο της Ιερουσαλήμ, έφηβοι πια, ύστερα από χωρισμό πέντε ετών, επειδή έλειπε ο Μεσσάλας στη Ρώμη. Όμως, ο νεαρός Μπεν Χουρ διαπιστώνει πως ο φίλος του έχει αλλάξει. Δεν του μιλά αδελφικά, όπως άλλοτε, αλλά με περιφρόνηση. Πικραμένος και ταπεινωμένος, ο ευγενικός Μπεν Χουρ γυρίζει στο σπίτι του και εκμυστηρεύεται το παράπονό του στη μάνα του. Ο Μεσσάλας τον είχε κάνει να νιώσει πως οι Ιουδαίοι είναι κατώτερος λαός από τους Ρωμαίους. Μα η μητέρα του τον πείθει να αισθάνεται υπερηφάνεια για τη φυλή του και την οικογένειά του.

Την άλλη μέρα, ενώ κάθονται ο Μπεν Χουρ και η αδελφή του, Τιρζάα, στο μπαλκόνι του σπιτιού τους, βλέπουν να περνά κάτω στο δρόμο ο κυβερνήτης Βαλέριος Γκράτος με την ακολουθία του. Σε μια στιγμή που ο Μπεν Χουρ σκύβει για να δει καλύτερα, με το βάρος του ξεκολλά ένα τούβλο από το παραπέτο και πέφτει στο κεφάλι του κυβερνήτη.

Ο νέος τρέχει να ζητήσει συγνώμη και να εξηγήσει πως άθελά του συνέβη το ατύχημα. Αλλά πριν προλάβει να μιλήσει, τον συλλαμβάνουν για απόπειρα δολοφονίας του Ρωμαίου έπαρχου. Και εκείνος που διατάζει τη σύλληψή του δεν είναι άλλος από τον παλιό του φίλο, τον Μεσσάλα. Ο Μπεν Χουρ θα καταδικαστεί ως σκλάβος στις γαλέρες, ενώ η μητέρα του και η αδελφή του θα φυλακιστούν.

Τα χρόνια περνούν. Ο Μπεν Χουρ έχει χάσει την τεράστια περιουσία του, τους τίτλους και την οικογένειά του και, πλέον, βρίσκεται αλυσσοδεμένος στα κάτεργα μιας ρωμαϊκής τριήρεως. Για πολλά χρόνια, μακριά απ' την πατρίδα του, υποφέρει έχοντας μια μόνο ελπίδα στην καρδιά του: Να ξαναβρεί την οικογένειά του και να εκδικηθεί αυτούς που αδίκησαν τόσο σκληρά τον ίδιο και το λαό του. Και θα έμενε στα κάτεργα σ' όλη του τη ζωή, αν δεν τύχαινε μία μέρα να παραλάβει το πλοίο του τον Κόιντο Άρριο, έναν σπουδαίο Ρωμαίο στρατηγό, που τον είχε στείλει ο Καίσαρας να πολεμήσει τους πειρατές στο Αιγαίο Πέλαγος.

Ο Άρριος από την πρώτη στιγμή βλέπει με συμπάθεια τον νεαρό Ιουδαίο. Τον ρωτά για την οικογένειά του και ακούει με ενδιαφέρον την ιστορία του. Η πρώτη έμπρακτη εκδήλωση συμπάθειας του Ρωμαίου φανερώνεται όταν διατάζει τον επόπτη των κωπηλατών να μην δέσει με αλυσίδες τα πόδια του Μπεν Χουρ κατά την ώρα της μάχης με τους πειρατές. Δυστυχώς το πλοίο τους συγκρούεται με ένα πειρατικό και αρχίζει να βυθίζεται. Ενώ οι υπόλοιποι σκλάβοι παλεύουν απεγνωσμένα για να ελευθερωθούν από τις αλυσίδες τους, ο Μπεν Χουρ τρέχει να σώσει τον προστάτη του. Κι έτσι αρχίζει ένα δεύτερο κεφάλαιο στη ζωή του Μπεν Χουρ, συναρπαστικό, ηρωικό, για τη δικαίωση και τη λύτρωση. Ο Μπεν Χουρ αποζητά μόνο την εκδίκηση, μέχρι που γνωρίζει κάποιον που τον συγκλονίζει βαθιά: τον Ιησού. Στο τέλος της υπόθεσης, ο Μπεν Χουρ πιστεύει στον Ιησού Χριστό, βλέποντας τον Χριστό να θεραπεύει την αδελφή του και την μητέρα του από τη λέπρα.

Αποδοχή

Ο στρατηγός Λιου Ουάλλας, περ. 1862–1865.

Το βιβλίο το έγραψε ο ήρωας του Αμερικανικού εμφυλίου πολέμου στρατηγός Λιου Ουάλλας, από το 1876 έως το 1880. Ο Μπεν Χουρ: Μια Ιστορία για τον Χριστό, όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του μυθιστορήματος, αποτελεί μία τεράστια, αριστοτεχνική και παραστατικότατη τοιχογραφία εποχής, όπου η περιπετειώδης ζωή του κεντρικού ήρωα εκτυλίσσεται παράλληλα -και κάποια στιγμή συναντιέται- με εκείνη του Ιησού Χριστού, μέχρι τη συγκλονιστική στιγμή της Σταύρωσης και της λύτρωσης. Το βιβλίο όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1880 δεν γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Σήμερα, ωστόσο, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά χριστιανικά βιβλία όλων των εποχών, ενώ από τότε που εκδόθηκε έχει πουλήσει 50 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.

Θεατρικές, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές

Το βιβλίο έγινε θεατρική παράσταση στις αρχές του 20ού αιώνα. Η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά έγινε με μία 15λεπτη εκδοχή το 1907 και είχε τον τίτλο Ben Hur, ενώ το 1925 έγινε και μία δεύτερη (μεγάλου μήκους αυτή τη φορά) που έφερε τον τίτλο του βιβλίου, Ben-Hur: A Tale of the Christ σε σκηνοθεσία Fred Niblo, η οποία μάλιστα, θεωρείται ως μία από τις καλύτερες παραγωγές του βωβού κινηματογράφου.

Ακολούθησε η ταινία Μπεν Χουρ του 1959, σκηνοθεσίας του Γουίλιαμ Γουάιλερ με σενάριο από τον Καρλ Τάνμπεργκ, με τους Τσάρλτον Ίστον, Στίβεν Μπόιντ, Χιου Γκρίφιθ, Μάρθα Σκοτ κ.ά. Η ταινία βραβεύτηκε με 11 Όσκαρ και αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου για το είδος των θρησκευτικών ταινιών. Τα 9 λεπτά αρματοδρομίας που περιέχει η ταινία έχουν μείνει στην ιστορία ως χαρακτηριστικό της.

Στην ταινία Μπεν Χουρ του 2016, σε σκηνοθεσία Τιμούρ Μπεκμαμπέτοφ, συμμετέχει ο Μόργκαν Φρίμαν στο ρόλο του Ιλνταρίν, του σκλάβου που διδάσκει στον ήρωα της ταινίας πώς να οδηγεί άρμα στις αρματοδρομίες.

Ο Μπεν Χουρ μεταφέρθηκε το 2010 και σε τηλεοπτική σειρά γυρισμένη στην Ισπανία, τον Καναδά και το Μαρόκο.

Βιβλιογραφία

• Ben-Ari, Nitsa (2002). «The Double Conversion of Ben-Hur: A Case of Manipulative Translation» (PDF). Tel Aviv University. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2014. 
• Boomhower, Ray E. (2005). The Sword and the Pen. Indianapolis: Indiana Historical Society Press. ISBN 0-87195-185-1. 
• Ferraro, William M. (June 2008). «A Struggle for Respect: Lew Wallace's Relationships with Ulysses S. Grant and William Tecumseh Sherman After Shiloh». Indiana Magazine of History (Bloomington, Indiana: Indiana University) 104 (2): 125–52. http://scholarworks.iu.edu/journals/index.php/imh/article/view/12348/18403. Ανακτήθηκε στις 2014-09-09. 
• Hanson, Victor Davis (2003). Ripples of Battle: How Wars of the Past Still Determine How We Fight, How We Live, and How We Think. New York: Doubleday. ISBN 0-385-50400-4. 
• Hart, James D. (1976). The Popular Book: A History of America's Literary Taste. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 0-8371-8694-3. 
• Hezser, Catherine (2008). Ben Hur and Ancient Jewish Slavery. A Wandering Galilean: Essays in Honour of Sean Freyne. Brill Academic Publishers. ISBN 978-9004173552. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2014. 
• Lifson, Amy (2009). «Ben-Hur». Humanities (Washington, D.C.: National Endowment for the Humanities) 30 (6). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-10-15. https://web.archive.org/web/20151015220552/http://www.neh.gov/humanities/2009/novemberdecember/feature/ben-hur. Ανακτήθηκε στις 2010-04-20. 
• Miller, Howard (June 2008). «The Charioteer and the Christ: Ben-Hur in America from the Gilded Age to the Culture Wars». Indiana Magazine of History (Bloomington: Indiana University) 104 (2): 153–75. http://scholarworks.iu.edu/journals/index.php/imh/article/view/12349/18406. Ανακτήθηκε στις 2014-09-27. 
• Mayer, David, Playing Out the Empire: Ben-Hur and Other Toga Plays and Films, 1883–1908, A Critical Anthology, Publisher: Clarendon Press (Oxford University), 1994
• Morrow, Barbara Olenyik (1994). From Ben-Hur to Sister Carrie: Remembering the Lives and Works of Five Indiana Authors. Indianapolis, Indiana: Guild Press of Indiana. ISBN 978-1-87820-860-6. 
• Morsberger, Robert E., and Katharine M. Morsberger (1980). Lew Wallace: Militant Romantic. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-07-043305-4. 
• Russo, Dorothy Ritter· Thelma Lois Sullivan (1952). Bibliographical Studies of Seven Authors of Crawfordsville, Indiana. Indianapolis: Indiana Historical Society. 
• Solomon, Jon (2008). «Fugutive Sources, Ben-Hur, and the Popular Art "Property"». RBM (Chicago: Association of College and Research Libraries) 9 (1): 67–78. doi:10.5860/rbm.9.1.296. 
• Stephens, Gail (2010). The Shadow of Shiloh: Major General Lew Wallace in the Civil War. Indianapolis: Indiana Historical Society Press. ISBN 978-0-87195-287-5. 
• Swansburg, John (26 Μαρτίου 2013). «The Passion of Lew Wallace». The Slate Group. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2014. 
• Wallace, Lew (1906). An Autobiography. New York: Harper and Brothers. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ben-Hur: A Tale of the Christ στο Wikimedia Commons