Βικιπαίδεια

Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας

Ο Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας (IV. Béla, 29 Νοεμβρίου 1206 - 3 Μαΐου 1270) μέλος του Οίκου των Άρπαντ ήταν Βασιλεύς της Ουγγαρίας και της Κροατίας (1235 - 1270) και Δούκας της Στυρίας (1254 - 1258). Ως πρωτότοκος γιος του βασιλέως της Ουγγαρίας Ανδρέα Β΄ στέφτηκε συμβασιλέας από μια ομάδα ευγενών που είχε έντονη επίδραση στην διακυβέρνηση του πατέρα του (1214). Ο πατέρας του έντονα δυσαρεστημένος με την στέψη αυτή αρνήθηκε να του δώσει να διοικήσει μια επαρχία μέχρι το 1220 που διορίστηκε δούκας Σλαβονίας με δικαιοδοσία στην Κροατία και την Δαλματία. Την ίδια εποχή παντρεύτηκε την Μαρία Λασκαρίνα, κόρη του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη. Αργότερα (1226) διορίστηκε δούκας κυβερνήτης της Τρανσυλβανίας. Υποστήριξε τις χριστιανικές αποστολές προς τους παγανιστές Κουμάνους που κατοικούσαν στα ανατολικά του βασιλείου του, μερικοί αναγνώρισαν την επικυριαρχία του με αποτέλεσμα να ανακηρυχτεί βασιλιάς της Κουμανίας (1233). Ο Ανδρέας Β΄ πέθανε (21 Σεπτεμβρίου 1235) και ο πρωτότοκος γιος του Μπέλα τον διαδέχθηκε ως Μπέλα Δ΄, αμέσως προσπάθησε να αποκαταστήσει την βασιλική εξουσία που βρέθηκε σε κάμψη από τον πατέρα του. Ο Μπέλα Δ΄ ανέκτησε τα κτήματα από τους ευγενείς και τους επισκόπους που τους είχε κάνει δώρο ο Ανδρέας Β΄, το αποτέλεσμα ήταν να φέρει έντονη δυσαρέσκεια στις ανώτερες τάξεις του βασιλείου. Οι Μογγόλοι επιτέθηκαν στην Ουγγαρία και συνέτριψαν τον στρατό του Μπέλα Δ΄ στην "μάχη του Μόχι" (11 Απριλίου 1241). Ο ίδιος δραπέτευσε από το πεδίο της μάχης αλλά ένα Μογγολικό τάγμα τον καταδίωξε μέχρι την Τρόγκιρ στις ακτές της Αδριατικής.

Μπέλα Δ΄
Βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Κροατίας
Περίοδος21 Σεπτεμβρίου 1235 - 3 Μαΐου 1270
ΣτέψηΖέγκεσφεχερβαρ
ΠροκάτοχοςΑνδρέας Β΄
ΔιάδοχοςΣτέφανος Ε΄
Γέννηση29 Νοεμβρίου 1206 (1206-11-29)
Θάνατος3 Μαΐου 1270 (63 ετών)
Τόπος ταφήςΈστεργκομ
ΣύζυγοςΜαρία Λασκαρίνα
ΕπίγονοιΜαργαρίτα
Κίνγκα της Πολωνίας
Άννα της Ουγγαρίας
Αικατερίνη
Ελισάβετ της Ουγγαρίας
Κωνσταντία
Γιολάντα της Πολωνίας
Στέφανος Ε΄ της Ουγγαρίας
Μαργαρίτα της Ουγγαρίας (αγία)
Μπέλα της Σλαβονίας
ΟίκοςΑρπάντ
ΠατέραςΑνδρέας Β΄
ΜητέραΓερτρούδη της Μερανίας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Μπέλα Δ΄ διασώθηκε αλλά οι Μογγόλοι ισοπέδωσαν την Ουγγαρία μέχρι την αναχώρηση τους τον Μάρτιο του 1242. Ο Μπέλα Δ΄ εισήγαγε ριζικές μεταρρυθμίσεις με στόχο να ανοικοδομήσει την χώρα του και να την προστατεύσει από νέα Μογγολική επίθεση. Οι βαρόνοι μπορούσαν να δημιουργήσουν δικά τους πέτρινα φρούρια, κατείχαν επίσης ιδιωτικές ένοπλες δυνάμεις. Αναπτύχθηκαν νέες οχυρωματικές πόλεις στα ερημωμένα εδάφη, αφού εγκαταστάθηκαν έποικοι από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τα Πολωνικά βασίλεια. Οι προσπάθειες που έκανε να ανοικοδομήσει την κατεστραμμένη χώρα του έδωσαν το προσωνύμιο "δεύτερος ιδρυτής του Ουγγρικού βασιλείου". Ο Μπέλα Δ΄ προχώρησε κατόπιν σε μια αμυντική συμμαχία εναντίον των Μογγόλων στην οποία συμμετείχαν ο πρίγκιπας του Χάλιτς Ντανίλο της Γαλικίας, ο δούκας της Κρακοβίας Μπολέσλαφ Ε΄ ο Αγνός και πολλοί άλλοι Πολωνοί πρίγκιπες. Με την βοήθεια των συμμάχων του κατέκτησε το Δουκάτο της Στυρίας (1254) αλλά το ανακατέλαβε σε έξι χρόνια ο Ότακαρ Β΄ της Βοημίας. Την περίοδο της βασιλείας του Μπέλα Δ΄ δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1250 μια ουδέτερη ζώνη στα νότια τμήματα της Ουγγαρίας που περιείχε την Βοσνία και το Μπρανίτσεβο της Σερβίας. Η σχέση του Μπέλα Δ΄ με τον μεγαλύτερο γιο και διάδοχο του Στέφανο εντάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1260, ο ηλικιωμένος βασιλιάς ευνοούσε τα μικρότερα παιδιά του όπως η Άννα και ο Μπέλα της Σλαβονίας. Τα εδάφη του στο Βασίλειο της Ουγγαρίας ανατολικά του Δούναβη αναγκάστηκε τελικά να τα παραχωρήσει στον Στέφανο, αυτό προκάλεσε εμφύλιο πόλεμο που διατηρήθηκε μέχρι το 1266. Η οικογένεια του Μπέλα Δ΄ φημιζόταν ωστόσο για την ευσέβεια της αφού πέθανε και ο ίδιος σαν Φραγκισκιανός μοναχός. Οι τρεις κόρες του Κίνγκα της Πολωνίας, Γιολάντα της Πολωνίας και Μαργαρίτα ζήτησαν την Αγιοποίηση του, η Αγία Έδρα συμφώνησε.

Πρώτα χρόνια

Επεξεργασία
 
Τα ερείπια του κάστρου του Χάλιτς

Ο Μπέλα ήταν μεγαλύτερος γιος και διάδοχος του βασιλέως της Ουγγαρίας Ανδρέα Β΄ με την πρώτη του σύζυγο Γερτρούδη της Μερανίας.[1][2] Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ μετά από αίτημα του ίδιου του Ανδρέα Β΄ έκανε έκκληση στους Ούγγρους ιερείς και βαρόνους να στέψουν τον Μπέλα ως μελλοντικό βασιλιά.[3][4] Η μητέρα του έδειξε ενδιαφέρον να ευνοήσει τους Γερμανούς ευγενείς που ήταν συγγενείς της, αυτό δυσαρέστησε έντονα τους Ούγγρους ευγενείς.[5][6] Την εποχή που ο πατέρας του προχώρησε σε εκστρατεία στο Πριγκιπάτο του Χάλιτς βρήκαν την ευκαιρία να την δολοφονήσουν στα Όρη Πίλις (28 Σεπτεμβρίου 1213).[5][7] Ο Ανδρέας Β΄ με την επιστροφή του από το Χάλιτς τιμώρησε μόνο έναν από τους δολοφόνους, τον κόμη Πέτρο.[8] Ο μικρός Μπέλα ωστόσο δεν ξέχασε ποτέ τον άδικο θάνατο της μητέρας του, τα διατάγματα του ως βασιλιάς αργότερα έδειξε ότι είχε έντονο σεβασμό στην μνήμη της και προχώρησε σε περισσότερες τιμωρίες.[3] Ο Ανδρέας Β΄ αρραβώνιασε τον μικρό Μπέλα με μια ανώνυμη κόρη του τσάρου Μπόριλ της Βουλγαρίας (1213-1214), ο αρραβώνας ωστόσο χάλασε σύντομα.[9][10] Ο Ανδρέας Β΄ ζήτησε κατόπιν από τον πάπα να αφορίσει τους επισκόπους που έστεψαν τον Μπέλα συμβασιλέα.[11] Ο 8χρονος Μπέλα στέφτηκε ωστόσο την ίδια χρονιά αλλά ο δυσαρεστημένος πατέρας του δεν του έδωσε καμιά εξουσία.[12] Την περίοδο της απουσίας του σε Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους όρισε αντικαταστάτη του αντί για τον Μπέλα τον Ιωάννη, αρχιεπίσκοπο του Έστεργκομ.[13][14] Την περίοδο αυτή ο μικρός Μπέλα έμενε με τον μικρότερο αδελφό της μητέρας του Μπέρτολντ στο Στάιρ που ανήκε στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.[13] Ο Ανδρέας Β΄ επέστρεψε από την Σταυροφορία και τακτοποίησε τον γάμο του Μπέλα με την Μαρία Λασκαρίνα, κόρη του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Λάσκαρη.[13] Η Μαρία Λασκαρίνα συνόδευσε τον βασιλιά στην Ουγγαρία και ο Μπέλα την παντρεύτηκε (1220).[1] Ο Ανδρέας Β΄ παραχώρησε στον μεγαλύτερο γιο του τα εδάφη ανάμεσα στην Αδριατική Θάλασσα και τον ποταμό Δράβο, περιείχαν την Δαλματία, την Κροατία και την Σλαβονία (1220).[12][15] Σε μια επιστολή που έστειλε ο Πάπας Ονώριος Γ΄ φαίνεται ότι κάποιοι "μοχθηροί ευγενείς" τον ανάγκασαν να μοιράσει το βασίλειο του με τον διάδοχο του.[16] Στα πρώτα του διατάγματα είχε τον τίτλο "γιος βασιλιά Ανδρέα και βασιλιάς", αργότερα (1222) τον άλλαξε σε "με την χάρη του θεού βασιλιάς, γιος του βασιλιά της Ουγγαρίας και δούκας όλης της Σλαβονίας".[13] Με εντολή του πατέρα του ο Μπέλα χώρισε την σύζυγο του (1222).[16][17] Ο Πάπας Ονώριος Γ΄ αρνήθηκε ωστόσο να ακυρώσει τον γάμο, ο Μπέλα δέχτηκε την απόφαση του πάπα και δραπέτευσε στην Αυστρία, για να γλυτώσει από την οργή του πατέρα του.[18] Ο Μπέλα επέστρεψε στην Ουγγαρία στις αρχές του 1223, όταν οι ευγενείς έπεισαν τον Ανδρέα Β΄ να συγχωρέσει τον γιο του.[18]

Δούκας της Τρανσυλβανίας

Επεξεργασία
 
Ο Μπέλα Δ' από το Εικονογραφημένο Χειρόγραφο

Ο Ανδρέας Β΄ μετέφερε τον Μπέλα από την Σλαβονία στην Τρανσυλβανία, ο δεύτερος αδελφός του Κολομάν της Γαλικίας τον αντικατέστησε στην Σλαβονία.[19][20] Την εποχή που ήταν δούκας της Τρανσυλβανίας υιοθέτησε μια επεκτατική πολιτική με στόχο να επικρατήσει μέχρι τα Καρπάθια Όρη.[21][22] Υποστήριξε το Τάγμα των Δομινικανών που είχε στόχο να προσηλυτίσει τους Κουμάνους στον χριστιανισμό.[23] Ο αρχηγός των Κουμάνων Βορίκιος και οι υπήκοοι του βαπτίστηκαν χριστιανοί και δέχτηκαν την κυριαρχία του Μπέλα (1227).[22] Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε στα εδάφη του η Ρωμαιοκαθολική επισκοπή της Κουμανίας.[24] Ο Μπέλα αντιτάχθηκε στις άσκοπες δαπάνες και τα δώρα του πατέρα του προς τους ευγενείς επειδή κατέστρεφαν την παραδοσιακή μορφή της Ουγγρικής βασιλείας, ξεκίνησε τις κατασχέσεις (1228).[25] Ο πάπας υποστήριξε τις προσπάθειες του Μπέλα αλλά βρήκε αντίπαλο τον ίδιο τον πατέρα του.[26][27] Ο Μπέλα έκανε επίσης κατάσχεση της περιουσίας δύο ευγενών που θεωρούσε υπεύθυνους για τον θάνατο της μητέρας του.[26][27] Ο μικρός αδελφός του Μπέλα Ανδρέας της Γαλικίας εκδιώχθηκε την άνοιξη του 1229 από το πριγκιπάτο του. Ο Μπέλα ξεκίνησε να το ανακτήσει λέγοντας με μεγάλη υπεροψία ότι κανένας δεν είναι άξιος να το πάρει από τα χέρια του.[28] Πολιόρκησε το Χάλιτς και τους Κουμάνους συμμάχους του (1229-1230), απέτυχε ωστόσο και αναγκάστηκε να αποσυρθεί.[23][27] Τα Χρονικά έγραψαν ότι οι στρατιώτες του υπέφεραν στον δρόμο της επιστροφής από πολλές συμφορές και θανάτους.[27][29] Ο Μπέλα εισέβαλε κατόπιν στην Βουλγαρία και πολιόρκησε το Βίντιν (1232) απέτυχε το ίδιο.[30][31][32] Σε ένδειξη της επικυριαρχίας του στα εδάφη ανατολικά των Καρπαθίων ο Μπέλα υιοθέτησε τον τίτλο "βασιλεύς της Κουμανίας" (1233).[23][27] Ο Μπέλα υποστήριξε επίσης τους Δομηνικανούς ιερείς που είχαν στόχο να επισκεφτούν την Magna Hungaria, την θρυλική πατρίδα των Ούγγρων.[33][34][35]

Άνοδος στον θρόνο

Επεξεργασία
 
Η στέψη του Μπέλα Δ, από τα "Πεφωτισμένα Χρονικά"

Ο βασιλιάς Ανδρέας Β΄ πέθανε (21 Σεπτεμβρίου 1235), ο Μπέλα τον διαδέχθηκε χωρίς καμιά αντίσταση, η στέψη του έγινε στο Σεκεσφέχερβαρ από τον αρχιεπίσκοπο Ροβέρτο (14 Οκτωβρίου 1235).[36][37] Με την άνοδο του στον θρόνο τιμώρησε πολλούς στενούς συνεργάτες του πατέρα του, ο Παλατίνος Ντενίς τυφλώθηκε και ο Ιούλιος Καν φυλακίστηκε.[26][34] Ο Παλατίνος Ντενίς κατηγορήθηκε για μοιχεία με την τρίτη σύζυγο του πατέρα του Βεατρίκη των Εστέ.[38] Ο Μπέλα διέταξε να φυλακιστεί αλλά αυτή δραπέτευσε στην Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία όπου γέννησε τον Στέφανο τον Υστερότοκο, αποκλείστηκε από τον θρόνο ως νόθος.[39][40][41] Ο κύριος στόχος του Μπέλα Δ΄ ήταν "η αποκατάσταση των βασιλικών κτημάτων" και "η επαναφορά της κατάστασης που υπήρχε στην χώρας" την εποχή του παππού του Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας.[42] Ο σύγχρονος συγγραφέας Ρότζερ Ματζιόρε έγραψε ότι "έκαψε ακόμα και τις καρέκλες των βαρόνων" για να μην μπορούν να παραστούν στα βασιλικά συνέδρια.[26][43] Ο Μπέλα Δ΄ διέταξε ειδικές επιτροπές να αναθεωρήσουν όλες τις δωρεές οι οποίες έγιναν στους ευγενείς μετά το 1196.[42] Η στάση του αυτή τον αποξένωσε από την Ουγγρική αριστοκρατία και τον έκανε σε αυτήν μισητό.[26] Ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ με την σειρά του αντιτάχθηκε σφοδρά επειδή διέκοψε τις δωρεές στο Τάγμα των Κιστερκιανών και στο Στρατιωτικό τάγμα.[35][40] Σε απάντηση στον πάπα ο Μπέλα Δ΄ αποφάσισε να τοποθετήσει πολλούς Μουσουλμάνους και Εβραίους στα βασιλικά θησαυροφυλάκια, αυτό τον έφερε σε πολυετή σύγγρουση με την Αγία Έδρα.[35][44]

Ο Μπέλα τράπηκε σε φυγή από το Μόχι όταν επιτέθηκαν στην Ουγγαρία φυλές Κουμάνων (1228), που με την σειρά τους τράπηκαν σε φυγή από τις Μογγολικές ορδές. Ο Μπέλα επιχείρησε συμμαχία με τους Κουμάνους, τους έδωσε άσυλο και αρραβώνιασε τον γιο και διάδοχό του Στέφανο, με την κόρη ενός Κουμάνου χάνου. Οι Κουμάνοι προσηλυτίστηκαν στον χριστιανισμό και βαπτίσθηκαν. Μετά την επιστροφή του από την Magna Hungaria (1236) ο μοναχός Ιουλιανός ενημέρωσε τον Μπέλα Δ΄ ότι οι Μογγόλοι είχαν φτάσει στον Βόλγα και ήταν έτοιμοι να εισβάλουν στην Ευρώπη και να την καταστρέψουν. Οι Μογγόλοι εισέβαλαν αρχικά στις δυτικές Ευρωπαϊκές Στέπες και συνέτριψαν τους Κουμάνους.[45] Οι 40.000 πρόσφυγες Μογγόλοι δραπέτευσαν στα ανατολικά σύνορα του Βασιλείου της Ουγγαρίας και ζήτησαν άσυλο από τον Μπέλα Δ΄ (1239). Ο βασιλιάς το δέχτηκε με τον όρο να βαπτιστούν χριστιανοί και να τον βοηθήσουν στις μάχες του εναντίον των Μογγόλων.[46][47][48] Η εγκατάσταση τους όμως σε περιοχές κατά μήκος του ποταμού Τίσα έφερε μεγάλες συγκρούσεις ανάμεσα στους Κουμάνους και τους τοπικούς πληθυσμούς.[46] Ο Μπέλα Δ΄ σπάνια τιμωρούσε τους βιασμούς και τις ληστείες των Κουμάνων επειδή χρειαζόταν την βοήθεια τους στην μεγάλη μάχη εναντίον των Μογγόλων.[46][49] Οι Ούγγροι υπήκοοι ωστόσο σύμφωνα με τους συγγραφείς πίστευαν ότι ο Μπέλα Δ΄ συμπαθούσε και υποστήριζε τους Κουμάνους, το αποτέλεσμα ήταν να προκύψει "μεγάλη εχθρότητα μεταξύ του λαού και του βασιλιά".[50][51] Ο Μπέλα προσπάθησε να εξυψώσει το βασιλικό κύρος ανακτώντας τα χαμένα εδάφη. Οι προσπάθειές του δημιούργησαν ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στον ίδιο και τους ευγενείς, την ίδια εποχή που οι Μογγόλοι σάρωναν τα πάντα προχωρώντας δυτικότερα. Ο Μπέλα παρήγγειλε στους ευγενείς να κινητοποιηθούν και να αφήσουν τις προσωπικές έριδες, αλλά λίγοι τον άκουσαν. Ο Μπέλα έστειλε μηνύματα στον πάπα Γρηγόριο Θ΄ και στον Φρειδερίκο Β΄ της Γερμανίας, αλλά πάλι χωρίς ανταπόκριση. Οι Μογγόλοι συνέτριψαν τον στρατό του Μπέλα στην μάχη του Μόχι (1241). Ο σύμμαχος του Κούρθα δολοφονήθηκε από κακόπιστους Ούγγρους άρχοντες μόλις λίγο πριν την επίθεση. Ο σύμμαχος του Κούρθα δολοφονήθηκε από κακόπιστους Ούγγρους άρχοντες μόλις λίγο πριν την επίθεση. Οι Μογγόλοι κυρίευαν Ουγγρικές πόλεις και χωριά σφάζοντας τον πληθυσμό, μέχρι που έφτασε το νέο τού θανάτου τού μεγάλου τους άρχοντα Οζεντέι Χαν. Τότε ως εκ θαύματος έφυγαν χωρίς να ενοχλήσουν τίποτα στην φυγή τους, αφήνοντας τον Μπέλα και το Ουγγρικό βασίλειο να επιζήσουν.

Άσχημες περιπέτειες με τους Μογγόλους

Επεξεργασία
 
Οι Μογγόλοι εκδιώκουν τον Μπέλα Δ΄ μετά την συντριβή του, από τα "Πεφωτισμένα Χρονικά"

Οι Μογγόλοι συγκεντρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 1240 στα σύνορα της Πολωνίας και της Ουγγαρίας υπό την ηγεσία του Μπατού Χαν.[45][52] Ζήτησαν από τον Μπέλα Δ΄ την υποταγή του στον Μέγα Χαγάνο Ογκεντέι αλλά εκείνος αρνήθηκε και οχύρωσε τα ορεινά περάσματα.[46][47] Οι Μογγόλοι κατόπιν διέρρηξαν τα οδοφράγματα που είχε δημιουργήσει ο Μπέλα Δ΄ στο Πέρασμα Βερέτσκε (12 Μαρτίου 1241).[47][52] Ο δούκας Φρειδερίκος Β΄ της Αυστρίας έφτασε να βοηθήσει τον Μπέλα Δ΄ απέναντι στους εισβολείς, τους νίκησε κοντά στο Πεστ, συνέλεξε έναν αριθμό αιχμαλώτων, ανάμεσα τους και Κουμάνους που είχαν ενωθεί με τους Μογγόλους εισβολείς.[46] Όταν οι κάτοικοι του Πεστ αντιλήφθηκαν την παρουσία Κουμάνων στον στρατό εισβολής έπαθαν υστερία, τους κατηγόρησαν κατόπιν τους ίδιος και τον αρχηγό τους Κότεν για συνεργασία με τους Μογγόλους.[46] Στην ταραχή που ξέσπασε στην συνέχεια ολόκληρη η συνοδεία του Κότεν σφαγιάστηκε, ο ίδιος επίσης σφαγιάστηκε ή αυτοκτόνησε.[52][53] Οι Κουμάνοι μόλις άκουσαν τον θάνατο του αρχηγού τους εγκατέλειψαν την Ουγγαρία, στον δρόμο τους προς τα Βαλκάνια κατέστρεφαν ότι βρήκαν μπροστά τους.[54][55] Με την αποχώρηση των Κουμάνων ο Μπέλα Δ΄ έχασε τους πιο πολύτιμους συμμάχους του εναντίον των Μογγόλων, ο στρατός του εναντίον των εισβολέων απαριθμούσε λιγότερο από 60.000 άνδρες.[56][57] Ο βασιλικός στρατός ήταν κάκιστα προετοιμασμένος, οι βαρόνοι με την σειρά τους επιθυμούσαν την ήττα με την ελπίδα να τους δώσει πίσω ο Μπέλα Δ΄ τα παλιά τους προνόμια.[56][58] Το αποτέλεσμα ήταν η ολοκληρωτική συντριβή του Ουγγρικού στρατού από τους Μογγόλους στην "μάχη του Μόχι" (11 Απριλίου 1241).[47][59][60] Μεγάλος αριθμός Ούγγρων βαρόνων και ευγενών βρήκε τον θάνατο, ο ίδιος ο βασιλιάς κατάφερε να δραπετεύσει από το πεδίο της μάχης.[47] Ο Μπέλα Δ΄ έφτασε μέσω της Νίτρα στην Μπρατισλάβα.[61] Οι θριαμβευτές Μογγόλοι κατέστρεφαν και λεηλατούσαν μέχρι τα τέλη του Ιουνίου όλα τα εδάφη ανατολικά του Δούναβη.[46][61]

Ο σύμμαχος του Κούρθα δολοφονήθηκε από κακόπιστους Ούγγρους άρχοντες μόλις λίγο πριν την επίθεση. Οι Μογγόλοι κυρίευαν Ουγγρικές πόλεις και χωριά σφάζοντας τον πληθυσμό, μέχρι που έφτασε το νέο τού θανάτου τού μεγάλου τους άρχοντα Οζεντέι Χαν. Τότε ως εκ θαύματος έφυγαν χωρίς να ενοχλήσουν τίποτα στην φυγή τους, αφήνοντας τον Μπέλα και το Ουγγρικό βασίλειο να επιζήσουν. Ο δούκας Φρειδερίκος Β΄ της Αυστρίας προσκάλεσε τον Μπέλα Δ΄ στο Χάινμπουργκ, αντί για βοήθεια τον ανάγκασε να του παραχωρήσει τρεις κομητείες.[54] Ο Μπέλα Δ΄ κατέφυγε αργότερα στο Ζάγκρεμπ, από εκεί έστειλε επιστολές στον πάπα Γρηγόριο Θ΄, τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄ και τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο τον Άγιο, τους ζήτησε ενισχύσεις.[61] Με την ελπίδα για ενισχύσεις αποδέχτηκε ακόμα και την Γερμανική επικυριαρχία του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄.[61] Ο Πάπας κήρυξε Σταυροφορία κατά των Μογγόλων, αλλά δεν έφτασε καμία ενίσχυση.[61][62] Οι Μογγόλοι διέσχισαν στις αρχές του 1242 τον παγωμένο Δούναβη.[54] Ένα στρατιωτικό απόσπασμα υπό την ηγεσία του Καντάν ενός από τους γιους του Μεγάλου Χαν Ογκοντέι καταδίωξε τον Μπέλα Δ΄ στην Δαλματία από πόλη σε πόλη, κατέφυγε στο καλά οχυρωμένο Τρόγκιρ.[63][64] Την περίοδο που ο Καντάρ πολιορκούσε το Τρόγκιρ έμαθε και ο ίδιος για τον θάνατο του πατέρα του.[54][65] Ο ανεψιός και διάδοχος του Μπατού Χαν που ήθελε να παραστεί στην ορκωμοσία του τον διέταξε να αποχωρήσει.[66][67] Ο Μπέλα Δ΄ είχε ευγνωμοσύνη στην πόλη του Τρόγκιρ που του πρόσφερε άσυλο, της πρόσφερε εδάφη κοντά στο Σπλιτ με αποτέλεσμα να ακολουθήσει σύγκρουση ανάμεσα στις δυο Δαλματικές πόλεις.[68]

Μάχες για την αναδιοργάνωση του βασιλείου του

Επεξεργασία
 
Η σφραγίδα του Μπέλα Δ΄. Επιγρ.: + BELA DI GRACIA VOLVNTA[..]VI PATRIS REX HVNG[A]R[I]E.

Με την επιστροφή του τον Μάιο του 1242 στην Ουγγαρία ο Μπέλα Δ΄ βρήκε μια χώρα σε ερείπια, τα μισά χωριά ανατολικά του Δούναβη είχαν ερημωθεί.[62][67][69][70] Οι Μογγόλοι είχαν καταστρέψει τα περισσότερα κέντρα διοίκησης τα οποία ήταν κατασκευασμένα από ξύλο και χώμα.[71] Τα κέντρα που ήταν καλύτερα οχυρωμένα όπως το Έστεργκομ και το Σεκεσφεχερβάρ διασώθηκαν.[70][71] Την περίοδο 1242-1243 ακολούθησε σοβαρός λιμός.[72][73][74] Η βασική του προτεραιότητα ήταν να οχυρώσει το βασίλειο για να το προστατέψει από μελλοντική εισβολή των Μογγόλων.[69] Σε επιστολή που έστειλε στον πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ ανακοίνωσε τα σχέδια του να ενισχύσει με νέα οχυρά τον Δούναβη.[67][69] Ο Μπέλα Δ΄ παραιτήθηκε από το αρχαίο Ουγγρικό έθιμο να κτίζει κάστρα μόνο ο βασιλιάς, επέτρεψε μέχρι το τέλος της βασιλείας του να αναγερθούν 100 νέα κάστρα.[67][69] Τα έργα που έκανε σε όλη την χώρα και το πάθος του, τού έδωσαν τον τίτλο του "2ου ιδρυτή του βασιλείου". Ο Μπέλα ήθελε να κερδίσει το Δυτικό τμήμα της Ουγγαρίας, που είχε κυριευθεί από τον Φρειδερίκο Β΄ της Αυστρίας, σαν τιμή της βοήθειας που του παρείχε κατά των Μογγόλων, βοήθεια που δεν ήρθε ποτέ. Ο Μπέλα νίκησε τον Φρειδερίκο (1246), που σκοτώθηκε, αφού καταπατήθηκε από το άλογό του. Ο Μπέλα έκανε και μακροχρόνιο πόλεμο με τον Ότακαρ Β΄ της Βοημίας για να κερδίσει τον έλεγχο στην Αυστρία και στη Στυρία, αλλά τελικά ηττήθηκε στις 12 Ιουλίου 1260 στην "μάχη του Κρέσενμπρουν". Στη συνέχεια κοίταξε να προστατέψει τα υπόλοιπα τμήματα του βασιλείου του, όπως τη Δαλματία, τη Βοσνία και τη Σερβία.Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του αντιμετώπισε την επανάσταση τού γιου και διαδόχου του Στέφανου, που τον ανάγκασε να μοιράσει το βασίλειο του στα δύο, με τον Στέφανο να αντιστέκεται στην πολιτική του πατέρα του.

Οικογένεια

Επεξεργασία
 
Το Βασίλειο της Ουγγαρίας στα τέλη του 13ου αιώνα

Με τον γάμο του με τη Μαρία Λασκαρίνα (πέθανε τον Αύγουστο του 1270), κόρη του Θεοδώρου Α΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων στη Νίκαια, απέκτησε παιδιά:[75][76]

  • Αγία Κίνγκα (Κουνιγούνδη) 1224–1292, γεννήθηκε τέσσερα χρόνια μετά τον γάμο των γονέων της.[76][77] Παντρεύτηκε τον Μπολέσλαφ Ε΄ υψηλό δούκα της Πολωνίας και μετά το τέλος του έγινε μοναχή και ηγουμένη. Αγιοποιήθηκε από τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ το 1999.
  • Μαργαρίτα π. 1225–1242, παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο του Σαιντ-Ομέρ, ο οποίος συχνά αναφέρεται ως «κύριος των Θηβών». Μπορεί εντούτοις να συγχέεται με τον Μπέλα του Σεντ Ομέρ, έναν μεγαλύτερο αδελφό, που κατείχε τον τίτλο εξ αγχιστείας.
  • Άννα π. 1226 – μετά το 1270, παντρεύτηκε τον Ροστισλάβ πρίγκιπα του Νόβγκοροντ, Χάλυχ, Λουτσκ, Τσερνίγκοβ. και δούκας του Μακσό στην Ουγγαρία.[76]
  • Αικατερίνη π. 1229–1242. Απεβίωσε, ενώ προσπαθούσε να διαφύγει με την οικογένειά της μετά τη μάχη του Μόχι.[77]
  • Ελισάβετ π. 1236–1271, παντρεύτηκε τον Ερρίκο ΙΓ΄ δούκα της Βαυαρίας.[77]
  • Κωνσταντία π. 1237 – μετά το 1252, παντρεύτηκε τον Λέοντα Α΄ της Γαλικίας.[78]
  • Αγία Γιολάντα π. 1238–1298, παντρεύτηκε τον Μπολέσλαφ τον Ευσεβή. Αργότερα έγινε μοναχή και ηγουμένη και έχει ανακηρυχθεί υποψήφια για αγιοποίηση.[77]
  • Στέφανος Ε΄ της Ουγγαρίας 1239–1272, βασιλιάς της Ουγγαρίας, διάδοχος του πατέρα του.[79]
  • Αγία Μαργαρίτα 1242–1271. Πήρε το όνομά της από τη μεγαλύτερη αδελφή της· αγιοποιήθηκε από την Καθολική Εκκλησία το 1943. Έδωσε το όνομά της στο νησί της Μαργαρίτας στη Βουδαπέστη, όπου οι γονείς της έκτισαν βασιλικό μοναστήρι.[80][81]
  • Μπέλα της Σλαβονίας π. 1243-1269, δούκας της Σλαβονίας, Κροατίας και Δαλματίας.[81]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Almási 1994, σ. 92
  2. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 247
  3. ↑ 3,0 3,1 Kristó & Makk 1996, σ. 250
  4. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 127
  5. ↑ 5,0 5,1 Bartl et al. 2002, σ. 30
  6. ↑ Makkai 1994a, σ. 24
  7. ↑ Molnár 2001, σ. 33
  8. ↑ Engel 2001, σ. 91
  9. ↑ Fine 1994, σ. 102
  10. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 131
  11. ↑ Engel 2001, σσ. 93-94
  12. ↑ 12,0 12,1 Engel 2001, σ. 94
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Kristó & Makk 1996, σ. 248
  14. ↑ Kontler 1999, σ. 76
  15. ↑ Kristó & Makk 1996, σσ. 248-249
  16. ↑ 16,0 16,1 Kristó & Makk 1996, σ. 249
  17. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 136
  18. ↑ 18,0 18,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 137
  19. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 251
  20. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 138
  21. ↑ Curta 2006, σσ. 405–406
  22. ↑ 22,0 22,1 Engel 2001, σ. 95
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Curta 2006, σ. 406
  24. ↑ Curta 2006, σ. 407
  25. ↑ Engel 2001, σσ. 91–93, 98
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Engel 2001, σ. 98
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Kristó & Makk 1996, σ. 252
  28. ↑ The Galician-Volynian Chronicle (year 1230), σ. 37
  29. ↑ The Galician-Volynian Chronicle (year 1230), σ. 38
  30. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 139
  31. ↑ Curta 2006, σ. 387
  32. ↑ Fine 1994, σ. 129
  33. ↑ Kontler 1999, σ. 77
  34. ↑ 34,0 34,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 144
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Cartledge 2011, σ. 28
  36. ↑ Bartl et al. 2002, σ. 31
  37. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 254
  38. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 255
  39. ↑ Kristó & Makk 1996, σσ. 254-255
  40. ↑ 40,0 40,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 145
  41. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 282
  42. ↑ 42,0 42,1 Makkai 1994a, σ. 25
  43. ↑ Master Roger's Epistle (ch. 4), σ. 14
  44. ↑ Engel 2001, σσ. 96–98
  45. ↑ 45,0 45,1 Curta 2006, σ. 409
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 46,6 Cartledge 2011, σ. 29
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 Curta 2006, σ. 410
  48. ↑ Chambers 1979, σ. 91
  49. ↑ Engel 2001, σ. 99
  50. ↑ Master Roger's Epistle (ch. 3), σ. 141
  51. ↑ Kristó & Makk 1996, σ. 256
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 147
  53. ↑ Engel 2001, σσ. 99–100
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 Engel 2001, σ. 100
  55. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σσ. 147-148
  56. ↑ 56,0 56,1 Makkai 1994a, σ. 26
  57. ↑ Kristó 2003, σσ. 158–159
  58. ↑ Master Roger's Epistle (ch. 28), σ. 181
  59. ↑ Chambers 1979, σσ. 95, 102–104
  60. ↑ Kirschbaum 1996, σ. 44
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 61,4 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 148
  62. ↑ 62,0 62,1 Molnár 2001, σ. 34
  63. ↑ Tanner 2010, σ. 21
  64. ↑ Curta 2006, σσ. 409, 411
  65. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 149
  66. ↑ Grousset 1970, σσ. 267–268
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 Cartledge 2011, σ. 30
  68. ↑ Fine 1994, σσ. 150–151
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 Engel 2001, σ. 104
  70. ↑ 70,0 70,1 Makkai 1994a, σ. 27
  71. ↑ 71,0 71,1 Engel 2001, σ. 103
  72. ↑ Kontler 1999, σ. 78
  73. ↑ Engel 2001, σσ. 103-104
  74. ↑ Sălăgean 2005, σ. 234
  75. ↑ Érszegi & Solymosi 1981, σ. 164
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 Kristó 2003, σ. 248
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 Klaniczay 2002, σ. 439
  78. ↑ Kristó 2003, σ. 263
  79. ↑ Kristó 2003, σσ. 257-271
  80. ↑ Engel 2001, σ. 97
  81. ↑ 81,0 81,1 Zsoldos 2007, σσ. 13–15

Πηγές

Επεξεργασία
  • Master Roger's Epistle to the Sorrowful Lament upon the Destruction of the Kingdom of Hungary by the Tatars (Translated and Annotated by János M. Bak and Martyn Rady) (2010). In Rady, *Martyn; Veszprémy, László; Bak, János M. (2010). Anonymus and Master Roger. CEU Press.
  • The Galician-Volynian Chronicle (An annoted translation by George A. Perfecky) (1973). Wilhelm Fink Verlag.
  • The Hungarian Illuminated Chronicle: Chronica de Gestis Hungarorum (Edited by Dezső Dercsényi) (1970). Corvina, Taplinger Publishing.
  • The Laws of the Medieval Kingdom of Hungary, 1000–1301 (Translated and Edited by János M. Bak, György Bónis, James Ross Sweeney with an essay on previous editions by Andor Czizmadia, Second revised edition, In collaboration with Leslie S. Domonkos) (1999). Charles Schlacks Jr. Publishers. σσ. 1–11.
  • Almási, Tibor (1994). "IV. Béla; Gertrúd". In Kristó, Gyula; Engel, Pál; Makk, Ferenc (eds.). Korai magyar történeti lexikon (9–14. század) [Encyclopedia of the Early Hungarian History (9th–14th centuries)] (in Hungarian). Akadémiai Kiadó. σσ. 92–93, 234.
  • Bain, Robert Nisbet (1911). "Bela IV." . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica. Vol. 3 (11th ed.). Cambridge University Press. σ. 662.
  • Bárány, Attila (2012). "The Expansion of the Kingdom of Hungary in the Middle Ages (1000–1490)". In Berend, Nóra (ed.). The Expansion of Central Europe in the Middle Ages. Ashgate Variorum. σσ. 333–380.
  • Bartl, Július; Čičaj, Viliam; Kohútova, Mária; Letz, Róbert; Segeš, Vladimír; Škvarna, Dušan (2002). Slovak History: Chronology & Lexicon. Bolchazy-Carducci Publishers, Slovenské Pedegogické Nakladatel'stvo.
  • Cartledge, Bryan (2011). The Will to Survive: A History of Hungary. C. Hurst & Co.
  • Chambers, James (1979). The Devil's Horsemen: The Mongol Invasion of Europe. Atheneum.
  • Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge University Press.
  • Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers.
  • Érszegi, Géza; Solymosi, László (1981). "Az Árpádok királysága, 1000–1301 [The Monarchy of the Árpáds, 1000–1301]". In Solymosi, László (ed.). Magyarország történeti kronológiája, I: a kezdetektől 1526-ig [Historical Chronology of Hungary, Volume I: From the Beginning to 1526] (in Hungarian). Akadémiai Kiadó. σσ. 79–187.
  • Fine, John V. A. Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
  • Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers.
  • Kirschbaum, Stanislav J. (1996). A History of Slovakia: The Struggle for Survival. Palgrave Macmillan.
  • Klaniczay, Gábor (2002). Holy Rulers and Blessed Princes: Dynastic Cults in Medieval Central Europe. Cambridge University Press.
  • Kontler, László (1999). Millennium in Central Europe: A History of Hungary. Atlantisz Publishing House.
  • Kristó, Gyula; Makk, Ferenc (1996). Az Árpád-ház uralkodói [Rulers of the House of Árpád] (in Hungarian). I.P.C. Könyvek.
  • Kristó, Gyula (2003). Háborúk és hadviselés az Árpádok korában [Wars and Tactics under the Árpáds] (in Hungarian). Szukits Könyvkiadó.
  • Magaš, Branka (2007). Croatia Through History. SAQI.
  • Makkai, László (1994a). "Transformation into a Western-type state, 1196–1301". In Sugar, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (eds.). A History of Hungary. Indiana University Press. σσ. 23–33.
  • Makkai, László (1994b). "The Emergence of the Estates (1172–1526)". In Köpeczi, Béla; Barta, Gábor; Bóna, István; Makkai, László; Szász, Zoltán; Borus, Judit (eds.). History of Transylvania. Akadémiai Kiadó. σσ. 178–243.
  • Molnár, Miklós (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge University Press.
  • Runciman, Steven (1989) [1952]. A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Sălăgean, Tudor (2005). "Regnum Transilvanum. The assertion of the Congregational Regime". In Pop, Ioan-Aurel; Nägler, Thomas (eds.). The History of Transylvania, Vol. I. (Until 1541). Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies). σσ. 233–246.
  • Tanner, Marcus (2010). Croatia: A Nation Forged in War. Yale University Press.
  • Žemlička, Josef (2011). "The Realm of Přemysl Ottokar II and Wenceslas II". In Pánek, Jaroslav; Tůma, Oldřich (eds.). A History of the Czech Lands. Charles University in Prague. pp. 106–116.
  • Zsoldos, Attila (2007). Családi ügy: IV. Béla és István ifjabb király viszálya az 1260-as években [A family affair: The Conflict between Béla IV and King-junior Stephen in the 1260s] (in Hungarian). História, MTA Történettudományi Intézete.
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Μπέλα_Δ΄_της_Ουγγαρίας&oldid=10884926"