Μεγάλη συναγωγή της Βουδαπέστης
Συντεταγμένες: 47°29′45.2″N 19°3′38.5″E / 47.495889°N 19.060694°E
Η Μεγάλη Συναγωγή της Βουδαπέστης, γνωστή και ως συναγωγή της οδού Ντόχανι (ουγγρικά: Dohány utcai zsinagóga / nagy zsinagóga; εβραϊκά: בית הכנסת הגדול של בודפשט, Bet ha-Knesset ha-Gadol shel Budapesht) είναι ιστορικό κτήριο στο Ερσεμπέτβαρος, την 7η συνοικία της Βουδαπέστης, στην Ουγγαρία. Είναι η μεγαλύτερη συναγωγή στην Ευρώπη,[3][4] χωρητικότητας 3.000 ατόμων και αποτελεί κέντρο του Νεολογικού Ιουδαϊσμού.
| Μεγάλη συναγωγή της Βουδαπέστης | |
|---|---|
| Dohány utcai zsinagóga | |
 | |
 | |
| Είδος | συναγωγή[1] |
| Αρχιτεκτονική | νεομαυριτανική αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 47°29′45″N 19°3′39″E |
| Θρήσκευμα | Ιουδαϊσμός και Νεολογικός Ιουδαϊσμός |
| Διοικητική υπαγωγή | Budapest District VII[1] |
| Χώρα | Ουγγαρία[2][1] |
| Έναρξη κατασκευής | 1859 |
| Ολοκλήρωση | 6 Σεπτεμβρίου 1859 |
| Κατεδάφιση | 3 Φεβρουαρίου 1939 |
| Χωρητικότητα | 2.964 |
| Αρχιτέκτονας | Λούντβιχ Φέρστερ |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Η συναγωγή χτίστηκε μεταξύ 1854 και 1859 σε στυλ Μαυριτανικής Αναγέννησης, με τη διακόσμηση να βασίζεται κυρίως σε ισλαμικά μοτίβα από τη Βόρεια Αφρική και τη μεσαιωνική Ισπανία (την Αλάμπρα). Ο Βιεννέζος αρχιτέκτονας της συναγωγής, Λούτβιγκ Φέρστερ, πίστευε ότι δεν μπορούσε να εντοπιστεί κάποια ιδιαίτερη εβραϊκή αρχιτεκτονική και επέλεξε έτσι «αρχιτεκτονικές μορφές που έχουν χρησιμοποιηθεί από ανατολίτικες εθνότητες που σχετίζονται με τον ισραηλινό λαό, και ιδιαίτερα τους Άραβες».[5] Η εσωτερική διακόσμηση είναι εν μέρει από τον Φρίγκιες Φεσλ.
Το συγκρότημα της Συναγωγής της οδού Ντόχανι αποτελείται από τη Μεγάλη Συναγωγή, τον Ναό των Ηρώων, το νεκροταφείο, το Μνημείο και το Εβραϊκό Μουσείο, το οποίο χτίστηκε στη θέση όπου βρισκόταν το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Τέοντορ Χερτσλ. Η ίδια η οδός Ντόχανι, ένας καταπράσινος δρόμος στο κέντρο της πόλης, φέρει έντονη χροιά του Ολοκαυτώματος καθώς αποτελούσε τα σύνορα του γκέτο της Βουδαπέστης.[6]
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΧτισμένη σε μια κατοικημένη περιοχή μεταξύ 1854 και 1859 από την εβραϊκή κοινότητα της Πέστης σύμφωνα με τα σχέδια του Λούντβιγκ Φέρστερ, η μνημειώδης συναγωγή έχει χωρητικότητα 2.964 θέσεων (1.492 για άνδρες και 1.472 για γυναίκες), καθιστώντας την τη μεγαλύτερη στην Ευρώπη και μία από τις μεγαλύτερες εν λειτουργία συναγωγές στον κόσμο (μετά την Μπεΐτ Μιντράς του Γκερ και τη Μεγάλη Συναγωγή Μπελζ στην Ιερουσαλήμ και τον Ναό Εμανού-ελ στη Νέα Υόρκη). Ο καθαγιασμός της συναγωγής έγινε στις 6 Σεπτεμβρίου 1859.
Η συναγωγή έγινε στόχος βομβιστικής επίθεσης από το ουγγρικό φιλοναζιστικό κόμμα Βελωτού Σταυρού στις 3 Φεβρουαρίου 1939.[7] Χρησιμοποιήθηκε ως βάση για το γερμανικό ραδιόφωνο και επίσης ως στάβλος κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Το κτίριο υπέστη επίσης σοβαρές ζημιές από εναέριες επιδρομές κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής αλλά ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας της Βουδαπέστης. Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής εποχής, η κατεστραμμένη κατασκευή έγινε και πάλι τόπος προσευχής για την πολύ μειωμένη εβραϊκή κοινότητα. Η αποκατάσταση και η ανακαίνισή του ξεκίνησε το 1991, με χρηματοδότηση από το κράτος και ιδιωτικές δωρεές, και ολοκληρώθηκε το 1998.
Αρχιτεκτονική
ΕπεξεργασίαΕξωτερικό
ΕπεξεργασίαΤο κτίριο έχει μήκος 75 μέτρα και πλάτος 27 μέτρα.[8] Το στυλ της Συναγωγής της οδού Ντόχανι είναι μαυριτανικό, αλλά ο σχεδιασμός της περιλαμβάνει επίσης μείγμα βυζαντινών, ρομαντικών και γοτθικών στοιχείων. Δύο κρεμμυδοειδείς τρούλοι είναι τοποθετημένοι πάνω στους δίδυμους οκταγωνικούς πύργους ύψους 43 μέτρων. Ένα ροζ βιτρό βρίσκεται πάνω από την κύρια είσοδο.
Ομοίως με τις βασιλικές, το κτίριο αποτελείται από τρία ευρύχωρα, πλούσια διακοσμημένα κλίτη, δύο μπαλκόνια και, ασυνήθιστα, ένα όργανο. Η κιβωτός της περιέχει διάφορους κυλίνδρους της Τορά που έχουν ληφθεί από άλλες συναγωγές που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Η Κεντρική Συναγωγή στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης είναι ένα σχεδόν ακριβές αντίγραφο της Μεγάλης Συναγωγής της Βουδαπέστης.[8]
Εσωτερικό
Επεξεργασία
Η κιβωτός της Τορά και οι εσωτερικές τοιχογραφίες από χρωματιστά και χρυσά γεωμετρικά σχήματα είναι έργα του διάσημου Ούγγρου ρομαντικού αρχιτέκτονα Φρίγκιες Φεσλ. Χυτοσίδηρος μονού ανοίγματος υποστηρίζει το πλάτους 12 μέτρων κλίτος. Τα καθίσματα στο ισόγειο είναι για άνδρες, ενώ η επάνω στοά, που στηρίζεται σε ατσάλινους διακοσμημένους στύλους, έχει καθίσματα για γυναίκες. Αυτή η συναγωγή είναι πολύ διαφορετική από τις άλλες συναγωγές, καθώς είναι η μόνη που διαθέτει εκκλησιαστικά όργανα και νεκροταφείο.
Ο Φραντς Λιστ και ο Καμίγ Σαιν-Σανς έπαιξαν στο αρχικό όργανο των 5.000 σωλήνων που κατασκευάστηκε το 1859.[9] Ένα νέο μηχανικό όργανο με 63 φωνές και τέσσερα εγχειρίδια κατασκευάστηκε το 1996 από τη γερμανική εταιρεία Jehmlich Orgelbau Dresden GmbH.[10] Μία από τις σημαντικότερες συναυλίες στην ιστορία της Συναγωγής ήταν το 2002, από τον βιρτουόζο του οργάνου Ξάβερ Βάρνους. Ένα πλήθος 7.200 ατόμων ορθίων και καθήμενων γέμισε τη συναγωγή για να ακούσει τον δεξιοτέχνη καλλιτέχνη.[11]
Ανακαίνιση
ΕπεξεργασίαΜόνο τη δεκαετία του 1990, μετά την επιστροφή στη δημοκρατία στην Ουγγαρία, μπόρεσαν να ξεκινήσουν οι εργασίες ανακαίνισης. Το τριετές πρόγραμμα ανοικοδόμησης χρηματοδοτήθηκε αρχικά από δωρεά 5 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ από την ουγγρική κυβέρνηση. Οι Εβραίοι Αμερικανοί Εστέ Λόντερ και Τόνι Κέρτις συνεισέφεραν τα επιπλέον 20 εκατομμύρια δολάρια που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης το 1996.[12][13][14]
Συγκρότημα συναγωγής
ΕπεξεργασίαΟυγγρικό Εβραϊκό Μουσείο και Αρχεία
Επεξεργασία
Το Ουγγρικό Εβραϊκό Μουσείο κατασκευάστηκε στο οικόπεδο όπου βρισκόταν το διώροφο σπίτι κλασικιστικού στυλ του Τέοντορ Χερτσλ, δίπλα στη μεγάλη συναγωγή.[15] Το Εβραϊκό Μουσείο χτίστηκε το 1930 σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό στυλ της συναγωγής και προσαρτήθηκε το 1931 στο κεντρικό κτίριο. Διαθέτει την Εβραϊκή Θρησκευτική και Ιστορική Συλλογή, μια συλλογή θρησκευτικών κειμηλίων της Εβραϊκή Εταιρεία Ταφής της Πέστης, τελετουργικά αντικείμενα του Σαμπάτ και των Υψηλών Γιορτών και αίθουσα Ολοκαυτώματος.[16]
Ναός των Ηρώων
ΕπεξεργασίαΗ στοά και ο Ναός των Ηρώων, που φιλοξενεί 250 άτομα και χρησιμοποιείται για θρησκευτικές λειτουργίες τις καθημερινές και το χειμώνα, προστέθηκε στο συγκρότημα της Μεγάλης Συναγωγής το 1931. Ο Ναός των Ηρώων σχεδιάστηκε από τους Λάζλο Βάγκε και Φέρεντς Φάραγκο και χρησιμεύει ως μνημείο για τους Ούγγρους Εβραίους που έδωσαν τη ζωή τους κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εβραϊκό Νεκροταφείο
ΕπεξεργασίαΤο 1944, η Μεγάλη Συναγωγή ήταν μέρος του εβραϊκού γκέτο της πόλης και χρησίμευσε ως καταφύγιο για πολλές εκατοντάδες. Πάνω από δύο χιλιάδες από αυτούς που πέθαναν στο γκέτο από την πείνα και το κρύο κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1944-1945 θάφτηκαν στην αυλή της συναγωγής.
Δεν συνηθίζεται να υπάρχει νεκροταφείο δίπλα σε συναγωγή (όπως η Τορά διευκρινίζει ότι οι απόγονοι πρέπει να θάβονται εκτός των ορίων της πόλης) και η ίδρυση του νεκροταφείου 3.000 m2 ήταν μόνο αποτέλεσμα ιστορικών περιστάσεων. Το 1944, ως μέρος του σχεδίου Άιχμαν, 70.000 Εβραίοι μεταφέρθηκαν στο γκέτο της Πέστης. Μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 1945, όταν οι Ρώσοι απελευθέρωσαν το γκέτο, είχαν πεθάνει περίπου 8.000 με 10.000 άνθρωποι, αν και ένα μέρος των νεκρών μεταφέρθηκε στο νεκροταφείο της οδού Κόζμα, αλλά 2.000 άνθρωποι θάφτηκαν στο αυτοσχέδιο νεκροταφείο. Στη μνήμη όσων είχαν πεθάνει, υπάρχει ένα μνημείο του γλύπτη, Ίμρε Βάργκα, που απεικονίζει μια κλέουσα ιτιά με τα ονόματα και τους αριθμούς τατουάζ των νεκρών και εξαφανίστηκαν ακριβώς πίσω από τη Συναγωγή, στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος Ραούλ Βάλενμπεργκ.[17]
Πάρκο μνήμης του Ολοκαυτώματος Ραούλ Βάλενμπεργκ
ΕπεξεργασίαΤο πάρκο μνήμης (Emlékpark) Ραούλ Βάλενμπεργκ στην πίσω αυλή φιλοξενεί το Μνημείο των Ούγγρων Εβραίων Μαρτύρων — τουλάχιστον 400.000 Ούγγροι Εβραίοι δολοφονήθηκαν από τους Ναζί.[18] Κατασκευασμένο από τον Ίμρε Βάργκα, μοιάζει με κλέουσα ιτιά, τα φύλλα της οποίας φέρουν επιγραφές με τα ονόματα των θυμάτων. Υπάρχει επίσης ένα μνημείο για τον Βάλενμπεργκ και άλλους Δίκαιους των Εθνών, μεταξύ των οποίων: ο Ελβετός αντιπρόξενος Καρλ Λουτς, ο Τζόρτζιο Περλάσκα, ένας Ιταλός, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε Ισπανός πρόξενος, δίνοντας στη δημοσιότητα έγγραφα προστασίας και τρέχοντα διαβατήρια στους Εβραίους στη Βουδαπέστη χωρίς διάκριση (έσωσε πέντε χιλιάδες), ο Άντζελο Ρότα, Ιταλός Προκαθήμενος Επίσκοπος και Αποστολικός Νούντσιος του Κράτους της Πόλης του Βατικανού στη Βουδαπέστη, ο οποίος εξέδωσε προστατευτικά έγγραφα, ψευδείς δηλώσεις βαπτίσματος (για να τους σώσει από την καταναγκαστική εργασία) και διαβατήρια του Βατικανού σε Εβραίους, χωρίς καμία διάκριση (σώζοντας δεκαπέντε χιλιάδες), που έσωσε, με τον γραμματέα του Τζενάρο Βερολίνο δεκάδες χιλιάδες Ούγγρους Εβραίους κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κάρλος ντε Λιζ-Τεσέιρα Μπρανκίνιο, ένας Πορτογάλος διπλωμάτης, που υπηρετούσε ως Επιτετραμμένος της Πορτογαλίας στη Βουδαπέστη το 1944, εξέδωσε προστατευτικά διαβατήρια σε εκατοντάδες εβραϊκές οικογένειες, σώζοντας με τις πράξεις του συνολικά περίπου 1.000 ζωές,[19] ο Κάρλος Σαμπάιο Γαρρίδο, ο Πορτογάλος Πρέσβης που αντιστάθηκε στην ουγγρική πολιτική αστυνομία όταν η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι του, συλλαμβάνοντας τους καλεσμένους του. Ο Πρέσβης αντιστάθηκε σωματικά στην αστυνομία και συνελήφθη, αλλά κατάφερε να αφήσει ελεύθερους τους καλεσμένους του επικαλούμενος τα εξωεδαφικά νόμιμα δικαιώματα των διπλωματικών αντιπροσωπειών: πέντε από τους καλεσμένους ήταν μέλη της διάσημης οικογένειας Γκαμπόρ.
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 12888. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.
- ↑ (Αγγλικά) GeoNames. 2005. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2015.
- ↑ Kulish, Nicholas (30 December 2007). «Out of Darkness, New Life». The New York Times. http://travel.nytimes.com/2007/12/30/travel/30dayout.html?scp=1&sq=largest+synagogue+in+Europe&st=nyt. Ανακτήθηκε στις 2008-03-12.
- ↑ Jelena Subotić (2019). Yellow Star, Red Star: Holocaust Remembrance after Communism. Ithaca, NY & London: Cornell University Press. σελ. 222. ISBN 9781501742408.
- ↑ Förster 1859
- ↑ «Dohány utcai zsinagóga, Budapest, Budapest, VII. kerület». Vendegvaro.hu. 1 Δεκεμβρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2012.
- ↑ Tibor 2003
- ↑ 8,0 8,1 Frojimovics και άλλοι 1999
- ↑ Perlman 1991
- ↑ «Organ of the Budapest Synagogue». Jehmlich Orgelbau Dresden GmbH. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2008.
- ↑ «Dohány Street Synagogue». Hidden Treasure Tours. 2006. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2016.
- ↑ Mars 2003
- ↑ Troen 1998
- ↑ McIntyre, Colin (2 April 1988). «RELIGION: 130-Year-Old Building: Curtis Helps Restore Budapest Synagogue». Los Angeles Times. Reuters. http://articles.latimes.com/1988-04-02/news/ss-691_1_restore-budapest-synagogue.
- ↑ Herzl, Theodor (January 1898). «An Autobiography». The Jewish Chronicle (London): 20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 January 2016. https://web.archive.org/web/20160118141754/http://archive.thejc.com/search/pages.jsp?issue=JANUARY%2014%201898. Ανακτήθηκε στις 2008-03-18. «I was born in 1860 in Budapest in a house next to the synagogue where lately the rabbi denounced me from the pulpit in very sharp terms (...)».
- ↑ «Hungarian Jewish Museum». Hungarian Jewish Museum and Archives. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2019.
- ↑ Address: Budapest, VII. Dohány u. 2.
- ↑ Rosen 2004
- ↑ Milgram, Avraham (2011). Portugal, Salazar, and the Jews. Yad Vashem. σελ. 264. ISBN 978-9653083875.
Πηγές
Επεξεργασία- Förster, Ludwig (1859). «Das Israelitische Verhaus in der Wiener Vorstadt Leopoldstadt» (στα γερμανικά). Allgemeine Bauzeitung (Vienna). http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?apm=0&aid=abz&datum=18590004&seite=00000229&zoom=0.
- Frojimovics, Kinga· Komoróczy, Géza· Pusztai, Viktória· Strbik, Andrea (1999). Jewish Budapest : Memories, rites, history. Budapest: Central European University Press. ISBN 963-9116-37-8.
- Troen, Selwyn Ilan (1998). Jewish centers & peripheries : Europe between America and Israel fifty years after World War II. New Brunswick: Transaction Publishers. ISBN 1-56000-373-1.
- Tibor, Frank, επιμ. (2003). Discussing Hitler : Advisers of U.S. Diplomacy in Central Europe : 1934-1941. Budapest: Central European University Press. ISBN 963-9241-56-3.
- Perlman, Robert (1991). Bridging three worlds : Hungarian-Jewish Americans, 1848-1914. Amherst: University of Massachusetts Press. ISBN 0-87023-468-4.
- Kalmar, Ivan Davidson (2001). «Moorish Style: Orientalism, the Jews, and Synagogue Architecture». Jewish Social Studies 7 (3): 68–100. doi:. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-04-08. https://web.archive.org/web/20080408223926/http://www.library.utoronto.ca/moorish/publications/moorish.style.pdf. Ανακτήθηκε στις 2023-04-01.
- Rosen, Ilana (2004). Hungarian Jewish Women Survivors Remember the Holocaust
. Dallas: University Press of America. ISBN 0-7618-2704-8. - Mars, Leonard (April 2003). «Coming Out: Jewish Identity in Contemporary Hungary». Acta Ethnographica Hungarica 48 (1–2): 35–48. doi:.
