Λιθουανική μυθολογία

Λιθουανική μυθολογία (λιθουανικά: Lietuvių mitologija‎‎) είναι η μυθολογία του λιθουανικού πολυθεϊσμού, η θρησκεία των προχριστιανικών Λιθουανών. Όπως και άλλοι Ινδοευρωπαίοι, οι αρχαίοι Λιθουανοί διατήρησαν μια πολυθεϊστική μυθολογία και θρησκευτική δομή. Στην προχριστιανική Λιθουανία, η μυθολογία ήταν μέρος της πολυθεϊστικής θρησκείας. Μετά τον εκχριστιανισμό, η μυθολογία επιβίωσε κυρίως στη λαογραφία, τα έθιμα και τις εορταστικές τελετουργίες. Η λιθουανική μυθολογία είναι πολύ κοντά στη μυθολογία άλλων Bαλτικών εθνών - Πρώσων, Λετονών, και θεωρείται μέρος της μυθολογίας της Βαλτικής.

Πηγές και στοιχεία

Η Λιθουανία στο Μάππα Μούντι του Πιέτρο Βεσκόντε, 1321. Η επιγραφή γράφει: Letvini pagani - Λιθουανοί παγανιστές.

Ο Ζέλτης και η Ιερή Φωτιά απεικονίζονται στην Κάρτα Μαρίνα του Όλαους Μάγκνους, πάνω από την επιγραφή LITVANIE PARS

Μια παλιά πέτρα θυσίας στη Λιθουανία

Η πρώιμη λιθουανική θρησκεία και έθιμα βασίστηκαν στην προφορική παράδοση. Ως εκ τούτου, οι πρώτες καταγραφές της λιθουανικής μυθολογίας και πεποιθήσεων, έγιναν από περιηγητές, χριστιανούς ιεραπόστολους, χρονικογράφους και ιστορικούς. Η αρχική λιθουανική προφορική παράδοση επιβίωσε εν μέρει σε εθνικά τελετουργικά και εορταστικά τραγούδια και θρύλους που άρχισαν να καταγράφονται τον 18ο αιώνα.

Τα πρώτα κομμάτια για τη θρησκεία της Βαλτικής γράφτηκαν από τον Ηρόδοτο, ο οποίος περιγράφει τους Νευρούς στις Ιστορίες του και από τον Τάκιτο, στο ιστορικό και εθνογραφικό του έργο Γερμανία, στο οποίο αναφέρει τους Αεστίους που φορούσαν μορφές κάπρου και λάτρευαν τη Μητέρα των θεών. Οι Νευροί αναφέρθηκαν από τον Ρωμαίο γεωγράφο Πομπόνιους Μέλα.Τον 9ο αιώνα, υπάρχει μια απόδειξη για τις πρωσικές ταφικές παραδόσεις (Aestii) από τον Γούλφσταν. Τον 11ο αιώνα, ο Αδάμ της Βρέμης ανέφερε τους Πρώσους που ζούσαν στη Σαμπία και τα ιερά τους άλση. Ο μουσουλμάνος γεωγράφος του 12ου αιώνα αλ-Ιντρίσι στο Βιβλίο του Ρότζερ, ανέφερε τους Βαλτικούς ως λάτρεις της Ιερής Φωτιάς και την ακμάζουσα πόλη τους Madsun (Mdsūhn, Mrsunh, Marsūna).

Ο πρώτος καταγεγραμμένος μύθος της Βαλτικής - Ο Μύθος του Σόβιγ εντοπίστηκε ως η συμπληρωματική παρεμβολή στο αντίγραφο της Chronographia (Χρονογραφία) του Έλληνα χρονικογράφου από την Αντιόχεια, Ιωάννη Μαλάλα, η οποία ξαναγράφτηκε το έτος 1262 στη Λιθουανία. Είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος μύθος της Βαλτικής, ενώ είναι επίσης ο πρώτος που τοποθετήθηκε ανάμεσα σε μύθους άλλων εθνών – ελληνικών, ρωμαϊκών και άλλων. Ο Μύθος του Σόβιγ περιγράφει την καθιέρωση του εθίμου της καύσης, που ήταν κοινό μεταξύ των Λιθουανών και άλλων εθνών της Βαλτικής. Αναφέρονται τα ονόματα των θεών της Βαλτικής lt:Αντάγιους, Περκούνας, lt:Ζβορούνα και ενός θεού σιδηρουργού, lt:Τελιαβέλις.

Όταν ξεκίνησε η Πρωσική Σταυροφορία και η Λιθουανική Σταυροφορία, καταγράφηκαν περισσότερες πληροφορίες για τις πεποιθήσεις του λαού της Βαλτικής από πρώτο χέρι, αλλά αυτές οι καταγραφές αναμίχθηκαν με προπαγάνδα για τους «άπιστους». Μία από τις πρώτες πολύτιμες πηγές είναι η Συνθήκη του Κρίστμπουργκ, 1249, μεταξύ των παγανιστικών πρωσικών φυλών, που εκπροσωπούνται από έναν πρέσβη του Πάπα, και των Τευτόνων Ιπποτών. Σε αυτό, αναφέρονται: η λατρεία του Κούρκας (Curche), του θεού της συγκομιδής και των σιτηρών και των παγανιστών ιερέων (Tulissones vel Ligaschones), οι οποίοι εκτελούσαν ορισμένες τελετουργίες στις κηδείες. 

Το Chronicon terrae Prussiae είναι μια εκ των κύριων πηγών πληροφοριών για τις μάχες του Τάγματος με Παλαιούς Πρώσους και Λιθουανούς. Περιλαμβάνει αναφορές για την πρωσική θρησκεία και το κέντρο της βαλτικής θρησκείας - τη Ρομούβα, όπου ζει ο Κρίβε-Κριβάγτο ως ισχυρός ιερέας που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους Πρώσους, τους Λιθουανούς και τους Βαλτικούς της Λιβονίας.

Τα Λιβονιακά Ομοιοκατάληκτα Χρονικά, τα οποία καλύπτουν την περίοδο 1180 – 1343, περιέχουν αρχεία για τον ηθικό κώδικα των Λιθουανών και του λαού της Βαλτικής.

Το Descriptiones terrarum, γράφτηκε από έναν ανώνυμο συγγραφέα στα μέσα του 13ου αιώνα. Ο συγγραφέας ήταν καλεσμένος στη στέψη του βασιλιά της Λιθουανίας Μιντάουγκας. Ο συγγραφέας ανέφερε επίσης ότι οι Λιθουανοί, οι Γιοτβινγκιανοί και οι Ναλσενιανοί ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό πολύ εύκολα, αφού οι καλόγριες της παιδικής του ηλικίας ήταν συνήθως χριστιανές, αλλά ο Χριστιανισμός στη Σαμογίτεια καθιερώθηκε μόνο με ξίφος.

Το Die Littauischen Wegeberichte (Οι αναφορές των λιθουανικών περιηγήσεων) είναι μια συλλογή 100 διαδρομών στο δυτικό Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας που συντάχθηκε από τους Τεύτονες Ιππότες και τους κατασκόπους τους το 1384–1402. Περιλαμβάνει περιγραφές και αναφορές λιθουανικών ιερών αλσών και τόπων θυσιών — αλκάς.

Ο Υπάτειος Κώδικας που γράφτηκε το 1425, αναφέρει λιθουανούς θεούς και έθιμα.

Ο Σιμόν Γκρουνάου ήταν ο συγγραφέας του Preussische Chronik, που γράφτηκε κάπου μεταξύ του 1517 και 1529. Έγινε η κύρια πηγή έρευνας της Πρωσικής μυθολογίας και μια από τις κύριες πηγές των ερευνητών και ανακατασκευαστών της Λιθουανικής μυθολογίας. Ήταν η πρώτη πηγή που περιέγραψε τη σημαία του Βαϊντεβούτου. Ωστόσο, το βιβλίο περιείχε πολλές αμφισβητήσιμες ιδέες.

Ο Γάλλος θεολόγος και καρδινάλιος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Πιερ Ντ'αγί, αναφέρει τον Ήλιο (Σαουλέ) ως μια από τις σημαντικότερες θεότητες της Λιθουανίας, η οποία αναζωογονεί τον κόσμο, όπως ανανεώνει το πνεύμά της. Όπως οι Ρωμαίοι, έτσι και οι Λιθουανοί, αφιερώνουν την Κυριακή εξ ολοκλήρου στον Ήλιο. Παρόλο που λατρεύουν τον Ήλιο, δεν έχουν ναούς. Η αστρονομία των Λιθουανών βασίζεται στο Σεληνιακό ημερολόγιο

Ο Enea Silvio Bartolomeo Piccolomini, ο οποίος αργότερα έγινε ο Πάπας Πίος Β', στο μέρος de Europa του βιβλίου του Historia rerum ubique gestarum, έκανε αναφορά στον Ιερώνυμο της Πράγας, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι οι Λιθουανοί λάτρευαν τον Ήλιο και το σιδερένιο σφυρί, που χρησιμοποιήθηκε για την απελευθέρωση του Ήλιου από τον πύργο. Ανέφερε επίσης χριστιανούς ιεραπόστολους που έκοψαν ιερά άλση και βελανιδιές, τα οποία οι Λιθουανοί θεωρούσαν ως σπίτια των θεών.

Ο Γιαν Λαζίκι δημιούργησε το De diis Samagitarum caeterorumque Sarmatarum et falsorum Christianorum (Σχετικά με τους θεούς των Σαμαγιτών και άλλων Σαρμτών και ψευδοχριστιανών) - γράφτηκε γύρω στο 1582 και δημοσιεύτηκε το 1615. Αν και έχει κάποια σημαντικά στοιχεία, περιέχει επίσης πολλές ανακρίβειες, καθώς δε γνώριζε λιθουανικά και βασιζόταν σε ιστορίες άλλων. Ο κατάλογος των θεών της Λιθουανίας, που παρέχεται από τον Γιαν Λαζίκι, εξακολουθεί να θεωρείται σημαντικός και σημαντικού ενδιαφέροντος για τη Λιθουανική μυθολογία. Οι μεταγενέστεροι ερευνητές Τέοντορ Ναρμπούτ, Σιμόνας Νταουκάντας και Γιόνας Μπασαναβίτσιους, βασίστηκαν στο έργο του.

Ο Ματέους Πρετόριους στον διπλό τόμο Deliciae Prussicae oder Preussische Schaubühne που γράφτηκε το 1690, συγκέντρωσε στοιχεία για τις Πρωσικές και Λιθουανικές τελετουργίες. Εξιδανίκευε την κουλτούρα των Πρώσων, τη θεωρούσε ότι ανήκε στον πολιτισμό του αρχέγονου κόσμου.

Το Σουδοβιανό Βιβλίο ήταν ένα ανώνυμο έργο για τα έθιμα, τη θρησκεία και την καθημερινή ζωή των Πρώσων από τη Ζάμπια (Ζέμπα). Το χειρόγραφο γράφτηκε στα γερμανικά τον 16ο αιώνα. Το βιβλίο περιελάμβανε έναν κατάλογο των Πρωσικών θεών, ταξινομημένων με γενικά φθίνουσα σειρά από τον ουρανό και τη γη στον κάτω κόσμο και ήταν σημαντική πηγή για την ανακατασκευή της μυθολογίας της Βαλτικής και της Λιθουανίας.

Περαιτέρω πηγές

Το βιβλίο καταστατικού της Πομεσανίας του 1340, το παλαιότερο πιστοποιημένο έγγραφο του εθιμικού δικαίου του λαού της Βαλτικής, καθώς και τα έργα του Ντίτριχ του Νιχάιμ (Cronica) και του Σεμπάστιαν Μύνστερ (Κοσμογραφία).

Λιθουανικές συλλογές τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν από τους Λιούντβικας Ρέζα, Αντάνας Γιούσκα και πολλούς άλλους από τον 19ο αιώνα και μετά - ανάμεσά τους μυθολογικά και τελετουργικά τραγούδια. Για παράδειγμα, το τραγούδι που ηχογράφησε ο Λ.Ρέζα - Mėnuo saulužę vedė (Η Σελήνη παντρεύτηκε τον Ήλιο), αντανακλά τις πεποιθήσεις που ο Λ.Ρέζα δήλωσε ότι ήταν ακόμα ζωντανές τη στιγμή της ηχογράφησης.

Λαογραφικές συλλογές από, μεταξύ άλλων, του Μετσίσλοβας Νταβάινις-Σιλβεστράιτις (συγκέντρωσε περίπου 700 Samogitian παραμύθια και παραμύθια (sakmės)) και του Γιόνας Μπασαναβίτσιους (συγκέντρωσε εκατοντάδες τραγούδια, παραμύθια, μελωδίες και γρίφους).

Ιστορία της υποτροφίας

Μαρίγια Γκιμπούτας

Σε γενικές γραμμές, οι σωζόμενες πληροφορίες για τη Βαλτική μυθολογία είναι κατακερματισμένες. Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους αρχαίους Ινδοευρωπαϊκούς πολιτισμούς (π.χ Ελλάδα και Ινδία), ο αρχικός πρωταρχικός τρόπος μετάδοσης γονιμοποιών πληροφοριών όπως μύθοι, ιστορίες και έθιμα ήταν προφορικός. Το έθιμο της γραφής ήταν περιττό τότε και εισήχθη αργότερα, κατά την περίοδο της κουλτούρας του Χριστιανισμού, που βασιζόταν σε γραπτά κείμενα. Οι περισσότερες από τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες είναι πολύ σύντομες και γίνονται από ξένους, συνήθως Χριστιανούς, που αποδοκίμαζαν τις παγανιστικές παραδόσεις. Ένας αριθμός ακαδημαϊκών, θεωρεί ορισμένα κείμενα ως ανακριβείς παρεξηγήσεις ή ακόμα και πλαστογραφίες. Ως εκ τούτου, πολλές πηγές αναφέρουν πολλά διαφορετικά ονόματα με διαφορετικές ορθογραφίες, επομένως δεν είναι πάντα σαφές εάν αναφέρονται στο ίδιο πράγμα.

Ο εκχριστιανισμός της Λιθουανίας έγινε μεταξύ του τέλους του 14ου και των αρχών του 15ου αιώνα, αλλά ο Λιθουανικός πολυθεϊσμός επέζησε για άλλους δύο αιώνες, χάνοντας, ωστόσο, σταδιακά την επιρροή και τη συνοχή του ως θρησκεία. Οι τελευταίες αντιλήψεις της παλιάς θρησκείας επιβίωσαν περίπου μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Τα λείψανα της παλιάς πολυθεϊστικής θρησκείας ήταν ήδη συνυφασμένα με τραγούδια, παραμύθια και άλλες μυθικές ιστορίες. Σταδιακά, τα έθιμα και τα τραγούδια του Λιθουανικού πολυθεϊσμού συγχωνεύτηκαν με τη Χριστιανική παράδοση. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Μίχαλ Πίους Ρόμερ σημείωσε - «Η Λιθουανική λαογραφική κουλτούρα, που έχει τις πηγές της στον ειδωλολατρία, βρίσκεται σε πλήρη ομόνοια με τον Χριστιανισμό».

Το 1883, ο Έντμουντ Βέκενστεντ δημοσίευσε ένα βιβλίο Die Mythen, Sagen und Legenden der Zamaiten (Litauer) (αγγλικά: The myths, sagas and legends of the Samogitians (Lithuanians)‎‎).

Δεν είναι εύκολο να αναδημιουργηθεί η λιθουανική μυθολογία στην πλήρη της μορφή. Η λιθουανική μυθολογία δεν ήταν στατική, αλλά συνεχώς αναπτυσσόμενη, επομένως τις μεγαλύτερες περιόδους δεν παρέμενε στην ίδια μορφή.

Ο Γ. Ντούλγκος προσπάθησε να ερευνήσει τους μύθους και τη θρησκεία των αρχαίων Λιθουανών. Θεωρούσε ότι βρίσκονταν κοντά στον αρχαίο πολιτισμό της Ρώμης. Σχεδόν όλοι οι συγγραφείς της Αναγέννησης - Γ. Ντούλγκος, M. Στριγκόφσκι, Γ. Γουασίτσκι, M. Πρετόριους και άλλοι, δε βασίστηκαν μόνο σε προηγούμενους συγγραφείς και χρονικογράφους, αλλά συμπεριέλαβαν και γεγονότα και βεβαιώσεις της εποχής τους. Δεδομένου ότι οι μελετητές της Αναγέννησης είχαν αρκετές γνώσεις περί του πολιτισμού του αρχαίου κόσμου, η ερμηνεία τους για τη λιθουανική θρησκεία επηρεάστηκε από τον Ρωμαϊκό ή Ελληνικό πολιτισμό.

Πολλοί μελετητές προτίμησαν να γράψουν τις δικές τους ανακατασκευές της Λιθουανικής μυθολογίας, εξίσου βασισμένες σε ιστορικά, αρχαιολογικά και εθνογραφικά δεδομένα. Η πρώτη ανακατασκευή αυτού του τύπου, γράφτηκε από τον Λιθουανό ιστορικό Τέοντορ Νάρμπουτ στις αρχές του 19ου αιώνα.

Το ενδιαφέρον για τη βαλτική και τη Λιθουανική μυθολογία αυξανόταν μαζί με το ενδιαφέρον για τη Λιθουανική γλώσσα μεταξύ των Ινδοευρωπαίων, αφού τα συντηρητικά και αυτόχθονα έθνη της Βαλτικής διατηρούσαν πολύ αρχαϊκή γλώσσα και πολιτιστικές παραδόσεις.

Ο Ιταλός γλωσσολόγος Βιττόρε Πιζάνι, μαζί με την έρευνά του για τις γλώσσες της Βαλτικής, μελέτησε τη Λιθουανική μυθολογία. Δύο γνωστές απόπειρες ανασυγκρότησης έχουν επιχειρήσει πιο πρόσφατα η Μαρίγια Γκιμπούτας και ο Αλγίρντας Ζουλιέν Γκρεϊμά. Σύμφωνα με τον Γ. Μπερεσενεβίτσιους, είναι αδύνατο να ανακατασκευαστεί πλήρως η λιθουανική μυθολογία, αφού σώθηκαν μόνο θραύσματα. Η Μαρίγια Γκιμπούτας, εξερεύνησε τη Λιθουανική και τη Βαλτική μυθολογία χρησιμοποιώντας τη μέθοδό της - την αρχαιομυθολογία, όπου τα αρχαιολογικά ευρήματα ερμηνεύονται μέσω της γνωστής μυθολογίας. Ένα υλικό που σχετίζεται με τα λιθουανικά ξόρκια χρησιμοποιήθηκε από τους Β. Ιβάνοφ και Φ. Τοπόροφ για την αποκατάσταση των Ινδοευρωπαϊκών μύθων.

Οι πιο σύγχρονοι ακαδημαϊκοί που εξερεύνησαν τη Λιθουανική μυθολογία κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ήταν οι Νορμπέρτας Βέλιους και Γκιντάρας Μπερεσενεβίτσιους.

Πάνθεον των Λιθουανικών Θεών

Φανταστικό ιερό Ρομούβα στη Πρωσία. Από το Alt- und neues Preussen του Christoph Hartknoch (Παλιά και Νέα Πρωσία), 1684.

Η υποτιθέμενη σημαία του Βαϊντεβούτη

Το πάνθεον της Λιθουανίας διαμορφώθηκε κατά το πέρασμα χιλιάδων ετών με τη συγχώνευση προ-Ινδοευρωπαϊκών και Ινδοευρωπαϊκών παραδόσεων. Οι Θεές, όπως η Ζεμύνα (Θεά της γης), αποδίδονται στην προ-Ινδοευρωπαϊκή παράδοση, ενώ ο πολύ εκφραστικός Θεός των κεραυνών, ο Περκούνας, θεωρείται ότι προέρχεται από την Ινδοευρωπαϊκή θρησκεία. Η ιεραρχία των Θεών εξαρτιόταν επίσης από τα κοινωνικά στρώματα της αρχαίας Λιθουανικής κοινωνίας.

Ο Ντιέβας, ο οποίος ονομάζεται επίσης Dievas senelis («γέρος Θεός»), Dangaus Dievas («ο Θεός του ουρανού») - είναι ο υπέρτατος θεός του ουρανού. Προέρχεται από το πρωτο-Ινδοευρωπαϊκό * deiwos, «ουράνιο» ή «λαμπερό», από την ίδια ρίζα με τον *Dyēus, τον ανακατασκευασμένο αρχηγό των Θεών του πρωτο-Ινδοευρωπαϊκού πανθέου. Αναφέρεται στον αρχαίο ελληνικό Δία (Ζευς ή Δίας), στα λατινικά Dius Fidius, Luvian Tiwat, German Tiwaz. Το όνομα Dievas χρησιμοποιείται στον Χριστιανισμό ως το όνομα του Θεού.

Ο Αντάγιους (Andajas, Andojas) αναφέρεται στα χρονικά ως ο ισχυρότερος και υψηλότερος Θεός των Λιθουανών. Οι Λιθουανοί φώναζαν το όνομά του στη μάχη. Θα μπορούσε απλώς να είναι ένα επίθετο του υπέρτατου θεού - Dievas.

Περκούνας, ο Θεός του κεραυνού. Φέρει επίσης τα συνώνυμα Dundulis, Bruzgulis, Dievaitis, Grumutis κ.λπ. Σχετίζεται στενά με άλλους θεούς των κεραυνών σε πολλές Ινδοευρωπαϊκές μυθολογίες: Βεδική: Παραγιάνια, Κέλτικη: Τάρανις, Γερμανική: Θωρ, Σλαβική: Περούν. Ο Φινλανδός και Μόρντβιν/Έρζα θεός του κεραυνού που ονομάζεται Πουρ'τσινέπας, εμφανίζεται σε λαογραφικά θέματα που μοιάζουν με τις εικόνες του Λιθουανού Περκούνας. Ο Περκούνας είναι ο βοηθός και εκτελεστής της διαθήκης του Ντιέβα. Είναι συνδεδεμένος επίσης με το δέντρο βελανιδιά.

Ντιέβο σιουνάλιοι (οι «γιοι του Dievas ») – οι Άσβιενεϊ: τραβούν την άμαξα του Σαουλέ (του Ήλιου) στον ουρανό. Όπως οι Έλληνες Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, πρόκειται για τον μύθο των Θεϊκών διδύμων, ο οποίος είναι κοινός στην Ινδοευρωπαϊκή μυθολογία. Δύο αποδεκτοί απόγονοι των Θεϊκών Διδύμων, οι Βεδικοί Ασβίνς και οι Λιθουανοί Άσβιενεϊ, προέρχονται γλωσσικά από την ίδια ρίζα, όπου τελικά προέρχεται από την πρωτο-Ινδοευρωπαϊκή λέξη για το άλογο, *h₁éḱwos . Σχετίζεται με τησανσκριτική áśva και την αβεστική aspā (από την Ινδοϊρανική *aćua ), και με την παλιά λιθουανική ašva, με την οποία μοιράζονται την έννοια της" φοράδας".

Βέλνιας (Velas, Velinas) – χθόνιος Θεός του κάτω κόσμου, που σχετίζεται με τη λατρεία των νεκρών. Η ρίζα της λέξης είναι ίδια με την αντίστοιχη στα λιθουανικά: vėlė‎‎ («ψυχή του νεκρού»). Μετά την καθιέρωση του Χριστιανισμού, ταυτίστηκε με την έννοια του κακού και ο Βέλνιας μετατράπηκε στο λιθουανικό όνομα για τον διάβολο. Σε μερικά παραμύθια, ο Βέλνιας (ο διάβολος) ήταν ο πρώτος ιδιοκτήτης της φωτιάς. Ο Θεός έστειλε ένα χελιδόνι, το οποίο κατάφερε να κλέψει τη φωτιά.

Η Ζεμύνα (Žemė, Žemelė) (από τη λέξη στα λιθουανικά: žemė‎‎ «γη») είναι η Θεά της γης. Σχετίζεται με το θρακικό Zemele (μητέρα Γη), το ελληνικό Semelē (Σεμέλη). Θεωρείται συνήθως ως Μεγάλη Μητέρα και μια από τις κύριες θεότητες της Λιθουανίας. Η Ζεμύνα προσωποποιεί τη γόνιμη γη και θρέφει όλη τη ζωή στη γη, τον άνθρωπο, τα φυτά και τα ζώα. Η Θεά λέγεται ότι είναι παντρεμένη είτε με τον Περκούνας (Θεό του κεραυνού) είτε με τον Πράαμζιους (φανέρωση του κύριου θεού Ντιέβας). Έτσι, το ζευγάρι αποτέλεσε το τυπικό Ινδοευρωπαϊκό ζεύγος Μητέρας-Γης και Πατέρα-Ουρανού. Πιστεύεται ότι κάθε άνοιξη η Γη πρέπει να εμποτίζεται από τον Περκούνας - ο Ουρανοί φέρνουν τη βροχή και τον κεραυνό. Ο Περκούνας ξεκλειδώνει (atrakina) τη Γη. Πρίν πέσει ο πρώτος κεραυνός, απαγορευόταν το όργωμα ή η σπορά καρπών, καθώς η γη θα ήταν άγονη.

Η Ζβερίνιε (Žvorūna, Žvorūnė) – είναι η Θεά του κυνηγιού και των ζώων του δάσους. Μεδέινα είναι το όνομα της σε άλλες πηγές.

Μεδέινα – η Θεά του δάσους και του κυνηγιού. Οι ερευνητές θεωερούν ότι αυτή και η Ζβερίνιε (Žvorūnė) θα μπορούσαν να λατρεύονταν ως η ίδια Θεά.

Ζεμιήπατις (από τη λέξη στα λιθουανικά: žemė‎‎ «Γη» και λιθουανικά: pàts‎‎ «εκείνος που παίρνει αυτόνομα αποφάσεις, ο κυβερνήτης» ή «Σύζυγος της Γης» ) – Θεός του εδάφους, της συγκομιδής, της ιδιοκτησίας και της κατοικίας. Ο Μαρτύνας Μάζβυντας το 1547 στην Κατήχησή του, ήθελε να εγκαταλείψει τη λατρεία του Ζεμιήπατις.

Ζβαϊγκζντίκις (Žvaigždystis, Žvaigždukas, Švaistikas) – ο Θεός των άστρων, ισχυρός Θεός του φωτός, που έφερνε το φως στις καλλιέργειες, στο γρασίδι και στα ζώα. Ήταν γνωστός ως Σβείκστικας (Suaxtix, Swayxtix, Schwayxtix, Schwaytestix) από τους Γιοτβίνγκιανς.

Η Γκάμπιζα (επίσης γνωστή ως Gabieta, Gabeta, Matergabija, Pelengabija) είναι το πνεύμα ή η Θεά της φωτιάς. Είναι η προστάτιδα του οικογενειακού τζακιού (šeimos židinys) και της οικογένειας. Το όνομά της προέρχεται από τη λέξη στα λιθουανικά: gaubti‎‎ – καλύπτω, προστατεύω. Κανείς δεν επιτρεπόταν να πατήσει καυσόξυλα, αφού θεωρούνταν τροφή για τη Θεά της φωτιάς. Ακριβώς όπως η Γκάμπιζα ήταν η προστάτιδα του σπιτιού, η μητέρα του νοικοκυριού ήταν η προστάτιδα της φωτιάς. Μερικές φορές ένα μπολ με καθαρό νερό έμενε κοντά στην εστία, ώστε η Γκάμπιζα να μπορεί να πλυθεί. Όταν η φωτιά έπρεπε να κοιμηθεί, οι γυναίκες κάλυπταν τα κάρβουνα με στάχτη κάθε βράδυ, έτσι ώστε η φωτιά να μην περιπλανιέται. Αν θύμωνε, η Γκάμπιζα θα "πήγαινε βόλτα" καίγοντας το σπίτι. Ακόμα και σήμερα, υπάρχει παράδοση γάμων στη Λιθουανία, να ανάβουν ένα νέο, συμβολικό, οικογενειακό τζάκι από τους γονείς των νεόνυμφων.

Η Λάιμα (από τη λέξη στα λιθουανικά: lemti‎‎ – «to Destine») ή Λαίμε – είναι η θεά που ορίζει το πεπρωμένο.

Μπανγκπούτις (από τη λέξη στα λιθουανικά: banga‎‎ «κύμα» και τη λέξη στα λιθουανικά: pūsti‎‎ «να φυσήξει») – Θεός της θάλασσας, του ανέμου, των κυμάτων και της καταιγίδας. Λατρεύονταν από ψαράδες και ναυτικούς.

Τελιαβέλης/ Καλεβέλης – Θεός σιδηρουργός ή Θεός των δρόμων. Αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα αντίγραφο του 1262 της Chronographia (Χρονογραφία) του Τζόν Μαλάλας ως Τελιαβέλ. Ο Λιθουανός γλωσσολόγος Καζίμιερας Μπόγκα, ανακατασκεύασε μια προηγούμενη μορφή – Καλβέλης (από τη λέξη στα λιθουανικά: kalvis‎‎ «ένας σιδηρουργός» σε υποκοριστική μορφή). Ο Τελιαβέλης/Καλεβέλης απελευθέρωσε τον Σαουλέ (Ήλιο) από το σκοτάδι χρησιμοποιώντας το σιδερένιο σφυρί του. Στα λιθουανικά παραμύθια που καταγράφηκαν πολύ αργότερα, υπάρχει πολύ συχνή αντίθεση του kalvis («σιδηρουργός») και του velnias («διάβολος»).

Οι περίοδοι της Λιθουανικής μυθολογίας και θρησκείας

Šatrija hillfort: διοικητικό, αμυντικό και θρησκευτικό κέντρο στη βόρεια Σαμογιτία μέχρι τον εκχριστιανισμό της το 1421

Η προχριστιανική Λιθουανική μυθολογία είναι γνωστή κυρίως μέσω επιβεβαιωμένων θραυσμάτων που έχουν καταγραφεί από χρονικογράφους και λαϊκά τραγούδια. Η ύπαρξη ορισμένων μυθολογικών στοιχείων, που έγιναν γνωστά από μεταγενέστερες πηγές, έχει επιβεβαιωθεί από αρχαιολογικά ευρήματα. Το πολυθεϊστικό σύστημα πεποιθήσεων αντανακλάται στους Λιθουανικούς μύθους, όπως εκείνους των Γιουράτε και Καστύτις, της Εγκλέ, Βασίλισσας των Ερπετών και του Μύθου του Σόβιγ.

Η επόμενη περίοδος της Λιθουανικής μυθολογίας ξεκίνησε τον 15ο αιώνα και διήρκεσε περίπου μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα. Οι μύθοι αυτής της περιόδου είναι κυρίως ηρωικού περιεχομένου, σχετικά με την ίδρυση του κράτους της Λιθουανίας. Ίσως δύο από τις πιο γνωστές ιστορίες να είναι εκείνες του ονείρου του Μεγάλου Δούκα Γκεντιμίνας και της ίδρυσης του Βίλνιους, της πρωτεύουσας της Λιθουανίας, και της κοιλάδας του Σβεντάραγκις, που αφορά επίσης την ιστορία του Βίλνιους. Πολλές ιστορίες αυτού του είδους αντικατοπτρίζουν πραγματικά, ιστορικά γεγονότα. Ήδη από τον 16ο αιώνα, υπήρχε ένα μη-ενοποιημένο πάνθεον. Τα διάφορα δεδομένα από τις διαφορετικές πηγές δεν είχαν συνοχή το ένα με το άλλο, και τα τοπικά πνεύματα, ειδικά εκείνα του οικονομικού τομέα, ανακατεύτηκαν με τους Θεούς και ανέβηκαν στο επίπεδο τους.

Η τρίτη περίοδος ξεκίνησε με την αυξανόμενη επιρροή του Χριστιανισμού και τη δραστηριότητα των Ιησουιτών, χοντρικά από τα τέλη του 16ου αιώνα. Η προηγούμενη συγκρουσιακή προσέγγιση της προχριστιανικής Λιθουανικής κληρονομιάς μεταξύ των απλών ανθρώπων εγκαταλείφθηκε και έγιναν προσπάθειες να χρησιμοποιηθούν δημοφιλείς πεποιθήσεις σε ιεραποστολικές δραστηριότητες. Ακόμη, αυτό οδήγησε στην ένταξη χριστιανικών στοιχείων στους μύθους και τα λαϊκά παραμύθια.

Η τελευταία περίοδος της Λιθουανικής μυθολογίας ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, όταν έγινε παραδεκτή η σημασία της παλιάς πολιτιστικής κληρονομιάς, όχι μόνο από τις ανώτερες κοινωνικά τάξεις, αλλά από τον λαό γενικότερα. Οι μύθοι και τα λαϊκά παραμύθια αυτής της περιόδου είναι ως επί το πλείστον αντανακλάσεις των προγενέστερων μύθων, οι οποίες δε θεωρούνται ως αληθινές, αλλά ως κωδικοποιημένες εμπειρίες του παρελθόντος.

Στοιχεία και φύση στη Λιθουανική μυθολογία

Στοιχεία, ουράνια σώματα και φυσικά φαινόμενα

Η λατρεία των βελανιδιών σχετιζόταν με τη λατρεία του λιθουανικού θεού των κεραυνών Περκούνας

Το είδωλο της Σαουλέ χρησιμοποιούνταν σε τελετουργίες των αγροτών στις αρχές του 20ού αιώνα στο Παλούσιε, της περιοχής Ιγκναλίνα

Ιστορίες, τραγούδια και θρύλοι αυτού του είδους περιγράφουν τους νόμους της φύσης και τέτοιου είδους φυσικές διαδικασίες όπως η αλλαγή των εποχών, η σύνδεση που έχουν μεταξύ τους, αλλά και με την ύπαρξη των ανθρώπων. Η φύση συχνά περιγράφεται με όρους της ανθρώπινης οικογένειας. Σε ένα κεντρικό παράδειγμα (που βρίσκεται σε πολλά τραγούδια και ιστορίες), ο ήλιος αναφέρεται ως «μητέρα», το φεγγάρι ως «πατέρας» και τα αστέρια ως οι αδερφές των ανθρώπινων όντων. Η Λιθουανική μυθολογία είναι πλούσια σε κύριους Θεούς και δευτερεύοντες Θεούς του νερού, του ουρανού και της γης. Τα ιερά άλση λατρεύονταν και εκείνα ως θεότητες, ιδιαίτερα όμορφα και ξεχωριστά μέρη – τα άλκα επιλέγονταν για θυσίες στους Θεούς.

Φωτιά

Λιθουανοί που λατρεύουν ένα φίδι του γρασιδιού, μια βελανιδιά και την ιερή φωτιά. Από το Olaus Magnus 'Historia de Gentibus Septentriionalibus' (Η Ιστορία των Βορείων Λαών), βιβλίο 3, 1555.

Η φωτιά βρίσκεται πολύ συχνά στις αναφορές των χρονικογράφων, όταν περιέγραφαν τις Λιθουανικές τελετουργίες. Υπάρχουν ακόμη και περιγραφές του βασιλιά της Λιθουανίας Αλγκίρντας, ως «πυρολάτρης Βασιλιάς της Λιθουανίας» (τῷ πυρσολάτρῃ ῥηγὶ τῶν Λιτβῶν) στα έγγραφα ενός Πατριάρχη Νείλου.

Νερό

Το νερό θεωρούνταν πρωταρχικό στοιχείο - οι θρύλοι που περιγράφουν τη δημιουργία του κόσμου, συνήθως αναφέρουν ότι «στην αρχή δεν υπήρχε τίποτα άλλο εκτός από νερό». Η εποχή της Άνοιξης λατρεύονταν - θεωρούνταν ιερή. Ο ποταμός θεωρήθηκε ότι χώριζε τις περιοχές σε εκείνες της ζωής και του θανάτου. Εάν ο οικισμός χτιζόταν στο ποτάμι, τότε οι νεκροί θάβονταν στην άλλη πλευρά του ποταμού. Οι πηγές του νερού έχαιραν μεγάλου σεβασμού και ήταν παράδοση να διατηρείται καθαρό κάθε είδος νερού - πηγές, πηγάδια, ποτάμια, λίμνες. Η καθαριότητα συνδέθηκε με την αγιότητα.

Ιερά άλση

Τα ιερά άλση δε θεωρούνταν ιερά αυτά καθεαυτά, αλλά ως σπίτι των θεών. Ο Ιερώνυμος της Πράγας ήταν ένας φανατικός ιεραπόστολος που βρέθηκε στη Λιθουανία: ηγήθηκε του τεμαχισμού των ιερών άλσεων και της βεβήλωσης των Λιθουανικών ιερών τόπων ειδολολατρείας. Η Λιθουανή έφθασε στον Βυτάουτας με καταγγελίες ότι χάνουν τις θέσεις του Ντιέβας, τα μέρη όπου προσεύχονταν στον υπέρτατο θεό - Ντιέβα, να συγκροτήσει τον Ήλιο ή τη βροχή. Τώρα, όταν τα ιερά άλση καταστρέφονται, δεν ξέρουν πού να ψάξουν για τον Ντίεβα, αφού έχασε το σπίτι του. Ο Ιερώνυμος της Πράγας εν τέλει στάλθηκε έξω από τη χώρα.

Ουράνια σώματα

Τα ουράνια σώματα - οι πλανήτες θεωρήθηκαν ως μια οικογένεια. O Μένουλις (Σελήνη) παντρεύτηκε τnν Σαουλέ (Ήλιος) και απέκτησαν επτά κόρες: την Αουσρίνε (Πρωινό Αστέρι – Αφροδίτη), τη Βακαρίνε (Αστέρι της νυχτός – Αφροδίτη), την Ιντράγια (Δίας), τη Βαϊβόρα ή, σε ορισμένες εκδοχές, τον γιο Παζαρίνις (Ερμής), τη Ζιζντρέ (Άρης) τη Σέλια (Κρόνος) και τη Ζέμιε (Γη). Οι τρεις κόρες ζούσαν κοντά στη μητέρα τους Σαουλέ, οι άλλες τρεις ταξίδευαν.

Η Γκρίζουλο Ράταϊ (επίσης – Grigo Ratai, Perkūno Ratai, Vežimas) (Μεγάλη Άρκτος) υπήρχε στη φαντασία ως μια άμαξα για τον Ήλιο που ταξίδευε στον ουρανό, η Μαζιέι Γκρίζουλο Ράταϊ (Μικρή Άρκτος) – μια άμαξα για την κόρη του Ήλιου.

Τα ζώδια ήταν γνωστά ως απελευθερωτές της Σαουλέ (Ήλιου) από τον πύργο στον οποίο ήταν κλειδωμένη από τον ισχυρό βασιλιά - αυτός είναι ο θρύλος που κατέγραψε ο Ιερώνυμος της Πράγας τον 14-15ο αιώνα.

Λιθουανικοί θρύλοι

Οι θρύλοι (padavimai, sakmės) είναι σύντομες ιστορίες που εξηγούν τα τοπικά ονόματα, την εξωτερική όψη των λιμνών και των ποταμών και λοιπών αξιοσημείωτων περιοχών, όπως τύμβους ή μεγάλες πέτρες.

Λιθουανικοί μύθοι

• Ο Μύθος του Σόβιγ
• Ο Μύθος του Θεού σιδηρουργού Τελιαβέλη, που ελευθερώνει τον Ήλιο
• Οι κοσμογονικοί μύθοι των ουράνιων σωμάτων: Αουσρίνιε, Σαουλέ και Μένουλις, Γκρίζουλο Ράταϊ - γνωστός και ως "ο ουράνιος γάμος-δράμα"
• Το ελάφι εννέα πόντων Ελνίας δεβυνιαράγης) – το ελάφι που μεταφέρει τον ουρανό με πλανήτες στα κέρατά του.
• Εγκλέ, Βασίλισσα των Ερπετών
• Γιουράτε και Καστύτις
• Η ιστορία της ιέρειας (vaidilutė) Μπιρούτι και του μεγάλου δούκα Κεστούτις.
• Ο σιδερένιος λύκος – ο θρύλος για την ίδρυση του Βίλνιους.
• Παλεμόνιντς - ο θρύλος της καταγωγής των Λιθουανών.

Κληρονομιά

Η Λιθουανική μυθολογία λειτουργεί ως σταθερή έμπνευση για τους Λιθουανός καλλιτέχνες. Πολλές ερμηνείες της Εγκλέ – της Βασίλισσας των Ερπετών έλαβαν χώρα στην ποίηση και την εικαστική τέχνη. Στη σύγχρονη Λιθουανική μουσική, οι πολυθεϊστικές τελετουργίες και τα τραγούδια σουταρτίνες, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον Μπρόνιους Κουταβίτσιους. Παλιά Λιθουανικά ονόματα, που σχετίζονται με τη φύση και τη μυθολογία, δίνονται συχνά στα παιδιά. Πολλές παγανιστικές παραδόσεις, ελαφρώς μεταποιημένες, υιοθετήθηκαν από τη χριστιανική θρησκεία στη Λιθουανία. Οι βελανιδιές εξακολουθούν να θεωρούνται ένα ιδιαίτερο δέντρο και τα φίδια του γρασιδιού αντιμετωπίζονται με φροντίδα. Τα παλιά τραγούδια και η παγανιστική κουλτούρα χρησιμεύουν ως έμπνευση για τους μουσικούς της ροκ και της ποπ.

Δείτε επίσης

• Πύλη Lithuania
• Πύλη Myths
• Proto-Indo-European mythology
• Indo-European cosmogony
• Alka (Baltic religion)
• Baltic mythology
• Prussian mythology
• Latvian mythology
• Romuva (religion)

Βιβλιογραφία

 

• Parpola, Asko (2015). The Roots of Hinduism: The Early Aryans and the Indus Civilization (στα Αγγλικά). Oxford University Press. σελ. 109. ISBN 9780190226923. 
• West, Morris L. (2007). Indo-European Poetry and Myth. Oxford University Press. ISBN 978-0199280759. 
• Puhvel, Jaan (2001). Lyginamoji mitologija (στα Λιθουανικά). Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas. ISBN 9986-513-98-7. 
• Dundulienė, Pranė (2018). Pagonybė Lietuvoje. Moteriškosios dievybės (στα Λιθουανικά) (3 έκδοση). Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. ISBN 978-5-420-01638-1. 
• Lemeškin, Ilja (2009). Sovijaus sakmė ir 1262 metų chronografas (Myth of Sovius and the Chronograph of 1262) (στα Λιθουανικά). Vilnius: Lietuvos literatūros ir tautosakos institutas. ISBN 978-609-425-008-8. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2020. 
• Murray, Alan V., επιμ. (5 Δεκεμβρίου 2016). The Clash of Cultures on the Medieval Baltic Frontier. Routledge. ISBN 978-0754664833. 

Περαιτέρω ανάγνωση

Στη μυθολογία:

 

• Rimantas Balsys. Paganism of Lithuanians and Prussians (2020). Klaipėda, Klaipėdos universiteto leidykla. (ISBN 9786094810749)
• Darius Baronas. Christians in Late Pagan, and Pagans in Early Christian Lithuania: the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Lithuanian Historical Studies. Vilnius : Lietuvos istorijos institutas. 2014, Vol. 19, p. 51-81 ISSN 1392-2343
• (in Lithuanian) Kazimieras Būga. "Medžiaga lietuvių, latvių ir prūsų mitologijai". Vilnius: M.Kuktos spaustuvė, 1909.
• Manvydas Vitkūnas, Gintautas Zabiela. Baltic hillforts: unknown heritage. Vilnius: Society of the Lithuanian Archaeology, 2017, 88 p. (ISBN 9786099590028)
• Vaida Kamuntavičienė (2015). "The Religious Faiths of Ruthenians and Old Lithuanians in the 17th Century According to the Records of the Catholic Church Visitations of the Vilnius Diocese". In: Journal of Baltic Studies 46:2, pp. 157–170. DOI: 10.1080/01629778.2015.1029956
• (in Lithuanian) Norbertas Vėlius. Mitinės lietuvių sakmių būtybės (1977) OCLC 186317016
• (in Lithuanian) Norbertas Vėlius. Laumių dovanos (1979) OCLC 5799779 (translated into English as Lithuanian mythological tales in 1998)
• (in Lithuanian) Norbertas Vėlius. Senovės baltų pasaulėžiūra (1983) OCLC 10021017 (translated into English as The World Outlook of the Ancient Balts in 1989, (ISBN 978-5417000270))
• (in Lithuanian) Norbertas Vėlius. Chtoniškasis lietuvių mitologijos pasaulis (1987) OCLC 18359555
• (in Lithuanian) Norbertas Vėlius. Baltų religijos ir mitologijos šaltiniai (Sources of Baltic religion and mythology), 4 volumes. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras: 1996–2005, Vilnius. (ISBN 5-420-01518-8)
• (in Lithuanian) Marija Gimbutas. Baltai priešistoriniais laikais: etnogenezė, materialinė kultūra ir mitologija. Vilnius: "Mokslas", 1985.
• (in Lithuanian) Gintaras Beresenevičius. Trumpas lietuvių ir prūsų religijos žodynas. Vilnius: Aidai, 2001. (ISBN 9789955445319)
• (in Lithuanian) Marija Gimbutas. Baltų mitologija: senovės lietuvių deivės ir dievai. Vilnius: Lietuvos Rašytojų sąjungos leidykla, 2002. (ISBN 9789986392118)
• (in Lithuanian) Jonas Basanavičius. Fragmenta mithologiae: Perkūnas - Velnias" (1887 m.; BsFM)
• (in Lithuanian) Jonas Basanavičius. Iš senovės lietuvių mitologijos (1926 m.; 9)
• (in Lithuanian) Lietuvių mitologija: iš Norberto Vėliaus palikimo (Lithuanian mythology. From the legacy of Norbertas Vėlius), 3 volumes. Mintis: 2013 (ISBN 9785417010699)
• Arūnas Vaicekauskas, Ancient Lithuanian calendar festivals, 2014, Vytautas Magnus University, Versus Aureus. (ISBN 978-609-467-018-3),(ISBN 978-609-467-017-6)
• (in Lithuanian) Rimantas Balsys. Lietuvių ir prūsų pagonybė: alkai, žyniai, stabai. Klaipėdos universiteto leidykla: 2015, Klaipėda. (ISBN 9789955188513)
• (in Lithuanian) Rimantas Balsys. Lietuvių ir prūsų religinė elgsena: aukojimai, draudimai, teofanijos. Klaipėdos universiteto leidykla: 2017, Klaipėda. (ISBN 978-9955-18-928-2)
• (in Lithuanian) Gintaras Beresnevičius. Lietuvių religija ir mitologija (Lithuanian religion and mythology). Tyto Alba: 2019, Vilnius. (ISBN 978-609-466-419-9)
• (in Lithuanian) Rolandas Kregždys. Baltų mitologemų etimologijos žodynas I: Kristburgo sutartis (Etymological Dictionary of Baltic Mythologemes I: Christburg Treaty). Lietuvos kultūros tyrimų institutas: 2012, Vilnius. (ISBN 978-9955-868-50-7)
• (in Lithuanian) Rolandas Kregždys. Baltų mitologemų etimologijos žodynas II: Sūduvių knygelė (Etymological Dictionary of Baltic Mythologemes II: Yatvigian Book). Lietuvos kultūros tyrimų institutas: 2020, Vilnius. (ISBN 978-609-8231-18-2)
• (in Lithuanian) Nijolė Laurinkienė. Dangus baltų mitiniame pasaulėvaizdyje (The Concept of the Sky in the Baltic Mythical Worldview). Lietuvos literatūros ir tautosakos institutas: 2009, Vilnius. (ISBN 978-609-425-262-4)
• (in Lithuanian) Nijolė Laurinkienė. Senovės lietuvių dievas Perkūnas (Perkūnas - The God of Ancient Lithuanians). Lietuvos literatūros ir tautosakos institutas: 1996, Vilnius. (ISBN 9986-513-14-6)
• (in Lithuanian) Compiler Adomas Butrimas (2009). "Baltų menas / Art of the Balts“. Vilnius : Vilniaus dailės akademijos leidykla. (ISBN 978-9955-854-36-4)
• (in Lithuanian) Daiva Vaitkevičienė (2008). "Lietuvių užkalbėjimai: gydymo formulės / Lithuanian Verbal Healing Charms“. Lietuvos literatūros ir tautosakos institutas: 2009, Vilnius. (ISBN 978-9955-698-94-4)
• (in γερμανική) Adalbert Bezzenberger: Litauische Forschungen. Beiträge zur Kenntnis der Sprache und des Volkstums der Litauer. Peppmüller, Göttingen 1882.
• (in γερμανική) August Schleicher: Lituanica. Abhandlungen der Wiener Akademie, Wien 1854. (über litauische Mythologie)
• (in γερμανική) Edmund Veckenstedt (Hrsg.): Mythen, Sagen und Legenden der Zamaiten (Litauer). Heidelberg 1883 (2 Bde.).
• (in γερμανική) Eduards Šturms. Die Alkstätten in Litauen, Baltic University, 1946.

Στα παραμύθια:  

• "Devyniabrolė: A folk tale". In: LITUANUS Αρχειοθετήθηκε 2022-06-17 στο Wayback Machine. Winter 1961 - Vol 7 - No 4. pp. 103–104.
• Kaupas, Julius. "An Interpretation of Devyniabrolė". In: LITUANUS Winter 1961 - Vol 7 - No 4. pp. 105–108.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Gintaras Beresnevičius Για την περιοδοποίηση και τους θεούς στη λιθουανική μυθολογία. [1]
• Algirdas Julius Greimas, "Of Gods and Men: Studies in Lithuanian Mythology", Indiana Univ. Πρ. (Νοέμβριος 1992).(ISBN 978-0253326522)ISBN 978-0253326522
• Λίστα λιθουανικών θεών που βρέθηκαν στο chonicle Maciej Sryjkowski από τον Gintaras Beresnevičius
• Λιθουανική Θρησκεία και Μυθολογία Αρχειοθετήθηκε 2019-12-20 στο Wayback Machine. του Gintaras Beresnevičius .
• Cosmology Of The Ancient Balts Αρχειοθετήθηκε 2008-06-05 στο Wayback Machine. των Limbertas Klimka και Vytautas Straižys.
• Βιβλίο Mitología General (στα Ισπανικά) των Félix Guirand και Pedro Pericay με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στη λιθουανική μυθολογία ( Mitología lituana ).