Κωνσταντίνος Α. Τσουκαλάς

Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς (1937) είναι Έλληνας κοινωνιολόγος, πανεπιστημιακός και πολιτικός. Δίδαξε σε ελληνικά, αμερικανικά, γαλλικά και μεξικανικά πανεπιστήμια και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	5  Αυγούστου 1937 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης Πανεπιστήμιο του Παρισιού Πανεπιστήμιο του Μονάχου Πανεπιστήμιο Γέιλ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	διδάσκων πανεπιστημίου πολιτικός κοινωνιολόγος
Εργοδότης	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πανεπιστήμιο του Πρίνστον Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού
Οικογένεια
Σύζυγος	Φωτεινή Τσαλίκογλου
Γονείς	Άγγελος Τσουκαλάς
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Βουλής των Ελλήνων (Ιανουάριος 2015 – Αύγουστος 2015, εκλογική περιφέρεια επικρατείας της Ελλάδας)
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1937. Είναι εγγονός του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, καθηγητή του Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών και γιος του Άγγελου Τσουκαλά, δικηγόρου και πολιτικού ο οποίος διατέλεσε βουλευτής Αθηνών με το Κόμμα Φιλελευθέρων, δήμαρχος Αθηναίων με την υποστήριξη της Αριστεράς (ΕΔΑ), αλλά και υπουργός Δικαιοσύνης από το 1970 έως το 1973, επί στρατιωτικής χούντας.

Μετά την αποφοίτησή του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας του Δικαίου και Κοινωνιολογίας στα Πανεπιστήμια Χαϊδελβέργης και του Μονάχου στη Γερμανία, του Παρισιού στη Γαλλία και του Γέιλ στις ΗΠΑ. Πλέον είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

To 1974 ανακηρύχθηκε διδάκτορας Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Παρισιού. Από το 1961 έως το 1968 άσκησε τη δικηγορία στην Αθήνα. Απασχολήθηκε ως ερευνητής στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Αθηνών (1963-1967) και στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS, 1968). Κατά τα έτη 1968-1985 υπήρξε τακτικός καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Παρισιού και από το 1985 και έκτοτε ήταν τακτικός καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα από το 1981 έως το 1989 άσκησε καθήκοντα επιστημονικού διευθυντή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).

Το 1993 ορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΚΚΕ, θέση που διατήρησε έως το 1996. Έχει επίσης διατελέσει πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Κοινωνιολόγων, μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας, επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια Παρισιού, Πρίνστον, Nέας Υόρκης, της Πόλεως του Μεξικού, καθώς και στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Κορυφής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Κοινωνική Ανάπτυξη (1994-1996) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού. Ακόμη ήταν πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και μέλος του ερευνητικού συμβουλίου του Ολυμπιακού Μουσείου της Λωζάνης στην Ελβετία. Από το 2000 έως το 2014 ήταν τακτικό μέλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής.

Είναι παντρεμένος με τη συγγραφέα και καθηγήτρια Ψυχολογίας Φωτεινή Τσαλίκογλου.

Πολιτική σταδιοδρομία

Στα χρόνια της μεταπολίτευσης υπήρξε πολιτικό στέλεχος του ΚΚΕ Εσωτερικού. Ανήκε στη φιλοΠΑΣΟΚική τάση και επιδοκίμασε ιδιαίτερα τη «ρήξη της 9ης Μαρτίου» το 1985, με την οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου απομάκρυνε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και ξεκίνησε τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος, ενώ άσκησε έντονη κριτική στο ίδιο του το κόμμα για ελιτισμό και διανοουμενισμό. Μίλησε για «ένα είδος κοσμικο-διανοουμενίστικης λέσχης, μακριά από τους προβληματισμούς της κοινωνίας» στην οποία «η άνοδος των “άξεστων μικροαστών μουστακαλήδων” που δεν ξέρουν καλά γαλλικά, αλλά ούτε, φευ, και “καλά ελληνικά”, εισπράχθηκε ως απαράδεκτο κοινωνικό ράπισμα».

Στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 τέθηκε επικεφαλής στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας με το κόμμα του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς, και εκλέχθηκε βουλευτής.

Τον Μάιο του 2018, σε μια αποτίμηση των παγκόσμιων εξεγέρσεων του 1968 (με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον Μάη του '68) ο Τσουκαλάς άσκησε έντονη κριτική σε ορισμένες από τις πρακτικές των λεγόμενων «νέων κοινωνικών κινημάτων» που γεννήθηκαν με τα γεγονότα του '68. Ειδικότερα, υποστήριξε ότι ενώ τα νέα κοινωνικά κινήματα ορθώς απέρριψαν τις κάθετες γραφειοκρατικές δομές της παραδοσιακής Αριστεράς που κατέληγαν στον αυταρχισμό και την καταπίεση, τελικά οδηγήθηκαν στο άλλο άκρο και την αυτοακύρωση με την οριζοντιότητα και την ελευθεριακή αντίληψή τους:

«Τα νέα κοινωνικά κινήματα όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν τη δυνατότητα να σφραγίσουν με την παρουσία τους την πολιτική εξουσία. Ξέρετε, η μακρόχρονη στρατηγική προϋποθέτει μακρόχρονη τριβή με την πραγματικότητα, υποχωρήσεις, συμβιβασμούς, τακτικές προσαρμογές και συνεχή διάλογο. Προϋποθέτει όμως και κάποια κατευθυντήρια γραμμή που να ξεπερνάει τα συνθήματα “ανατροπή”, “εξέγερση”, “επανάσταση”. (...) Σκεφθείτε ότι μέχρι τώρα οι μορφές κινητοποίησης και στράτευσης επιβεβαιώνονταν καθημερινά σε κοινούς χώρους εργασίας, συμμετοχής (συν-συμμετοχής θα έλεγα), πράγμα το οποίο δέσμευε τους ανθρώπους στον χρόνο. Εκείνο που συμβαίνει με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι η δέσμευση των ανθρώπων είναι εφήμερη. Σήμερα γράφεις στο διαδίκτυο, αύριο κλείνεις το διαδίκτυο. Ο καθένας είναι κύριος της ατομικής του συμμετοχής στα φόρα αυτά και με αυτόν τον τρόπο είναι κύριος του εαυτού του και του χρόνου του. Για να μην είναι λοιπόν εφήμερη η στράτευση, χρειάζεται συνεργασία και συγχρωτισμός σε συγκεκριμένους χώρους και χρόνους. Και γι’ αυτό εγώ έχω αμφιβολίες και δεν έχω δει σε παγκόσμια κλίμακα να έχουν επιβιώσει επί μονίμου βάσεως τέτοιες κινήσεις παρά μόνον ad hoc. Και το ad hoc είναι ο θάνατος της στρατηγικής.»

Εργογραφία

Έχει συγγράψει είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο αρκετά βιβλία κοινωνιολογικού περιεχομένου.

• The Greek Tragedy, 1968 (ελλ. μτφρ. εκδ. Α. Λιβάνης)
• Εξάρτηση και αναπαραγωγή: Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα, εκδ. Θεμέλιο, 1976
• Κράτος και κοινωνική ανάπτυξη, εκδ. Θεμέλιο, 1980
• Κράτος, εργασία, κοινωνία στη μεταπολεμική Ελλάδα,εκδ. Θεμέλιο, 1985
• Είδωλα Πολιτισμού. Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα στη σύγχρονη Πολιτεία, εκδ. Θεμέλιο, 1991
• Περιπέτειες Σημασιών. Η εξουσία ως «λαός» και ως «έθνος», εκδ. Θεμέλιο, 1999
• Ταξίδι στο λόγο και στην ιστορία τομ. Α΄ Β΄, εκδ. Πλέθρον, 1996
• Πόλεμος, μνήμη και τέχνη, 2000
• Η πολιτική σήμερα. Ο Νίκος Πουλαντζάς και η επικαιρότητα του έργου του 2001 κ.ά.
• Η επινόηση της ετερότητας. Ταυτότητες και διαφορές στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2010
• Η γυμνή βασίλισσα - Εργα και ημέρες του οικονομικού λόγου, εκδ. Καστανιώτη, 2013

Πηγή

Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού 1830-2010 - Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Εκδόσεις Μέτρον, τόμος Γ΄, σελ. 527-528

Βιβλιογραφία

• Π. Πιζάνιας, Η εφαρμογή της θεωρίας για τις σχέσεις τον «καπιταλιστικού κέντρου» και της «υπανάπτυκτης περιφέρειας» στην ελληνική ιστοριογραφία: Ν. Ψυρούκης - Κ. Τσουκαλάς, Μνήμων, τομ. 2, (1978), σελ. 255-286.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Συγγραφικό έργο
• Κωνσταντίνος Τσουκαλάς Εντός εαυτού αλλά και εντός ορίων
• Άρθρα του Κωνσταντίνου Τσουκαλά στην εφημερίδα Το Βήμα
• Οι Έλληνες-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• ΑΝΤ ΑΥΤΟΥ- ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΙΚΟ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κωνσταντίνος Τσουκαλάς α μέρος [1]
• Κωνσταντίνος Τσουκαλάς β μέρος [2]
• Μονόγραμμα=«Κωνσταντίνος Τσουκαλάς» (καθηγητής Κοινωνιολογίας – συγγραφέας)[3]