Κρίση των πυραύλων της Κούβας

Η Κρίση των πυραύλων της Κούβας (Cuban Missile Crisis) ήταν μία αντιπαράθεση διάρκειας 13 ημερών που συνέβη τον Οκτώβριο του 1962 μεταξύ των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης λόγω των σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων που αναπτύχθηκαν στην Κούβα.

Κρίση των πυραύλων της Κούβας
Ψυχρός πόλεμος
Αεροφωτογραφία που αποκάλυπτε τις βάσεις εκτόξευσης πυραύλων, στο έδαφος της Κούβας.
Χρονολογία	14-28 Οκτωβρίου 1962
Τόπος	Κούβα, Καραϊβική Θάλασσα
Έκβαση	Απόσυρση των πυρηνικών πυραύλων της Σοβιετικής Ένωσης από την Κούβα Απόσυρση των αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων από την Ιταλία και την Τουρκία Συμφωνία των Η.Π.Α. με τη Σοβιετική Ένωση ότι δεν θα εισβάλουν στην Κούβα χωρίς άμεση πρόκληση Δημιουργία κόκκινης τηλεφωνικής γραμμής μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης
Αντιμαχόμενοι
Ηνωμένες Πολιτείες ! Ηνωμένες Πολιτείες Ιταλία ! Ιταλία Τουρκία ! Τουρκία Κούβα ! Κούβα Σοβιετική Ένωση ! Σοβιετική Ένωση
Ηγετικά πρόσωπα
Τζον Κένεντι Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα Ρόμπερτ Κένεντι Αμιντόρε Φανφάνι Τζεμάλ Γκιουρσέλ Φιντέλ Κάστρο Ραούλ Κάστρο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα Νικίτα Χρουστσόφ Ροντιόν Μαλινόφσκι
Απώλειες
Καταρρίφθηκε ένα κατασκοπευτικό αεροσκάφος U-2 1 αεροσκάφος υπέστη ζημιές

Η ιστορική της σημασία έγκειται στο γεγονός πως έφερε τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής πολύ κοντά σε έναν πυρηνικό πόλεμο. Αιτία της κρίσης αποτέλεσε η εγκατάσταση σοβιετικών πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές στο έδαφος της Κούβας, στον Κόλπο των Χοίρων, ενέργεια που αποτελούσε απάντηση στην εγκατάσταση αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων στο έδαφος της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιταλίας και κυρίως της Τουρκίας.

Η κρίση ξεκίνησε όταν ένα U2 αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος, φωτογράφισε την Κούβα και αποκάλυψε την ύπαρξη βάσεων εκτόξευσης πυραύλων. Στις 22 Οκτωβρίου, ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι σε διάγγελμά του μίλησε για κίνδυνο παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου και ανακοίνωσε πως το αμερικανικό ναυτικό θα επέβαλλε ναυτικό αποκλεισμό της Κούβας, προχωρώντας σε κατάσχεση όπλων, που σοβιετικά σκάφη θα επιχειρούσαν να παραδώσουν στην Κούβα. Ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ αναφέρθηκε σε παραβίαση του διεθνούς δικαίου ανταποδίδοντας και τις προειδοποιήσεις-απειλές, ζητώντας από την αμερικανική ηγεσία να αποχωρήσει, προτείνοντας αμοιβαία υποχώρηση, της ΕΣΣΔ από την Κούβα και των ΗΠΑ από Ασία και Ευρώπη. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Σίθου υ Θαντ, παρεμβαίνει προσωπικά: στέλνει μηνύματα στον Τζον Κένεντι και στο Νικίτα Χρουστόφ και συναντά τους εκπροσώπους των δύο μερών. Στις 28 Οκτωβρίου, ανακοίνωσε ότι η εγκατάσταση των πυραύλων στην Κούβα θα σταματούσε, ενώ ήδη εγκατεστημένοι πύραυλοι θα επέστρεφαν στη Σοβιετική Ένωση. Σε αντάλλαγμα, ο Κένεντι δεσμεύτηκε πως οι Η.Π.Α. δεν θα εισέβαλαν στην Κούβα, ενώ παράλληλα, αποδέχθηκε μυστικά την απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων που βρίσκονταν σε τουρκικό έδαφος.

Ιστορικό

Η εγκατάσταση των σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα

Οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να ανεχθούν την παταγώδη αποτυχία τους στην απόπειρα εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων κι έτσι ετοίμασαν καινούργια σχέδια εισβολής στην Κούβα ("Operation Moongoose"), τα οποία ήταν εν γνώσει της Μόσχας. Άλλωστε το Πεντάγωνο διοργάνωνε συνεχώς αλλεπάλληλες στρατιωτικές ασκήσεις στην Καραϊβική με αντικείμενο ακριβώς την εισβολή σε νησιά. Οι Αμερικανοί νόμιζαν ίσως ότι με τον τρόπο αυτό θα εκφόβιζαν αρκετά το κουβανικό καθεστώς και θα το υποχρέωναν σε υποχωρήσεις.

Ο Κάστρο όμως αντέδρασε εντελώς αντίθετα. "Η σταθερή πεποίθησή μας ότι ο ιμπεριαλισμός των Γιάγκηδων κάποτε και με μια οποιαδήποτε πρόφαση θα έριχνε τις στρατιωτικές δυνάμεις του σε άμεση επίθεση κατά της Κούβας... μας οδήγησε στην απόφαση να υπογράψουμε την κουβανοσοβιετική συμφωνία για εγκατάσταση στο έδαφός μας πυρηνικών όπλων", δήλωσε αργότερα ο Φιντέλ Κάστρο, στην εισήγησή του στο 1ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας.

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1962, ανακοινωθέν που εκδόθηκε στη Μόσχα μετά το τέλος εξαήμερης επίσκεψης στην Ε.Σ.Σ.Δ. του υπουργού Βιομηχανίας της Κούβας, Τσε Γκεβάρα, υπογράμμιζε, πέρα από την παροχή μεγάλης σοβιετικής οικονομικής και τεχνικής βοήθειας, τη συμφωνία Αβάνας-Μόσχας για την αποστολή στην Κούβα σοβιετικών όπλων και στρατιωτικών συμβούλων.

Την επομένη ο πρόεδρος Κένεντι, έπειτα από διαβουλεύσεις με τους ηγέτες του Κογκρέσου, δήλωσε μεταξύ άλλων απειλητικά πως το καθεστώς του Κάστρο "θα εμποδιστεί με οποιαδήποτε μέσα κριθούν αναγκαία" αν αναλάβει υπονομευτική δράση στο Δυτικό Ημισφαίριο. Τρεις μέρες αργότερα, στις 7 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος των Η.Π.Α. ζήτησε από το Κογκρέσο την εξουσιοδότηση να καλέσει υπό τα όπλα 150.000 εφέδρους. Στις 19 Σεπτεμβρίου μία απόφαση του Κογκρέσου, η οποία είχε συνταχθεί σε συνεργασία με τον Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, συμπεριέλαβε πλέον ρητά την απειλή "χρήσης των όπλων" εναντίον της Κούβας, επαναβεβαιώνοντας παράλληλα την απόφαση της Ουάσινγκτον να συνεχίσει να απεργάζεται την ανατροπή του Κάστρο.

Στο απέναντι στρατόπεδο, η Ε.Σ.Σ.Δ. παρακολουθούσε φυσικά τις Η.Π.Α. στην κλιμάκωση της έντασης. Επίθεση εναντίον της Κούβας "θα είναι η αρχή της εξαπόλυσης πολέμου", ανέφερε στις 11 Σεπτεμβρίου δήλωση του επίσημου πρακτορείου Τας κατ' εξουσιοδότηση της σοβιετικής κυβέρνησης και συνέχιζε: "Τα πυρηνικά μας όπλα είναι τόσο ισχυρά και η Σοβιετική Ένωση έχει τόσο ισχυρούς πυραύλους να μεταφέρουν αυτές τις πυρηνικές κεφαλές, ώστε δεν υπάρχει ανάγκη να ψάξουμε για σημεία τοποθέτησής τους πέρα από τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Έχουμε πει και επαναλαμβάνουμε ότι, αν εξαπολυθεί πόλεμος, εάν ένας επιτιθέμενος πραγματοποιήσει επίθεση εναντίον κάποιου κράτους και αυτό το κράτος ζητήσει βοήθεια, η Σοβιετική Ένωση έχει τη δυνατότητα να παράσχει τη βοήθεια αυτή από το έδαφός της...".

Αεροφωτογραφίες εντοπίζουν σοβιετικούς πυραύλους

Αναγνωριστική φωτογραφία της Κούβας από U-2, που δείχνει τους σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους και σκηνές για τροφοδοσία και συντήρηση.

Στις 14 Οκτωβρίου, ο Ρίτσαρντ Χέιζερ, πιλότος αμερικανικού κατασκοπευτικού αεροπλάνου U-2, πέταξε κυκλικά από το Τέξας ως το Ορλάντο της Φλόριντα περνώντας πάνω από την Κούβα. Τότε δεν μπορούσε να υποψιαστεί ότι το φιλμ που είχε αποτυπώσει όσα εντόπισαν οι κάμερες του αεροπλάνου του, θα έφερνε τον κόσμο στο χείλος της καταστροφής μία μόλις εβδομάδα αργότερα. Οι ειδικοί που εμφάνισαν το φιλμ αμέσως μετά την προσγείωση του U-2, στην αρχή νόμισαν ότι οι βάσεις εκτόξευσης πυραύλων που είδαν στις φωτογραφίες αφορούσαν αντιαεροπορικούς πυραύλους SAM-4, βεληνεκούς περίπου 25 χιλιομέτρων. Μόλις όμως μέτρησαν το μήκος τους, το βρήκαν υπερδιπλάσιο του αναμενόμενου. Σαστισμένοι διαπίστωσαν ότι επρόκειτο περί πυραύλων εδάφους-εδάφους SS-4 μέσου βεληνεκούς, με ακτίνα δράσης 1.600 χιλιομέτρων. Μπορούσαν δηλαδή να πλήξουν την Ουάσινγκτον ή τη Νέα Υόρκη. Έπρεπε να ειδοποιηθεί αμέσως ο πρόεδρος.

Η ενημέρωση του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι

Το πρόγευμα του Τζον Κένεντι το πρωί της 16ης Οκτωβρίου πρέπει να ήταν από τα πιο πικρά της ζωής του, καθώς του ανακοινώθηκε η είδηση-βόμβα. Μάλιστα νέα κατασκοπευτική πτήση τη νύχτα της 17ης Οκτωβρίου εντόπισε ότι στην Κούβα βρίσκονταν σε φάση κατασκευής βάσεις εκτόξευσης πυραύλων SS-5, βεληνεκούς σχεδόν 3.000 χιλιομέτρων, ικανών να πλήξουν το μεγαλύτερο τμήμα του εδάφους των Η.Π.Α.

Το βράδυ της Δευτέρας 22 Οκτωβρίου του 1962, ο κόσμος ολόκληρος παρακολούθησε με αγωνία το τηλεοπτικό διάγγελμα του προέδρου των Η.Π.Α. Τζον Κένεντι προς τον αμερικανικό λαό. Είχε ήδη γίνει γνωστή η ύπαρξη στην Κούβα σοβιετικών πυραύλων ικανών να φέρουν πυρηνικές κεφαλές και οι πάντες ανέμεναν την αντίδραση της Ουάσινγκτον. Τα όσα ανέφερε, μεταξύ πολλών άλλων, στο μακροσκελές διάγγελμά του ο Αμερικανός πρόεδρος ενίσχυσαν τους φόβους για το χειρότερο, την απειλή πυρηνικού πολέμου:

"...Τώρα απαιτείται περαιτέρω δράση -και ήδη βρίσκεται καθ' οδόν. Επιπλέον αυτές οι ενέργειες μπορεί να είναι μόνο η αρχή. Δεν θα διακινδυνεύσουμε πρόωρα και αχρείαστα το κόστος παγκοσμίου πυρηνικού πολέμου, στον οποίο ακόμη και οι καρποί της νίκης θα είναι στάχτες στο στόμα μας, αλλά ούτε πρόκειται να υποχωρήσουμε μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο οποτεδήποτε χρειαστεί να τον αντιμετωπίσουμε... Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ακριβώς την τροπή που θα πάρουν οι εξελίξεις ή το κόστος ή τις απώλειες που θα επισύρουν. Πολλοί μήνες θυσιών και αυτοπειθαρχίας βρίσκονται μπροστά μας... Το κόστος της ελευθερίας είναι πάντοτε υψηλό, αλλά πάντοτε οι Αμερικανοί το πλήρωσαν. Ένας είναι ο δρόμος που δεν θα διαλέξουμε ποτέ, αυτός της παράδοσης ή της υποταγής...".

Η αμερικανική αντίδραση

23 Οκτωβρίου 1962: ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, υπογράφει στο Οβάλ Γραφείο την απαγόρευση παράδοσης επιθετικών πλοίων στην Κούβα.

Ευτυχώς, παρά τις πιέσεις των σκληροπυρηνικών ο πρόεδρος Κένεντι δεν διέταξε την έναρξη αεροπορικών επιθέσεων εναντίον της Κούβας κι έτσι απετράπη προσωρινά η άμεση ανάφλεξη. Μέσα σ' αυτό το κλίμα όπου Ουάσινγκτον και Μόσχα δήλωναν δημοσίως ότι δεν φοβούνται τον πυρηνικό πόλεμο, ο Κένεντι διέταξε τον ναυτικό αποκλεισμό του νησιού και τον εν πλω έλεγχο όλων των ξένων πλοίων, ώστε να μην επιτραπεί να περάσει οποιοδήποτε φορτίο "επιθετικών όπλων" προς την Αβάνα, τη στιγμή μάλιστα που κατά δήλωση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας ΜακΝαμάρα περίπου 25 φορτηγά πλοία χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας βρίσκονταν καθ' οδόν προς την Κούβα και σε απόσταση ελάχιστων 24ώρων από τη ζώνη ναυτικού αποκλεισμού που επέβαλαν οι Η.Π.Α. με την εκφώνηση του προεδρικού διαγγέλματος. Η ανθρωπότητα παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα την πορεία προς τον όλεθρο: θα σταματούσαν τα σοβιετικά πλοία; Ή θα τα βύθιζαν οι Αμερικανοί αν συνέχιζαν την πορεία τους;

Διεθνείς αντιδράσεις

Στις 23 Οκτωβρίου συνήλθε στη Μόσχα το υπουργικό συμβούλιο και ο υπουργός Άμυνας στρατάρχης Μαλινόφσκι ανακάλεσε όλες τις άδειες των στρατιωτικών της Ε.Σ.Σ.Δ., ενώ ο στρατάρχης Γκρέτσκο, διοικητής του Συμφώνου της Βαρσοβίας, διαβουλευόταν με τους συμμάχους της Σοβιετικής Ένωσης για την αύξηση της στρατιωτικής ετοιμότητας των ενόπλων δυνάμεων του Συμφώνου αυτού. Πυρετώδεις αμερικανικές στρατιωτικές κινήσεις στη Φλόριντα, ενώ στις 24 Οκτωβρίου, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε την ανάκληση των αδειών των ανδρών της Στρατηγικής Αεροπορικής Διοίκησης, δηλαδή του στρατιωτικού δυναμικού που ήταν κατ' εξοχήν επιφορτισμένο με την αποστολή διεξαγωγής ολοκληρωτικού πυρηνικού πολέμου.

Στις 23 Οκτωβρίου συνήλθε σε κατεπείγουσα συνεδρίαση το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., ενώ δεκάδες χώρες προσπαθούσαν να μεσολαβήσουν μεταξύ Η.Π.Α. και Ε.Σ.Σ.Δ. για να επιτευχθεί η αποτροπή του πυρηνικού ολέθρου. Στις 24 Οκτωβρίου ο γ.γ. του Ο.Η.Ε. Ου Θαντ έστειλε επιστολές προς τους Κένεντι και Χρουστσόφ, ζητώντας "ανακωχή" δύο-τριών εβδομάδων, στη διάρκεια της οποίας οι μεν Σοβιετικοί να αναστείλουν κάθε εργασία στις πυραυλικές εγκαταστάσεις της Κούβας, όπως και κάθε αποστολή όπλων, οι δε Αμερικανοί να διακόψουν τον ναυτικό αποκλεισμό για το ίδιο χρονικό διάστημα. Στις 25 Οκτωβρίου ο Χρουστσόφ αποδέχθηκε την πρόταση του Ου Θαντ, όχι όμως και ο Κένεντι, ο οποίος πάντως δεν την απέρριψε ρητά και πρότεινε διαβουλεύσεις.

Την ίδια μέρα οι Αμερικανοί άφησαν να περάσει μέσα από τη ζώνη ναυτικού αποκλεισμού ένα σοβιετικό πετρελαιοφόρο χωρίς να το ελέγξουν, απλώς συνοδεύοντάς το συμβολικά με αμερικανικά πολεμικά σκάφη σε παράλληλη πορεία, δηλώνοντας ότι γνώριζαν εκ των προτέρων το φορτίο του. Στη Μόσχα ο Ερυθρός Αστέρας, η εφημερίδα του σοβιετικού στρατού, δημοσίευσε ομιλία του στρατάρχη Μαλινόφσκι, στην οποία αναφέρθηκε ότι οι σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται στο "ύψιστο σημείο ετοιμότητας" και ότι "με το πρώτο σημάδι, ολόκληρη η ισχύς των ενόπλων μας δυνάμεων πρέπει να τεθεί σε δράση εναντίον του εχθρού -εναντίον των στρατιωτικών, στρατηγικών, οικονομικών και πολιτικών του κέντρων...".

Μυστικές διαπραγματεύσεις

Αποχαρακτηρισμένος χάρτης που χρησιμοποιήθηκε από τον Ατλαντικό Στόλο του Αμερικανικού Ναυτικού και που δείχνει τη θέση των αμερικανικών και σοβιετικών πλοίων στο αποκορύφωμα της κρίσης.

Στις 26 Οκτωβρίου η κατάσταση επιδεινώθηκε αλλά ταυτόχρονα άρχισαν και οι πολιτικές κινήσεις αποκλιμάκωσης της κρίσης.

Το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό σταμάτησε το λιβανέζικο φορτηγό Μαρούσα, το οποίο είχε ναυλώσει η Ε.Σ.Σ.Δ. για να μεταφέρει φορτίο στην Κούβα, 350 μίλια μακριά από τις κουβανικές ακτές. Οι Αμερικανοί ερεύνησαν το πλοίο και το άφησαν να συνεχίσει την πορεία του, καθώς διαπίστωσαν ότι μετέφερε μόνο χαρτί, θείο και φορτηγά αυτοκίνητα.

Ταυτόχρονα ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι οι χωματουργικές εργασίες κατασκευής των βάσεων πυραύλων SS-5 συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση από τους Κουβανούς και τους Σοβιετικούς.

Ο Γ.Γ. του Ο.Η.Ε. έστειλε μηνύματα προς τον Χρουστσόφ και τον Κένεντι, εκφράζοντας την αγωνία του για το ενδεχόμενο αναμέτρησης αμερικανικών και σοβιετικών πλοίων στον ωκεανό, στη ζώνη ναυτικού αποκλεισμού της Κούβας.

Και οι δύο του απάντησαν την ίδια μέρα. Από την απάντηση του Χρουστσόφ φάνηκε ότι ο Σοβιετικός ηγέτης άρχισε να υποχωρεί, καθώς πληροφόρησε τον Ου Θαντ για την "καθαρά προσωρινή κίνησή του", όπως τη χαρακτήρισε, να διατάξει τα σοβιετικά πλοία να παραμείνουν εκτός της ζώνης ναυτικού αποκλεισμού. Περιχαρής, ο Τζον Κένεντι γνωστοποίησε στον Ου Θαντ ότι θα έκανε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτραπεί σύγκρουση με σοβιετικά πλοία εφόσον αυτά παραμείνουν εκτός της ζώνης αποκλεισμού. Παράλληλα ο Χρουστσόφ έστειλε μυστική επιστολή στον Αμερικανό πρόεδρο με την οποία πρότεινε την απομάκρυνση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα, με αντάλλαγμα τη μόνιμη δέσμευση των Η.Π.Α. ότι δεν θα εισβάλουν στο νησί.

Στο μεταξύ ο Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος είχε τεθεί στο περιθώριο αυτής της διαπραγμάτευσης Μόσχας-Ουάσινγκτον, παρέμεινε ανυποχώρητος και αποφασισμένος να μην υποκύψει, ακόμη κι αν η Κούβα γινόταν ολοκαύτωμα. Σε επιστολή του της ίδιας μέρας, 26 Οκτωβρίου, προς τον Χρουστσόφ πρότεινε τη χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον των Η.Π.Α., αν αυτές εισβάλουν στην Κούβα. "Θα πρόκειται για πράξη της πλέον νόμιμης άμυνας, όσο σκληρή και τρομερή είναι η λύση", ανέφερε χαρακτηριστικά στην επιστολή του ο Κουβανός ηγέτης.

Η κρίση συνεχίζεται

Το Σάββατο 27 Οκτωβρίου ήταν η χειρότερη μέρα της κρίσης και επιφύλαξε πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις για τον Χρουστσόφ, ο οποίος, συνεχίζοντας τη διαλλακτική στάση του και αναζητώντας τρόπους υποχώρησης, έστειλε νέα επιστολή προς τον Τζον Κένεντι που γνωστοποιήθηκε αμέσως δημόσια αυτή τη φορά και μεταξύ άλλων ανέφερε και το συμβιβασμό που πρότεινε για τη λύση του προβλήματος:

"Κάνω αυτή την πρόταση: Εμείς συμφωνούμε να απομακρύνουμε από την Κούβα εκείνα τα (στρατιωτικά) μέσα τα οποία εσείς θεωρείτε επιθετικά... Οι Η.Π.Α. θα απομακρύνουν τα ίδια μέσα από την Τουρκία... Η Ε.Σ.Σ.Δ. θα κάνει δήλωση στο Συμβούλιο Ασφαλείας με την οποία θα δίνει επίσημη υπόσχεση να σεβαστεί το απαραβίαστο των συνόρων και της κυριαρχίας της Τουρκίας... Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. θα κάνει παρόμοια δήλωση στο Συμβούλιο Ασφαλείας σχετικά με την Κούβα. Θα δηλώσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ορμώμενες από το απαραβίαστο των συνόρων και της κυριαρχίας της Κούβας, αναλαμβάνουν την υποχρέωση να μην αναμιγνύονται στις εσωτερικές της υποθέσεις ούτε να εισβάλουν στην Κούβα ή να παράσχουν το έδαφός τους ως ορμητήριο για τέτοια εισβολή και ότι επίσης θα περιορίσουν εκείνους που μπορεί να σκέπτονται να πραγματοποιήσουν επίθεση εναντίον της Κούβας τόσο από το έδαφος των Η.Π.Α. όσο και από το έδαφος άλλων γειτονικών προς την Κούβα κρατών...".

Ο κινητήρας του U-2 που καταρρίφθηκε στην Κούβα εκτίθεται στο Μουσείο της Επανάστασης στην Αβάνα.

Την ίδια ώρα όμως που ο Χρουστσόφ έστειλε αυτή τη συμβιβαστική επιστολή, στην Κούβα καταρρίφθηκε κατασκοπευτικό αμερικανικό αεροπλάνο U-2, το οποίο υπερίπτατο των πυραυλικών βάσεων, έχοντας παραβιάσει τον κουβανικό εθνικό εναέριο χώρο.

Συνέβη όμως και κάτι πολύ πιο επικίνδυνο ακόμη. Σχεδόν ταυτόχρονα (παρόλο που λόγω της τεράστιας διαφοράς ώρας, στη Σοβιετική Ένωση ήταν ήδη 28 Οκτωβρίου), άλλο αμερικανικό κατασκοπευτικό U-2 έκανε την, υπό συνθήκες διεθνούς κρίσης, πολιτικά εγκληματική κίνηση να εισβάλει στον εναέριο χώρο της Ε.Σ.Σ.Δ. και μάλιστα όχι οπουδήποτε αλλά στη χερσόνησο Τσουκότκα -άκρως απαγορευμένης πρόσβασης περιοχή της σοβιετικής Άπω Ανατολής, όπου βρίσκονταν εγκατεστημένοι στρατηγικοί διηπειρωτικοί πυρηνικοί πύραυλοι της Ε.Σ.Σ.Δ. που στόχευαν απευθείας τις Η.Π.Α. Σοβιετικά "Μιγκ" απογειώθηκαν αμέσως για να το καταρρίψουν, αμερικανικά F-105, που είχαν μάλιστα πυραύλους με πυρηνική γόμωση, παρενέβησαν για να το προστατεύσουν και κυριολεκτικά ως εκ θαύματος το επεισόδιο δεν εκλήφθη από τους Σοβιετικούς ως τελική αναγνωριστική πτήση πριν από την έναρξη αμερικανικής πυρηνικής επίθεσης κατά της Ε.Σ.Σ.Δ. με τις μοιραίες συνέπειες που θα είχε κάτι τέτοιο.

Αργότερα αποκαλύφθηκε πως το σοβιετικό υποβρύχιο Β-59 το οποίο βρισκόταν στα ανοικτά της Κούβας, ήρθε πολύ κοντά στην εκτόξευση τορπίλης με πυρηνική κεφαλή προς τον αμερικανικό στόλο που επόπτευε την περιοχή, ωστόσο αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή λόγω της διαφωνίας του Βασίλι Αρχίποφ, ενός από τους τρεις αξιωματικούς οι οποίοι έπρεπε να συμφωνήσουν ομοφώνως για την εκτόξευση.

Το τέλος της κρίσης

29 Οκτωβρίου 1962: συνάντηση στον Λευκό Οίκο κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων. Ο Αμερικανός πρόεδρος Κένεντι κάθεται αριστερά από την αμερικανική σημαία. Στα αριστερά του είναι ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα.

Την κρίσιμη εκείνη ημέρα, 27 Οκτωβρίου, και αφού είχε ήδη λάβει τη δεύτερη επιστολή του Χρουστσόφ, ο Τζον Κένεντι αποφάσισε να απαντήσει στην πρώτη, μυστική επιστολή του Σοβιετικού ηγέτη, στην οποία δεν είχε θέσει ακόμη το θέμα της Τουρκίας. Η αμερικανική πρόταση συμβιβασμού ήταν σαφής:

"Εσείς θα συμφωνήσετε να απομακρύνετε αυτά τα οπλικά συστήματα από την Κούβα κάτω από κατάλληλο έλεγχο και επίβλεψη του Ο.Η.Ε. και θα αναλάβετε την υποχρέωση, με κατάλληλες εγγυήσεις, να σταματήσετε την περαιτέρω εισαγωγή τέτοιων οπλικών συστημάτων στην Κούβα. Εμείς, από την πλευρά μας, θα συμφωνήσουμε, με την επίτευξη των κατάλληλων διευθετήσεων μέσω του Ο.Η.Ε. για την εκπλήρωση και τη συνέχιση της τήρησης αυτών των υποχρεώσεων
α) να άρουμε αμέσως τα μέτρα αποκλεισμού που βρίσκονται τώρα σε ισχύ, και
β) να παράσχουμε διαβεβαιώσεις εναντίον εισβολής στην Κούβα.
Έχω την πεποίθηση ότι και άλλα κράτη του Δυτικού Ημισφαιρίου θα είναι έτοιμα να πράξουν αναλόγως. Εάν δώσετε στον αντιπρόσωπό σας παρόμοιες οδηγίες, δεν υπάρχει λόγος γιατί δεν θα μπορούσαμε να ολοκληρώσουμε αυτές τις διευθετήσεις και να τις ανακοινώσουμε στον κόσμο σε μία-δύο μέρες...".

Πραγματικά την επομένη, 28 Οκτωβρίου, με μία μακροσκελέστατη επιστολή προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τζον Κένεντι, η οποία μάλιστα μεταδόθηκε και από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας, ο Σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ αποδέχθηκε την πρόταση της Ουάσινγκτον να αποσύρει τους πυραύλους έναντι της διαβεβαίωσης ότι οι Η.Π.Α. δεν θα εισβάλουν στην Κούβα.

Ήταν τόση η χαρά του Κένεντι για τη διευθέτηση της κρίσης, που έκανε την ασυνήθιστη κίνηση να απαντήσει στο μήνυμα του Χρουστσόφ πριν καν λάβει το επίσημο κείμενο της επιστολής του, μόνο με βάση το κείμενο που ακούστηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας, ζητώντας μάλιστα συγγνώμη για το περιστατικό της παραβίασης του σοβιετικού εναέριου χώρου από το U-2 στην Τσουκότκα. Έτσι, έστω και την ύστατη ώρα, ο κόσμος απομακρύνθηκε από το χείλος της πυρηνικής αβύσσου όπου είχε φτάσει.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η κρίση των πυραύλων στην Κούβα Αρχειοθετήθηκε 2011-12-28 στο Wayback Machine. εφημερίδα Το Ποντίκι
• Το 1962 οι ΗΠΑ είχαν περισσότερα να χάσουν στη γειτονική Κούβα από ό,τι οι Σοβιετικοί εφημερίδα Το Βήμα
• Εξηγώντας την κρίση των πυραύλων στην Κούβα Economica.gr
• Η Κρίση των Πυραύλων στην Κούβα TVXS
• Η κρίση των πυραύλων Info-War
• ΗΠΑ – Κούβα: Από την κρίση των πυραύλων στο πολυετές εμπάργκο Euronews
• Η κρίση των πυραύλων της Κούβας και η Τουρκία Strategy Reports
• Ο Σοβιετικός που αρνήθηκε να πατήσει το κουμπί εκτόξευσης πυρηνικών πυραύλων Η Μηχανή του χρόνου
• 1962: Η «κρίση των πυραύλων» στην Κούβα εφημερίδα Ριζοσπάστης