Κράταιγος

Κράταιγος
	; Καρποί (τσιάτσια) τεσσάρων διαφορετικών ειδών Κράταιγου
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Μαγνολιόφυτα);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Μαγνολιόψιδα);
Τάξη:	Ροδώδη (Rosales);
Οικογένεια:	Ροδοειδή (Rosaceae);
Γένος:	Κράταιγος (Crataegus); Tourn. ex L.

Ο κράταιγος (Crataegus), επίσης γνωστός ως τρικοκκιά, μουρζιά, μπουρμπουτζελιά, ξανθή τσαπουρνιά, τσιατσιά και ξαγκαθιά, είναι γένος της τάξης των ροδωδών που περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Είναι θάμνος-δέντρο με ύψος 5 με 15 μέτρα, κοινός κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο. Τα διάφορα ονόματα που διαθέτει πολλές φορές περιγράφουν το είδος Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna). Έχει κόκκινους καρπούς (τσιάτσια) που χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος.^[1]

Περιγραφή

Είναι θάμνος ή μικρό δέντρο με λοβωτά φύλλα. Ανθίζει τον Μάιο και τον Ιούνιο. Οι καρποί του (τσιάτσια) είναι ωοειδείς, με διάμετρο 8 με 12 χιλιοστόμετρα και έχουν κόκκινο χρώμα. Υπάρχουν είδη με κίτρινους, ασπριδερούς ή μαύρους καρπούς. Τα κλαδιά και ο κορμός του φέρουν αγκάθια που έχουν συνήθως μήκος 1 με 3 εκατοστά.^[2] Ορισμένα από τα είδη του Κράταιγου και ιδίως εκείνα που φύονται στις παραμεσόγειες περιοχές, όπως για παράδειγμα το είδος Κράταιγος ο Αζαρόλος (Crataegus azarolus) είναι εξαιρετικά ανθεκτικά στην ξηρασία.Τα πλείστα είδη του γένους Κράταιγος είναι δέντρα ή θάμνοι ακανθοφόροι, ορισμένα είδη χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά, άλλα για τον εμβολιασμό οπωροφόρων όπως η αχλαδιά ή η μουσμουλιά.

Είδη

Το γένος περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Στην Ελλάδα απαντούν τα παρακάτω επτά είδη^[3]:

Κράταιγος ο ανατολικός (C. orientalis), με κοινή ονομασία δασοκράταιγος ή δασοτρικουκιά, θάμνος ή δέντρο φυλλοβόλο που φύεται σε ορεινές περιοχές,
Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna), Περιοχή Στεμνίτσας, Αρκαδία, Πελοπόννησος
Κράταιγος ο μονόγυνος (C. monogyna),
Κράταιγος ο Αζαρόλος (C. azarolus), η γνωστή κουδουμηλιά, φυλλοβόλο δέντρο μέτριου μεγέθους, άριστο για εμβολιασμό αχλαδιών και μουσμουλιών, ανθεκτικό στην ξηρασία. Απαντά κυρίως στην Κρήτη και στην Κύπρο όπου είναι γνωστό με την ονομασία μοσφιλιά. Φτάνει τα δέκα μέτρα στο ύψος και έχει στρογγυλή κόμη και τραχύ αυλακωτό φλοιό. Τα κλαδιά φέρουν ισχυρά αγκάθια και οι κλαδίσκοι έχουν πυκνό τρίχωμα. Τα φύλλα είναι κατ΄ εναλλαγή, απλά, λοβωτά, ή σφηνοειδή με τρεις μέχρι πέντε λοβούς, χνοώδη ή γυμνά. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα, λευκά, με έντονο άρωμα, φέρουν πέντε πέταλα και σέπαλα και είναι τοποθετημένα ανά 10-20 στις κορυφές των κλαδίσκων. Ανθίζει από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάιο. Ο καρπός (τσιάτσι) είναι σφαιρικός, κάπως πεπλατυσμένος με κίτρινο χρώμα το οποίο κατά την ωρίμανση αποκτά κόκκινες αποχρώσεις. Είναι εδώδιμος και χρησιμοποιείται στην παρασκευή μαρμελάδας. Καρποφορεί από Σεπτέμβριο μέχρι Νοέμβριο. Φύεται σε υψόμετρο από 0-1800 μέτρων. Είναι είδος ολιγαρκές και εξαιρετικά ανθεκτικό στην ξηρασία. Πολλαπλασιάζεται με σπέρματα και μοσχεύματα.

Κράταιγος ο Αζαρόλος, η κοινή κουδουμηλιά ή μοσφιλιά (Crataegus azarolus)
Κράταιγος ο πυκνόλοβος (C. pycnoloba), θάμνος φυλλοβόλος που φύεται σε ορεινές κυρίως περιοχές,
Κράταιγος ο ριπιδόφυλλος (C. rhipidophylla)
Κράταιγος ο πεντάγυνος (C. pentagyna)

Κράταιγος ο πεντάγυνος

Κράταιγος του Χελδράιχ (C. heldreichii)

Άλλα είδη Κραταίγου είναι τα εξής:

Κράταιγος ο λείος (συν. Κράταιγος η Οξυάκανθα) (C. laevigata, syn. C. oxyacantha), δέντρο ή θάμνος μετρίου μεγέθους, φυλλοβόλο, με βραδεία ανάπτυξη, ανθεκτικό στην ξηρασία. Απαντά σε άγονες περιοχές κυρίως υπό τη μορφή θάμνου και χρησιμεύει στον εμβολιασμό της αχλαδιάς και της μουσμουλιάς.
Κράταιγος ο ποντικός (C. pontica)
C. altaica (Κ. ο αλταϊκός)
C. chlorocarpa (Κ. ο χλωρόκαρπος)
C. chlorosarca (Κ. ο χλωρόσαρκος)
C. cordata (Κ. ο καρδιόφυλλος)
C. grandifolia (Κ. ο μεγαλόφυλλος)
C. integra (Κ. ο ακέραιος)
C. prunifolia (Κ. ο προυμνόφυλλος)
C. pubescens (Κ. ο χνοώδης)