Καρλόβασι Σάμου

Το Νέο Καρλόβασι ή Καρλόβασι είναι κωμόπολη της Σάμου στο Βόρειο Αιγαίο και από το 2019 έδρα του Δήμου Δυτικής Σάμου.

Νέο Καρλόβασι
Πλατεία Καρλοβασίου
Νέο Καρλόβασι Νέο Καρλόβασι
Χάρτης
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Βορείου Αιγαίου
Περιφερειακή Ενότητα	Σάμου
Δημοτική Ενότητα	Καρλοβασίων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Νησιά Αιγαίου Πελάγους
Νομός	Σάμου
Πληθυσμός
Μόνιμος	7.141
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	832 00
Τηλ. κωδικός	2273
Σχετικά πολυμέσα

Γενικά

Το Νέο Καρλόβασι έχει πληθυσμό 7.363 κατοίκους ως κοινότητα και 7.141 ως οικισμός, σύμφωνα με την απογραφή του 2021 και είναι φοιτητική πόλη. Είναι το πολυπληθέστερο κέντρο του νησιού και ακολουθεί η Πόλη της Σάμου. Είναι γνωστή και ως συμπρωτεύουσα του νομού Σάμου. Σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση του 2010 (Σχέδιο Καλλικράτης) από 1 Ιανουαρίου 2011 εντάχθηκε στο νέο διευρυμένο Δήμο Σάμου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ενώ μετά από τροποποίηση του πιο πάνω σχεδίου το 2019, που ως αποτέλεσμα είχε τη διάσπαση της νήσου Σάμου σε δύο δήμους (Δήμος Δυτικής Σάμου και Δήμος Ανατολικής Σάμου) εντάχθηκε στον Δήμο Δυτικής Σάμου, του οποίου αποτελεί έδρα. Δήμαρχος Δυτικής Σάμου είναι ο Καρλοβασίτης Αλέξανδρος (Αλέκος) Λυμπέρης, τέως αντιδήμαρχος Καρλοβασίων, αδελφός του τέως και τελευταίου Δημάρχου Καρλοβασίων Παναγιώτη Λυμπέρη.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Γεωγραφία

Το Καρλόβασι βρίσκεται στα βορειοδυτικά του νησιού και αποτελείται από 5 συνοικίες: Το Παλαιό Καρλόβασι, το Νέο Καρλόβασι, το Μεσαίο Καρλόβασι, τον Όρμο και το Λιμάνι. Γι'αυτό στο παρελθόν λεγόταν Καρλοβάσια. Παράγει ελιές, λάδι, εξαιρετικά κρασιά με παγκόσμια βραβεία, σιτηρά, σταφίδες, μέλι, σύκα. Είχε πολλά βυρσοδεψεία και καπνεργοστάσια τα οποία σταδιακά έκλεισαν λόγω της ανάπτυξης άλλων μορφών βιομηχανίας και τεχνολογίας. Στο Καρλόβασι βρίσκεται και η Σχολή Θετικών επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου , που περιλαμβάνει τις σχολές: Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων, Μαθηματικών και Στατιστικής.

Εκκλησία στο λιμάνι.

Σύμφωνα με το μεγάλο Σαμιώτη ιστορικό Επαμεινώνδα Σταματιάδη, το όνομα Καρλόβασι προέρχεται από τις δύο τουρκικές λέξεις Karli - ovasi που σημαίνουν χιονισμένος κάμπος. Αν και η ερμηνεία αυτή είναι η επικρατέστερη, όμως δεν είναι εντελώς πειστική γιατί το Καρλόβασι σχεδόν ποτέ δεν καλύπτεται από χιόνια. Γι' αυτό άλλοι ιστορικοί καταφεύγουν σε άλλες ερμηνείες. Σε δημοσίευμά της η ιστορικός Ευαγγελία Μπαλτά συνδυάζει το τοπωνύμιο Καρλή - Οβαζί με την αναφορά για την ύπαρξη ενός ποταμού στην περιοχή με παρόμοιο όνομα. Είναι λοιπόν πιθανόν το Καρλόβασι να μην είναι ο χιονισμένος κάμπος, αλλά ο κάμπος του ποταμού Καρκλίκ (Καρκλίκ - οβασί), που η χρήση το οδήγησε στη σημερινή ονομασία Καρλόβασι. Έχει πολλές εκκλησίες με σπουδαιότερες τον Άγιος Νικόλαο στον Όρμο (1902), το μητροπολιτικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Νέο Καρλόβασι (1896), την Αγία Τριάδα στο Παλαιό, καθώς και το ναό της Οσίας Ματρώνας, μεταξύ πολλών άλλων, όπου φυλάσσεται και ο Ηγεμονικός Θρόνος.

Το λιμάνι Καρλοβασίου ξεκίνησε να κατασκευάζεται στη θέση Σχίνος, δυο χιλιόμετρα από το Νέο Καρλόβασι, στα τέλη του 19ου αιώνα, κατά την περίοδο της Ηγεμονίας στη Σάμο. Η θέση επιλέχθηκε από τον ισχυρό πολιτικό Ιωάννη Χατζηγιάννη. Σήμερα συνδέει ακτοπλοϊκά την πόλη με τον Πειραιά, τις Κυκλάδες, καθώς και τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και την Καβάλα. Σημαντικά κτίρια στο λιμάνι Καρλοβασίου είναι το Τελωνείο και το Λιμενικό Ταμείο. Παλαιότερα λειτουργούσε ταρσανάς που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Κοντάρα. Τα τελευταία χρόνια έγινε επέκταση του λιμανιού προς την ανατολική πλευρά, παραπλέυρως της οποίας βρίσκεται το αλιευτικό καταφύγιο. Στη θέση του καταφυγίου κατασκευάζεται μαρίνα τουριστικών σκαφών, ενώ αυτό θα μεταφερθεί σε θέση όμορη του εμπορικού λιμένα - έναντι του τελωνειακού σταθμού. Ο τελευταίος ανακατασκευάζεται, διευρύνεται και σύντομα θα επαναλειτουργήσει με ακτοπλοϊκές συνδέσεις από και προς τα μικρασιατικά παράλια. Τέλος, η περιοχή γνωρίζει οικονομική άνθιση και τουριστική ανάπτυξη με την είσοδο νέων επιχειρήσεων εστίασης και φιλοξενίας.

Από το Καρλόβασι κατάγονταν ο Λυκούργος Λογοθέτης, ηγέτης των Σαμίων κατά την Επανάσταση του 1821 και ο μουσικοσυνθέτης Μανώλης Καλομοίρης.

Επίσης, το Καρλόβασι αποτέλεσε τόπο εξορίας του Γιάννη Ρίτσου. Στη διάρκεια της δικτατορίας βρισκόταν σε κατ’ οίκο περιορισμό. Διάβαζε, έγραφε και ζωγράφιζε πάνω σε κεραμικά και βότσαλα. Κοντά στο λιμάνι, στον παραλιακό δρόμο, υπάρχει η πολυθρόνα στην οποία καθόταν και ατένιζε το Αιγαίο ο μεγάλος ποιητής.

Ιστορία

Παλαιότερα ονομάζονταν «Νεοχώριον». Κτίστηκε γύρω στα 1550 από Σαμίους, την εποχή της ερήμωσης της Σάμου. Τα βυρσοδεψία αποτέλεσαν μεγάλο μέρος στην ιστορία του Καρλοβάσου. Εκεί επεξεργάζονταν το δέρμα από τα ζώα και το έκαναν κυρίως σολοδέρματα. Αυτή τη στιγμή, το μόνο που έχει μείνει είναι ερείπια τα οποία αποτελούν αξιοθέατο για τους πολλούς τουρίστες του νησιού αυτού. Επίσης, κοντά στο Φουρνιώτικο Ρέμα υπάρχουν και τα ερείπια του λεπροκομείου που λειτουργούσε παλαιότερα στο Καρλόβασι.

Οι πρώτες κατοικίες κτίσθηκαν στη θέση Αλωνάκι, πάνω στα ερείπια της Γοργύρας. Το Καρλόβασι την εποχή της Ηγεμονίας υπήρξε σπουδαίο βιομηχανικό, εμπορικό και πνευματικό κέντρο του Αιγαίου. Το 1890 είχε 3.348 κατοίκους. Μαζί με το Μεσσαίο Καρλόβασι και το Παλαιό συνέθεταν ένα σύμπλεγμα πόλεως ισάξιο με το λιμένα Βαθέος την πρωτεύουσα της Σάμου.

Στο φιλελεύθερο Καρλόβασι ιδρύεται το 1784 η Σχολή Καρλοβασίου με χρήματα που άφησε για σκοπό αυτό ο φωτισμένος Καρλοβασίτης ΕπΙσκοπος Πορφύριος Ζεμπέτης. Το πρωτοποριακό για την εποχή του σχολείου που αργότερα μετονομάστηκε σε Πορφυριάδα Σχολή προς τιμήν του ιδρυτού της, υπηρέτησε τις ίδιες επαναστάσεις και μορφοποίησε τους ηγέτες της και αναμφισβήτητα πρώτο του Καρλοβασίτη Λογοθέτη Λυκούργο.

Επίσης στο Καρλόβασι ξεκινάει και βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί προοδευτικά το κίνημα των Καρμανιόλων, το οποίο γεννάει μια επανάσταση πριν από την επανάσταση, φαινόμενο μοναδικό στα Ελληνικά δεδομένα.

Το 1887 θεμελιώθηκε στη θέση «Παναγίτσα» Καρλοβάσου και περατώθηκε το 1890 λεπροκομείο επειδή τα κρούσματα ήταν αρκετά. Το 1966 το Λεπροκομείο Σάμου καταργήθηκε και οι 10 περίπου άρρωστοι μεταφέρθηκαν στο Λοιμωδών Αθήνας «Αγία Βαρβάρα».

Το Καρλόβασι ήρθε αντιμέτωπο με ισχυρό σεισμό που χτύπησε το νησί στις 30 Οκτωβρίου 2020 και οι κάτοικοι ταλαιπωρούνταν για μήνες από πολλούς μετασεισμούς. Οι περισσότερες εκκλησίες υπέστησαν ζημιές. Τη μεγαλύτερη ζημιά υπέστη ο Μητροπολιτικός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η εκκλησία της Οσίας Ματρώνας, η εκκλησία στα Κοντακαίικα καθώς και η εκκλησία στα Κονταίικα.

Επίσης υπάρχει κολυμβητήριο το οποίο έχει εγκαινιασθεί, αλλά παραμένει κλειστό.

Διατελέσαντες δήμαρχοι Καρλοβασίων

• 19;;-19;; Μανουήλ Ελευθέριος Ιγγλέσης (κηδεύτηκε στις 28 Ιανουαρίου 1997)
• 1975-1978 Κωνσταντίνος Χατζηκωνσταντής
• 1979-1982 Γεώργιος Καραγιάννης
• 1983-1990 Ευάγγελος Σιδηρουργός
• 1991-2002 Γεώργιος Καραγιάννης
• 2003-2010 Παναγιώτης Λυμπέρης
• 2019- Αλέξανδρος (Αλέκος) Λυμπέρης, «Δήμαρχος Δυτικής Σάμου»

Γειτονικά χωριά

• Κοντακαίικα
• Κονταίικα
• Άγιοι Θεόδωροι
• Λέκα
• Πλάτανος
• Κοσμαδαίοι
• Υδρούσσα
• Μαραθόκαμπος
• Πάνδροσο

Καταρράκτες

Τρία χιλιόμετρα έξω από το Καρλόβασι, στην περιοχή Ποτάμι, βρίσκονται οι περίφημοι φυσικοί καταρράκτες της Σάμου. Οι καταρράκτες αποτελούν μία ιδιαίτερη και εξαιρετική φυσική ομορφιά, ενώ σχηματίζουν δύο μικρές λίμνες, ιδανικές για τους τολμηρούς που επιθυμούν να κολυμπήσουν στα παγωμένα νερά τους. Ο δρόμος για τον θαυμασμό αυτού του υπέροχου αξιοθέατου είναι καταρχάς η οδήγηση μέχρι το Ποτάμι και στη συνέχεια το περπάτημα 1,5 χιλιομέτρου φτάνοντας στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης, που αποδεικνύεται να είναι η παλαιότερη εκκλησία του νησιού. Στο συγκεκριμένο σημείο είναι το μέσο της διαδρομής. Από εκεί, ώστε να παραβρεθεί κανείς στον πρώτο καταρράκτη, θα πρέπει να σκαρφαλώσει 50 έως 60 ξύλινα σκαλοπάτια. Στην αντίθετη περίπτωση, ο δρόμος για τον μεγάλο καταρράκτη κάνει αναγκαία την κολύμβηση 50 μέτρων, αφού στο σημείο αυτό, τα νερά βαθαίνουν και κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να περάσει με τα πόδια.

Πορφυριάδα Σχολή

Η Πορφυριάδα εμπορική σχολή, είναι από τα πιο σημαντικότερα κτίσματα της πόλης του Καρλοβάσου. Ιδρύθηκε το 1781 με οικονομική δωρεά από τη διαθήκη του Επισκόπου Προφυρίου. Εκτείνεται σε ένα μεγάλο μήκος της οδού Γοργύρα και ξεχωρίζει λόγω του μεγάλου του όγκου, αλλά και της αρχιτεκτονικής του. Είναι όλο πέτρινο και στην είσοδό του κυριαρχούν 4 μεγάλες κολώνες ύψους περίπου. Μπροστά από την Πορφυριάδα υπάρχει ένα πολύ μεγάλο προαύλιο το οποίο χρησιμοποιείται για συναυλίες, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες όπου το Δημοτικό παραμένει κλειστό.

Ρίβα

Η Ρίβα παλαιότερα ήταν απάνεμη περιοχή, όπου έδεναν τα καΐκια που μετέφεραν στο Καρλόβασι πρώτες ύλες και έπαιρναν κατεργασμένα δέρματα, λάδι, κρασί και άλλα προϊόντα της δυτικής Σάμου. Το όνομα προήλθε κατά πάσα πιθανότητα από το ρήμα «αριβάρω», που σημαίνει «φθάνω» και αφορούσε στα πλεούμενα που έφθαναν εκεί ή από την ιταλική λέξη riva που σημαίνει ακτή, παραλία. Μέχρι το 1960 η Ρίβα ήταν η πιο ακμάζουσα περιοχή του Καρλοβάσου, όπου συγκεντρωνόταν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης. Βυρσοδεψεία, αποθήκες, εμπορικά, τράπεζες, αρχοντικά, καφενεία και κέντρα διασκέδασης συνέθεταν ένα παραδοσιακό βιομηχανικό έργο. Η ένωση της Σάμου με την Ελλάδα βρίσκει πρωτοπόρους τους Καρλοβασίτες, ενώ η Μικρασιατική καταστροφή φέρνει στο Καρλόβασι ομογενείς πρόσφυγες από τη γειτονική Μικρά Ασία. Έτσι, το 1923 στη Ρίβα ιδρύεται προσφυγικός καταυλισμός. Η υποχώρηση της βιοτεχνίας δέρματος, αλλά και η καταστροφή της παραλίας από τους βορειοδυτικούς ανέμους οδήγησαν στην παρακμή της περιοχής.

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Στο Καρλόβασι βρίσκεται η Σχολή Θετικών επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τα τμήματα Μαθηματικών και Στατιστικής. Στεγάζεται σε εξαιρετικά νεοκλασικά κτίρια αλλά και σε βιομηχανικά κτίρια βυρσοδεψίας που του έχουν παραχωρηθεί. Αποτελεί παράρτημα του Πανεπιστημίου Αιγαίου που έχει έδρα τη Μυτιλήνη. Εδρεύει επίσης και το τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων, της Πολυτεχνικής Σχολής του ίδιου πανεπιστημίου. Τα τμήματα προσφέρουν προπτυχιακές, μεταπτυχιακές (master’s) και διδακτορικές σπουδές (phd).

Αθλητισμός

Στο Καρλόβασι δραστηριοποιούνται οι ακόλουθες αθλητικές ομάδες:

• Α.Ε. Καρλοβάσου
• Ιωνικός Καρλοβάσου
• Ρίβα
• Κέρκης (χρησιμοποιεί τις αθλητικές εγκαταστάσεις στο στάδιο και στο κλειστό γήπεδο του Καρλοβάσου).

Αρχιτεκτονική

Στο Καρλόβασι διασώζονται αρκετά κτίρια αρχιτεκτονικού κάλλους και ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:

• Πορφυριάδα Σχολή Καρλοβάσου.
• Χατζηγιάννειος βιβλιοθήκη.
• Όλα τα βυρσοδεψεία (ταμπάκικα) στην παράκτια ζώνη του Καρλοβασίου.
• Το λεπροκομείο.
• Τα αρχοντικά των βυρσοδεψών στην οδό Αγίου Νικολάου
• Ο παραδοσιακός οικισμός του Παλαιού

Εκκλησίες

• Άγιος Νικόλαος
• Αγιά Τριάδα
• Ιερός Ναός Εισοδείων της Θεοτόκου
• Οσίας Ματρώνας.

Ο ναός της Αγίας Ματρώνας αποπερατώθηκε το 1845 από Χιώτες, οι οποίοι έφεραν τη θαυματουργή εικόνα και μέρος από το λείψανο της Αγίας.

• Ναός Κοίμησης Θεοτόκου
• Αγία Μαρκέλλα
• Ο Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος,που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα, προς το Ποτάμι Καρλοβασίου.

Οι περισσότερες εκκλησίες υπέστησαν ζημιές από τα 7.1 Ρίχτερ που χτύπησαν το νησί στις 30 Οκτωβρίου 2020.

Σχολεία

• Βρεφονηπιακός & Ολοήμερος Παιδικός Σταθμός Καρλοβάσου
• Νηπιαγωγείο Λιμανιού
• Νηπιαγωγείο Μεσαίου
• Νηπιαγωγείο Όρμου
• Νηπιαγωγείο Μεγάρου
• 1ο Δημοτικό σχολείο Πορφυριάδας
• 2ο Δημοτικό σχολείο Όρμου
• 3ο Δημοτικό σχολείο Μεσαίου
• Γυμνάσιο Καρλοβασίου
• Γενικό Λύκειο
• Ε.Π.Α.Λ Καρλοβασίου
• Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ)

Πολιτισμός

Στο Καρλόβασι δραστηριοποιούνται οι ακόλουθοι πολιτιστικοί σύλλογοι:

• Ιωνικός (Παραδοσιακοί χοροί)
• Ρίβα (Παραδοσιακοί χοροί)

Λειτουργεί ωδείο με το όνομα «Πυθαγόρεια Μουσική Σχολή». Το Μέγαρο Καρλοβάσου λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείου που παρουσιάζει μεταξύ άλλων παραδοσιακά ενδύματα, μοντέλου παραδοσιακού σπιτιού.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σάμου Αρχειοθετήθηκε 2006-04-15 στο Wayback Machine.
• SamosIn.gr Καρλόβασι και όλα για τη Σάμο
• Δήμος Καρλοβασίων
• Αποτελέσματα δημοτικών εκλογών στον Δήμο Καρλοβασίων, ΕΕΤΑΑ.