Καπουδάν Πασάς
Ο Καπουδάν Πασάς (Τουρκικά: Kapudan Paşa), γνωστός και ως Καπουδάν-ι Ντεργιά ("Καπετάνιος της θάλασσας") ήταν Μεγάλος Ναύαρχος του ναυτικού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τυπικά, είχε τη βάση του στο Γαλατά και την Καλλίπολη κατά τη διάρκεια του χειμώνα καθώς ήταν υπεύθυνος για τις ετήσιες επισκέψεις στις επαρχίες τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο ίδιος ο τίτλος του Καπουδάν Πασά πιστοποιείται μόνο από το 1567 και μετά. Οι προηγούμενες ονομασίες για τον ανώτατο αρχηγό του στόλου περιλαμβάνουν τον Ντεργιά Μπέη ("μπέης της θάλασσας") και τον Ρέις Καπουδάν ("αρχηγό καπετάνιο").[1]
Ο τίτλος Ντεργιά Μπέη ως επίσημος βαθμός εντός της οθωμανικής κρατικής δομής προήλθε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βαγιαζήτ Α΄. Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο Μωάμεθ Β΄ ανέδειξε τον Μπαλτάογλου Σουλεϊμάν Μπέη στο καθεστώς του σαντζάκμπεη για τις προσπάθειές του κατά των Βυζαντινών στον Κεράτιο Κόλπο.[2] Ο Μπαλτάογλου έλαβε το σαντζάκι της Καλλίπολης (η κύρια τουρκική ναυτική βάση) και τον καζά του Γαλατά (μέχρι την κατάκτηση της γενοβέζικης αποικίας) και του Ιζμίτ (του οποίου το έμβασμα φόρου αποτελούνταν από ξυλεία πλοίων).
Η επιτυχία του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα οδήγησε τον Καπουδάν Πασά να ανυψωθεί στις τάξεις του μπεηλέρμπεη και του βεζίρη το 1535, με τα εδάφη του να επεκτείνονται στο εγιαλέτι του Αρχιπελάγους και στο Αλγερίου. Οι διάδοχοι του Χαϊρεντίν διαδέχθηκαν αυτές τις εκμεταλλεύσεις, αλλά είδαν τον βαθμό τους να πέφτει σε βεζίρη με δύο ιππο-ουρές για αρκετούς αιώνες.
Η επίσημη κατοικία του Καπουδάν Πασά ήταν στο Ντιβανχανέ στο Αυτοκρατορικό οπλοστάσιο στον Κεράτιο Κόλπο, αλλά συχνά έλειπε καθώς ως κυβερνήτης του εγιαλέτι του Αρχιπελάγους συνεπαγόταν να επισκέπτεται τις διάφορες επαρχίες του κάθε χρόνο. Η θέση αυτή είχε μεγάλη δύναμη και κύρος εντός της οθωμανικής ιεραρχίας: ο Εβλιγιά Τσελεμπή αναφέρει ότι είχε ετήσιο εισόδημα 885.000 ασημένιες ακτσές. Πρόσθετα έσοδα, ύψους 300.000 κουρούς τον 18ο/19ο αιώνα, προήλθαν από τη μίσθωση ορισμένων νησιών του Αιγαίου σε φορολογικούς αγρότες.
Η ακμή της θέσης του Καπουδάν Πασά ήρθε τον 16ο αιώνα, όταν μια διαδοχή ικανών κατόχων έφερε την οθωμανική ναυτική δύναμη στο απόγειό της και για ένα διάστημα εξασφάλισε την υπεροχή της στη Μεσόγειο. Αν και θεωρητικά η θέση θα μπορούσε να καλυφθεί μόνο από έναν εν ενεργεία ναύαρχο, έναν αρχηγό του Αυτοκρατορικού Οπλοστασίου ή, τουλάχιστον, από τον σαντζάκμπεη της Ρόδου, από τις αρχές του 17ου αιώνα ο διορισμός φαβορί της αυλής ή/και προσώπων που δεν είχαν στρατιωτική ή ναυτική εμπειρία σηματοδότησε την αρχή της οθωμανικής ναυτικής παρακμής.
Ως μέρος των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ του 1839-1876, το εγιαλέτι του Αρχιπελάγους μειώθηκε σε βαθμό και παραχωρήθηκε στον βαλή της Ρόδου το 1848. Οι Καπουδάν πασάς διατήρησαν τον βαθμό τους, αλλά στη συνέχεια ήταν αποκλειστικά στρατιωτικοί.
Συνολικά 161 καπετάνιοι υπηρέτησαν μέχρι τις 13 Μαρτίου 1867 όταν καταργήθηκε η θέση του Ντεργιά Καπτάν και αντικαταστάθηκαν από υπουργούς του Οθωμανικού Ναυτικού Υπουργείου.[3] Μετά το 1877, αυτοί αντικαταστάθηκαν από τους Διοικητές του Στόλου.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Ozbaran, S. (1978). «Ḳapudan Pas̲h̲a». Στο: van Donzel, E., επιμ (στα αγγλικά). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IV: Iran–Kha. Λάιντεν: E. J. Brill, σσ. 571–572. ISBN 90-04-05745-5. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/k-apudan-pas-h-a-SIM_3884.
- ↑ Shaw, Stanford J. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. 1, pp. 131 ff. Cambridge University Press (Cambridge), 1976. Accessed 12 Sept 2011.