Κανάλια Καρδίτσας
Συντεταγμένες: 39°23′54″N 21°47′59″E / 39.39833°N 21.79972°E
Τα Κανάλια είναι χωριό του δήμου Μουζακίου, της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού) Καρδίτσας στη Θεσσαλία.[1] Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 345 κατοίκους.[2] Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 340, στους βορειο-ανατολικούς πρόποδες των Αγράφων, 14 χιλιόμετρα δυτικά από την Καρδίτσα.
| Κανάλια | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφέρεια | Θεσσαλίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Καρδίτσας |
| Δήμος | Μουζακίου |
| Δημοτική Ενότητα | Ιθώμης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Θεσσαλία |
| Νομός | Καρδίτσας |
| Υψόμετρο | 340 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 259 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 43100 |
| Τηλ. κωδικός | 2441 |
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΕπί Τουρκοκρατίας το χωριό σύμφωνα με το χειρόγραφο από τον Θεόδωρο Γ. Πάσχο του 1949, βασισμένο σε χειρόγραφο του Γούλα Ευαγγ. Πάσχου του 1785, ήταν βακούφι της γυναικείας μονής Λυκουσάδας στη Λοξάδα. Στην περιοχή υπήρχαν πήλινοι αγωγοί (κανάλια) με τα οποία μεταφερόταν νερό στη Λοξάδα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, μετέφεραν το γάλα από τα αιγοπρόβατα της μονής.[3] Να σημειωθεί ότι η λέξη Κανάλια είναι προελεύσεως Ιταλικής , κατάλοιπο της Ενετοκρατίας, όπως τουλάχιστον πιστεύεται και δια το "Φρούριον" (κάστρον) της γείτονος κωμοπόλεως Φαναρίου Καρδίτσας.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στα Κανάλια ήταν ο Ηπειρώτης Γεώργιος Πάσχος, ο οποίος κατέφυγε στην περιοχή το 1650 καταδιωκόμενος από τους Τούρκους, καθώς προστατευόταν ως βακούφι. Το 1654 παντρεύτηκε την Ευαγγελή Χασιώτη από την Λάσδα και έκτισαν το σπίτι τους εκεί που σήμερα είναι η βορειοδυτική πλευρά της πλατείας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, εγκαταστάθηκαν στο χωριό το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Στο χωριό ταυτόχρονα εγκαταστάθηκε και ο Ρίζος. Στο χωριό σταδιακά εγκαταστάθηκαν κάτοικοι των χωριών του κάμπου, όπως η Λάσδα, η Σαρικίνα και το Παλαιοχώρι, λόγω της ελονοσίας. Ακολούθησαν κάτοικοι της περιοχής της Αργιθέας, οι Γηρασαίοι από το Ζουπάνι Κοζάνης (σημερινό Πεντάλοφο), οι Κατεραίοι από την περιοχή της Άρτας, οι Χαλατσαίοι από την Καρύτσα και οι Κρικαίοι από το Τροβάτο Ευρυτανίας. Μετά την άλωση του Μεσολογγίου, στα Κανάλια κατέφυγαν και οι Δημητράκηδες από την Κρήτη.[3]
Το χωριό γνώρισε μεγάλη πληθυσμιακή ανάπτυξη μέχρι τον Β΄ΠΠ, αλλά στη συνέχεια ο πληθυσμός του έχει πτωτική πορεία.[3]
Πληθυσμός
ΕπεξεργασίαΑκολουθεί η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1881 | 1889 | 1896 | 1907 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 1.320[4] | 1.546[5] | 1.651[6] | 1.792[7] | 2.028[8] | 2.070[9] | 2.029[9] | 1.635[9] | 1.579[9] | 1.196[9] | 950[9] | 695[9] | 538 | 345 |
Διοικητικές μεταβολές
ΕπεξεργασίαΜετά την προσάρτηση των Καναλίων στην Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Θεσσαλία το 1881, προσαρτήθηκαν το 1883 στον δήμο Ιθώμης, του νομού Τρικάλων. Με το ΦΕΚ 136Α (08/07/1899) ο οικισμός υπάγεται στο νομό Καρδίτσης, μέχρι το 1909, όταν με το ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909, υπάγεται πάλι στον νομό Τρικάλων. Ο δήμος Ιθώμης καταργήθηκε το 1912 και τα Κανάλια ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας της επαρχίας Καρδίτσας. Το 1944, με το ΦΕΚ 82Α, υπάγεται στον νομό Καρδίτσας. Με το πρόγραμμα Καποδίστριας, η κοινότητα καταργήθηκε και τα Κανάλια προσαρτήθηκαν στο δήμο Ιθώμης. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, ο δήμος Ιθώμης καταργήθηκε και εντάχθηκε στον δήμο Μουζακίου.[10]
Αξιοθέατα
ΕπεξεργασίαΤα σπίτια του χωριού είναι πετρόκτιστα διώροφα ή τριώροφα και κεραμόσκεπα, κτισμένα με ηπειρώτικη αρχιτεκτονική. Από την κορυφή του λόφου Άη Λια, στον οποίο υπάρχει άλσος, η θέα είναι πανοραμική.[11]
Ναοί
ΕπεξεργασίαΟ κύριος ναός του χωριού είναι ο ναός Κοίμησης της Θεοτόκου. Ο σημερινός ναός άρχισε να κτίζεται το 1894 στη θέση παλαιότερου μικρότερου ναού ο οποίος είχε κτιστεί το 1856 και αποπερατώθηκε το 1934. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του χωριού. Είναι κτισμένος στο ρυθμό της βασιλικής μετά τρούλου. Με μήκος 30 και πλάτος 16 μέτρα, είναι ένας από τους μεγαλύτερους της περιφέρειας. Ο τρούλος του ναού φτάνει σε ύψος 20 μέτρων. Διαθέτει επίσης λιθόκτιστο κωδωνοστάσιο στο οποίο τοποθετήθηκε το 1958 ρολόι, δωρεά του Κώστα Γιδαράκου.[12] Στον λόφο πάνω από το χωριό βρίσκεται ο ναός του Προφήτη Ηλία. Είναι τρίκλιτη βασιλική κτισμένη το 1903.[13]
Στη θέση Σαρακίνα βρίσκεται ο ναός του Ιωάννη Προδρόμου. Στο παρελθόν ήταν η ενοριακή εκκλησία της Σαρακίνας. Είναι μονόκλιτη βασιλική και δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε. Στο εσωτερικό της βρίσκονταν εικόνες αγιογραφημένες περίπου το 1735. Ήταν αγιογραφημένος, ενώ σήμερα σώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες.[14] Είναι χαρακτηρισμένος ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με περιβάλλοντα χώρο προστασίας 100 μέτρα γύρω του, επειδή ανήκει σε μια ομάδα ναών σημαντική για τη γνώση της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής της Θεσσαλίας.[15]
Στη θέση Λάσδα βρίσκεται ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Κτίστηκε σύμφωνα με τη επιγραφή στη δυτική είσοδο το 1859. 100 μέτρα ανατολικά βρίσκεται πηγή με αγίασμα.[16] Είναι τρίκλιτη βασιλική, με νάρθηκα στα δυτικά και ημικυκλική κόγχη στην ανατολική πλευρά. Η θύρα εισόδου στη νότια πλευρά φέρει προστώο. Ο ζωγραφικός διάκοσμος περιορίζεται στη κόγχη της Προθέσεως με την παράσταση της Αποκαθήλωσης. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας, με περιβάλλοντα χώρο 100 μέτρα γύρω του, επειδή αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της μεταβυζαντινής περιόδου στη Θεσσαλία.[17]
Στη θέση Μούρκος βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε το 1852, σύμφωνα με τέσσερις επιγραφές που βρίσκονται στις εισόδους του. Είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο νάρθηκα στα δυτικά και ημικυκλική κόγχη στην ανατολική πλευρά. Έχει διαστάσεις 17 επί 11 μέτρα και ύψος 6 μέτρα.[18] Διασώζει δύο θύρες εισόδου με λιθανάγλυφα θυρώματα, στη δυτική και νότια πλευρά. Η νότια είσοδος φέρει προστώο με δίρριχτη, εγκάρσια προς του κατά μήκος άξονα του ναού στέγη. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας με περιβάλλοντα χώρο 100 μ. γύρω του, επειδή ανήκει σε μια χαρακτηριστική ομάδα ναών μεταβυζαντινής περιόδου στη Θεσσαλία.[19]
Λαογραφικό μουσείο
ΕπεξεργασίαΤο λαογραφικό μουσείο του χωριού ιδρύθηκε το 1976. Αρχικά στεγαζόταν στο πνευματικό κέντρο του χωριού και το 2011 μεταφέρθηκε στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Το δημοτικό σχολείο είχε κατασκευαστεί με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού το 1918.[20]
Πρόσωπα
Επεξεργασία- Αλέξανδρος Παπαποστόλου (1870 - 1922), βουλευτής Τρικάλων
- Μπάμπης Μπακάλης (1920 - 2007), συνθέτης και στιχουργός
- Ζήσης Σκάρος (1917 - 1997), πεζογράφος
- Κίτσος Μακρής (1917 - 1988), λαογράφος με καταγωγή από τα Κανάλια
- Ηλίας Μόσιαλος (1960), υπουργός
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 16. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 47.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2017-11-24 στο Wayback Machine.», σελ. 10612 (σελ. 138 του pdf)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Η Ιστορία του χωριού μας». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ Ελληνική απογραφή Θεσσαλίας-Άρτας 1881, σελ. 34
- ↑ Ελληνική απογραφή 1889, σελ. 156
- ↑ Ελληνική απογραφή 1896, σελ. 164
- ↑ Ελληνική απογραφή 1907, σελ. 425
- ↑ Ελληνική απογραφή 1920, σελ. 24' Πίνακας ιβ΄
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Μιχαήλ Σταματελάτος - Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος, Ερμής, Αθήνα 2001, σελ. 304.
- ↑ «Κανάλια (Καρδίτσης)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Κανάλια». Δήμος Μουζακίου. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Ναός Προφήτη Ηλία». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Ναός Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (Σαρακίνα)». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1Φ32/ΚΗΡ/61768/2040 π.ε./3-1-2002 - ΦΕΚ 82/Β/30-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Κοίμησης Θεοτόκου (Λάσδα)». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/ΚΗΡ/61679/2033 π.ε./3-1-2002 - ΦΕΚ 70/Β/28-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Άγιος Νικόλαος». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/ΚΗΡ/61678/2034/3-1-2002 - ΦΕΚ 70/Β/28-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Λαογραφικό Μουσείο». kanalia-karditsa.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.