Βικιπαίδεια

Ιμπν Μπατούτα

Ο Ιμπν Μπατούτα (αραβικά: ابن بطوطة, πλήρες όνομα: Αμπού Αμπντάλα Μοχάμεντ ιντ Αμπντάλαχ λ-Λαβουάτι τ-Τανγκί ιμπν Μπατούτα [أبو عبد الله محمد بن عبد الله اللواتي الطنجي بن بطوطة]) (24 Φεβρουαρίου 1304 - 1368 ή 1369 ή 1377)[8] ήταν Μαροκινός και Βέρβερος περιηγητής. Είναι γνωστός για τα μεγάλα ταξίδια του, καταγραφές των οποίων δημοσιεύθηκαν στο έργο του Ρίχλα (δηλ. «Ταξίδι»), το οποίο περιέχει πολλές και ακριβείς πληροφορίες για τις χώρες που επισκέφθηκε. Για τα ταξίδια του αποκαλείται «ο περιηγητής του Ισλάμ». Σε μια περίοδο τριάντα χρόνων, ο Ιμπν Μπαττούτα επισκέφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα του γνωστού ισλαμικού κόσμου, καθώς και μη μουσουλμανικές περιοχές. Ταξίδευσε στη Βόρεια Αφρική, το Κέρας της Αφρικής, τη Δυτική Αφρική και την Ανατολική Ευρώπη στα δυτικά και τη Μέση Ανατολή, τη Νότια, Κεντρική και Νοτιοδυτική Ασία και την Κίνα στην Ανατολή, σε μια διαδρομή περίπου 120.000 χιλιομέτρων, περίπου τρεις φορές μεγαλύτερη από αυτή που διένυσε ο Μάρκο Πόλο. Ο Ιμπν Μπατούτα θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους περιηγητές όλων των εποχών.[9]

Ιμπν Μπατούτα
Προσωπογραφία του Ιμπν Μπατούτα στο Ibn Battuta Mall, Ντουμπάι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		مُحمَّد بن عبد الله بن مُحمَّد اللواتي الطنجي (Αραβικά)
Γέννηση24  Φεβρουαρίου 1304[1][2]
Ταγγέρη[3]
Θάνατος1368 (περίπου)
Φεζ[3]
Τόπος ταφήςTomb of Ibn Batutta
ΘρησκείαΙσλάμ
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΑραβικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΑραβικά[4][5][6]
περσικά
Τουρκικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταεξερευνητής
γεωγράφος
συγγραφέας[7]
χαρτογράφος
καδής
έμπορος
οδοιπόρος
Ισλαμικός νομικός
Αξιοσημείωτο έργοThe Rihla
Οικογένεια
Σύζυγοςfirst wife of Ibn Battuta (από 1325)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφία

Επεξεργασία

Πρώτα χρόνια και πρώτο χατζ

Επεξεργασία
 
Ο Ιμπν Μπατούτα στην Αίγυπτο, ελαιογραφία του 19ου αιώνα.

Όσα είναι γνωστά για τη ζωή του Ιμπν Μπατούτα προέρχονται από αυτοβιογραφικές πληροφορίες, οι οποίες προέρχονται από τις καταγραφές των ταξιδιών του. Ο Ιμπν Μπατούτα γεννήθηκε σε μια οικογένεια Ισλαμιστών νομομαθών στην Ταγγέρη του Μαρόκου, στις 25 Φεβρουαρίου 1304, κατά τη διάρκεια της βασιλείας της δυναστείας των Μαρινιδών.[10] Ισχυριζόταν ότι καταγόταν από μια φυλή Βερβερίνων, γνωστή ως Λαουάτα.[11] Ως νέος θα είχε σπουδάσει σε κάποιο σουνιτικό σχολείο (ιεροδικείο), αφού αυτή ήταν η κυρίαρχη μορφή εκπαίδευσης στη Βόρεια Αφρική την εποχή εκείνη.[12] Τον Ιούνιο του 1325, σε ηλικία είκοσι ενός ετών, ο Ιμπν Μπατούτα ξεκίνησε από την πατρίδα του για ένα χατζ, το ιερό προσκύνημα στη Μέκκα, το οποίο κάθε Μουσουλμάνος πρέπει να κάνει μια φορά στη ζωή του, ένα ταξίδι που θα διαρκούσε δεκαέξι μήνες. Η μοίρα τού επιφύλασσε να ξαναδεί το Μαρόκο μόνο μετά από είκοσι τέσσερα χρόνια.

Ξεκίνησα μόνος, χωρίς να βρεθούν σύντροφοι για να κάνουν ευχάριστο το ταξίδι με φιλική επαφή και καμία ομάδα των ταξιδιωτών με τους οποίους μπορώ να συσχετιστώ. Επηρεασμένος από μια ακατανίκητη παρόρμηση μέσα μου και μια πολυπόθητη επιθυμία να επισκεφθώ τα ένδοξα ιερά, αποφάσισα να εγκαταλείψω όλους τους φίλους μου και με δάκρυα να φύγω μακριά από το σπίτι μου. Καθώς οι γονείς μου ήταν ακόμα ζωντανοί, ήταν οικτρό βάρος να χωρίσω από αυτούς, και τόσο οι ίδιοι όσο και εγώ στενοχωριόμαστε με θλίψη.

Ταξίδεψε στη Μέκκα διά ξηράς, ακολουθώντας τις ακτές της Βόρειας Αφρικής, διασχίζοντας τα σουλτανάτα του Αμπντ αλ-Ουαντίντ και των Χαφσίντ. Πέρασε από το Τλεμσέν, την Μπετζάγια και στη συνέχεια στην Τύνιδα, όπου έμεινε για δύο μήνες. Για ασφάλεια, ο Ιμπν Μπατούτα εντάχθηκε σε ένα καραβάνι για να μειωθεί ο κίνδυνος μιας επίθεσης από περιπλανώμενους Άραβες Βεδουίνους. Νυμφεύθηκε στην πόλη Σφαξ, κι αυτός ήταν ο πρώτος σε μια σειρά από γάμους που έγιναν στη διάρκεια των ταξιδιών του.[13]

Στις αρχές της άνοιξης του 1326, μετά από ένα ταξίδι πάνω από 3.500 χιλιόμετρα, ο Ιμπν Μπατούτα έφτασε στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, τότε μέρος της αυτοκρατορίας των Μπάχρι Μαμελούκων.[14] Πέρασε αρκετές εβδομάδες επισκεπτόμενος τα αξιοθέατα της περιοχής, και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στην ενδοχώρα για το Κάιρο, την πρωτεύουσα του Σουλτανάτου των Μαμελούκων, ακόμα και εκείνη τη εποχή μια σημαντική μεγάλη πόλη. Αφού πέρασε περίπου ένα μήνα στο Κάιρο,[15] θα ξεκινήσει την πρώτη από τις πολλές παρακάμψεις μέσα στη σχετικά ασφαλή επικράτεια των Μαμελούκων. Από τις τρεις συνήθεις οδούς προς τη Μέκκα, ο Ιμπν Μπατούτα επέλεξε τη λιγότερο ταξιδεμένη, η οποία ήταν ταξίδι μέχρι την κοιλάδα του Νείλου, στη συνέχεια ανατολικά μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και το λιμάνι της Άιντχαμπ. Προσεγγίζοντας την πόλη, όμως, μια τοπική εξέγερση τον ανάγκασε να γυρίσει πίσω.[16]

Ο Ιμπν Μπατούτα επέστρεψε στο Κάιρο και έκανε ένα δεύτερο ταξίδι, αυτή τη φορά για την ελεγχόμενη από τους Μαμελούκους Δαμασκό. Κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού του είχε συναντήσει έναν άγιο άνθρωπο, τον Σαΐχ Αμπούλ Χάσαν αλ Σαντίλι, ο οποίος προφήτευσε ότι θα φτάσει στη Μέκκα από αν ταξιδεύσει μέσω της Συρίας. Η παράκαμψη πραγματοποιήθηκε για ένα επιπλέον λόγο: λόγω των ιερών τόπων που βρισκόταν κατά μήκος του τρόπου, συμπεριλαμβανομένων των Χεβρώνα, Ιερουσαλήμ και Βηθλεέμ, οι αρχές των Μαμελούκων δεν εφείσθησαν σε προσπάθειες για να διατηρήσουν την ασφάλεια της διαδρομής για τους προσκυνητές. Χωρίς αυτή τη βοήθεια πολλοί ταξιδιώτες θα ληστεύονταν και θα δολοφονούνταν.

Αφού πέρασε το μουσουλμανικό μήνα του Ραμαζανιού στη Δαμασκό, εντάχθηκε σε ένα καραβάνι που ταξίδεψε 1500 χιλιόμετρα νότια μέχρι τη Μεδίνα, όπου βρίσκεται ο τάφος του προφήτη του Ισλάμ Μωάμεθ. Μετά από τέσσερις ημέρες στην πόλη, ταξίδεψε για τη Μέκκα, όπου ολοκλήρωσε το προσκύνημά του και πήρε την τιμητική ιδιότητα του ελ - Χατζή. Αντί να επιστρέψει στην πατρίδα του, ο Ιμπν Μπατούτα αντ 'αυτού αποφάσισε να συνεχίσει, επιλέγοντας να πάει στη Βαγδάτη και το Ιλχανάτο, στα βορειοανατολικά, απλά και μόνο για την περιπέτεια, όπως αναφέρει ένας βιογράφος του.[17].

Ιράκ και Περσία

Επεξεργασία

Στις 17 Νοεμβρίου του 1326, αφότου πέρασε ένα μήνα στη Μέκκα, ο Ίμπν Μπαττούτα ενώθηκε με ένα μεγάλο καραβάνι προσκυνητών που επέστρεφαν στο Ιράκ διασχίζοντας την Αραβική Χερσόνησο.[18] Το καραβάνι κατευθύνθηκε βόρεια προς Μεδίνα και, στη συνέχεια, ταξιδεύοντας τη νύχτα, έστριψε βορειοανατολικά και διέσχισε το οροπέδιο Νατζντ προς το Νατζάφ, σε ένα ταξίδι που κράτησε περίπου δύο εβδομάδες. Στο Νατζάφ επισκέφθηκε το μαυσωλείο του Αλί ιμπν Αμπί Τάλιμπ (Αλής), που ήταν ο πρώτος ιμάμης, ο τέταρτος χαλίφης και ο γαμπρός του προφήτη Μωάμεθ.

Στη συνέχεια, αντί να συνεχίσει για τη Βαγδάτη με το καραβάνι, ο Ίμπν Μπατούτα ξεκίνησε μια εξάμηνη παράκαμψη μέσω Περσίας. Από το Νατζάφ, ταξίδεψε στο Ουασίτ και στη συνέχεια ακολούθησε τον ποταμό Τίγρη νότια στη Βασόρα. Επόμενος προορισμός του ήταν η πόλη του Ισφαχάν διασχίζοντας την οροσειρά Ζάγκρος στην Περσία. Στη συνέχεια στράφηκε νότια προς τη Σιράζ, μια μεγάλη, ακμάζουσα πόλη που είχε γλιτώσει την καταστροφή που προκάλεσαν οι Μογγόλοι εισβολείς σε πολλές βορειότερες πόλεις. Τέλος, επέστρεψε στη Βαγδάτη, όπου έφθασε τον Ιούνιο του 1327.[19] Τμήματα της πόλης εξακολουθούσαν να είναι συντρίμμια από την καταστροφή που προκλήθηκε από την εισβολή του στρατού του Χουλαγκού Χαν το 1258.

Στη Βαγδάτη, βρήκε τον Αμπού Σαΐντ Μπαχαντούρ Χαν, τελευταίο ηγεμόνα των Μογγόλων του ενοποιημένου Ιλχανάτου, αφήνοντας την πόλη με βόρεια κατεύθυνση και με μεγάλη συνοδεία.[20] Ο Ιμπν Μπατούτα εντάχθηκε στο βασιλικό καραβάνι για λίγο και στη συνέχεια στράφηκε βόρεια στον Δρόμο του Μεταξιού στο Ταμπρίζ, η πρώτη μεγάλη πόλη στην περιοχή που υποδέχτηκε τους Μογγόλους και από τότε είναι ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο, καθώς οι περισσότερες ανταγωνίστριες πόλεις είχαν ισοπεδωθεί από τις εισβολές Μογγόλων.[21]

Ο Ιμπν Μπατούτα αναχώρησε για τη Βαγδάτη, κατά πάσα πιθανότητα τον Ιούλιο, αλλά πρώτα διάλεξε μια βόρεια εκδρομή κατά μήκος του ποταμού Τίγρη. Επισκέφθηκε τη Μοσούλη, όπου ήταν ο προσκεκλημένος του κυβερνήτη του Ιλχανάτου,[22] και στη συνέχεια τις πόλεις Τζίζρε ( «Ουμάν ιμπν Τζαζίρατ») και Μαρντίν στη σύγχρονη Τουρκία. Σε μια σκήτη σε ένα βουνό κοντά στο Σιντζάρ, συνάντησε έναν Κούρδο μυστικιστή που του έδωσε κάποια ασημένια νομίσματα.[23] Μόλις γύρισε στη Μοσούλη, ενώθηκε με ένα καραβάνι προσκυνητών κατευθυνόμενο νότια της Βαγδάτης, όπου ενώθηκε με το κύριο καραβάνι που διέσχιζε την Αραβική έρημο με προορισμό τη Μέκκα. Άρρωστος με διάρροια, έφτασε στην πόλη αδύναμος και εξαντλημένος για το δεύτερο Χατζ του.[24]

Ταξίδι στην Ανατολική Αφρική

Επεξεργασία

Ο Ιμπν Μπατούτα παρέμεινε στη Μέκκα για κάποιο χρονικό διάστημα (το Ρίχλα προτείνει περίπου τρία χρόνια, από το Σεπτέμβριο του 1327 μέχρι το φθινόπωρο του 1330). Προβλήματα με τη χρονολογική σειρά, ωστόσο, έχουν οδηγήσει σχολιαστές να προτείνουν ότι μπορεί να έφυγε μετά το Χατζ του 1328. Ο Ιμπν Μπατούτα δίνει λίγες πληροφορίες για την παραμονή του στη Μέκκα. Το ταξίδι του στη Νότια Αφρική διήρκεσε 2 χρόνια και γύρισε στη Μέκκα για το Χατζ του 1332, ενώ το 1333 έφτασε στην κοιλάδα του Ινδού. Αν και δεν αναφέρει ημερομηνίες, οι διαδρομές που επέλεξε δείχνουν ότι το ταξίδι από τη Μέκκα στον Ινδό διήρκεσε τρία χρόνια, οπότε είτε ξεκίνησε από τη Μέκκα δύο χρόνια νωρίτερα ή έφτασε στην Ινδία δύο χρόνια αργότερα.[25][26][27]

Μετά το Χατζ είτε του 1328 ή 1330, έφτασε στο λιμάνι της Τζέντα στην Ερυθρά Θάλασσα. Από εκεί ακολούθησε την ακτή μαζί με άλλα σκάφη που προχωρούσαν αργά λόγω των επικρατούντων νότιο-ανατολικών ανέμων. Μόλις έφτασε στην Υεμένη επισκέφθηκε τη Σαμπίντ και αργότερα την ορεινή πόλη Ταΐζ, όπου συναντήθηκε με τον βασιλιά της δυναστείας των Ρασουλιδών (Μάλικ) Μουτζαχίντ Νουρ αλ-Ντιν Αλί. Ο Ιμπν Μπατούτα αναφέρει, επίσης, ότι επισκέφθηκε τη Σαναά, αλλά αυτό είναι αμφίβολο.[28] Κατά πάσα πιθανότητα, πήγε κατευθείαν από την Ταΐζ στο σημαντικό εμπορικό λιμάνι του Άντεν, όπου έφθασε γύρω στις αρχές του 1329 ή 1331.[29]

Από το Άντεν, ο Ιμπν Μπατούτα επιβιβάστηκε σε πλοίο οδεύει προς τη Ζέιλα στις ακτές της Σομαλίας. Στη συνέχεια προχώρησε προς το ακρωτήριο Γκουαρνταφούι και μετά προς τα νότια ακολουθώντας τη Σομαλική ακτή, περνώντας μια εβδομάδα σε κάθε θέση. Αργότερα θα επισκεφθεί το Μογκαντίσου, την τότε κατ 'εξοχήν πόλη της «Γης των Βερβέρων» (بلد البربر Balad al-Barbar, η μεσαιωνική αραβική ονομασία για το Κέρας της Αφρικής).[30][31][32] Όταν έφτασε το 1331, το Μογκαντίσου βρισκόταν στο απόγειο της ακμής του. Ο Ιμπν Μπατούτα το περιέγραψε ως «μια εξαιρετικά μεγάλη πόλη» με πολλούς πλούσιους εμπόρους, γνωστή για τα υψηλής ποιότητας υφάσματά της, που εξάγονταν σε άλλες χώρες όπως η Αίγυπτος.[33][34]

Ο Ιμπν Μπατούτα συνέχισε με πλοίο νότια, σε μια περιοχή γνωστή τότε στα αραβικά ως Μπιλάντ αλ-Ζανζ («Χώρα των Ζανζ»)[35], με στάση για διανυκτέρευση στην πόλη νησί της Μομπάσα.[36] Παρά το γεγονός ότι ήταν σχετικά μικρή εκείνη τη χρονική περίοδο, η Μομπάσα θα καταστεί σημαντική στον επόμενο αιώνα.[37] Μετά από ένα ταξίδι κατά μήκος της ακτής, ο Ιμπν Μπατούτα μετά έφτασε στην πόλη νησί Κίλγουα Κισιγουάνι στη σημερινή Τανζανία,[38] η οποία είχε γίνει ένα σημαντικό διαμετακομιστικό κέντρο εμπορίου χρυσού.[39] Περιέγραψε την πόλη ως «μία από τις πιο όμορφες και καλά δομημένες πόλεις στον κόσμο».[40]

Ο Ιμπν Μπατούτα κατέγραψε την επίσκεψή του στο Σουλτανάτο της Κίλγουα το 1330 και σχολίασε θετικά την ταπεινότητα και τη θρησκεία του ηγεμόνα της, Σουλτάν αλ-Χασάν ιμν Σουλεϊμάν, απόγονο του θρυλικού Αλή. Έγραψε επίσης ότι η εξουσία του Σουλτάνου επεκτείνεται από το Μαλίντι στο βορρά μέχρι το Ινχαμπάνε στο νότο και εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από το σχεδιασμό της πόλης, πιστεύοντας ότι είναι ο λόγος για την επιτυχία της Κίλγουα. Με μια αλλαγή στους ανέμους των μουσώνων, ο Ιμπν Μπατούτα έπλευσε πίσω στην Αραβία, πρώτα στο Ομάν και τα στενά του Ορμούζ και στη συνέχεια στη Μέκκα για το Χατζ του 1330 (ή 1332).

Εγγύς Ανατολή, Κεντρική Ασία και Νότια Ασία

Επεξεργασία

Αφού πέρασε άλλο ένα έτος στη Μέκκα, ο Ιμπν Μπατούτα αποφάσισε να αναζητήσει εργασία στον Μουσουλμάνο Σουλτάνο του Δελχί, τον Μοχάμεντ Μπιν Τουγκχλούκ. Το 1330 (ή το 1332), ψάχνοντας για οδηγό και μεταφραστή για το ταξίδι του, ξεκινήσαμε για την περιοχή της Ανατολίας που ελεγχόταν από τους Σελτζούκους για να συμμετάσχετε σε ένα από τα καραβάνια που πήγαινε από εκεί στην Ινδία. Από το συριακό λιμάνι της Λατάκειας, ένα Γενοβέζικο πλοίο τον πήρε στην Αλάνια, στη νότια ακτή της σύγχρονης Τουρκίας. Ταξίδεψε στη συνέχεια δια ξηράς στο Ικόνιο και στη συνέχεια στη Σινώπη, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.[41]

Από τη Σινώπη πήρε ακτοπλοϊκώς στη χερσόνησο της Κριμαίας, φθάνοντας έτσι στο βασίλειο της Χρυσής Ορδής. Πήγε στην πόλη-λιμάνι του Αζόφ, όπου συναντήθηκε με τον εμίρη του Χάνου και στη συνέχεια στη μεγάλη και πλούσια πόλη της Ματζάρ. Έφυγε από τη Ματζάρ για να συναντηθεί με περιοδεύον δικαστήριο του Ουζμπέγκ Χαν, το οποίο ήταν στο χρόνο κοντά στο βουνό Μπεστάου. Από εκεί έκανε ένα ταξίδι στην Μπολγκάρ, η οποία έγινε το βορειότερο σημείο που έφτασε και σημείωσε τις ασυνήθιστα σύντομες (για ένα κάτοικο των υποτροπικών) νύχτες το καλοκαίρι. Στη συνέχεια επέστρεψε στο δικαστήριο Χαν και με αυτό έφτασε στο Άστραχαν.

Όταν έφτασαν στο Άστραχαν, ο Ουζμπέγκ Χαν έδωσε άδεια σε μία από τις έγκυες συζύγους του, την πριγκίπισσα Μπαγιαλούν, κόρη του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο, για να επιστρέψει στη γενέτειρά της, την Κωνσταντινούπολης για να γεννήσει. Ο Ιμπν Μπατούτα κατάφερε να λάβει μέρος σε αυτή την αποστολή, η οποία θα ήταν πρώτη του πέρα από τα όρια του ισλαμικού κόσμου.[42]

Φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του 1332 (ή 1334), συναντήθηκε με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο, επισκέφθηκε τη μεγάλη εκκλησία της Αγίας Σοφίας και μίλησε με έναν χριστιανικό Ορθόδοξο ιερέα για τα ταξίδια του στην πόλη της Ιερουσαλήμ. Μετά από ένα μήνα στην Πόλη, ο Ιμπν Μπατούτα επέστρεψε στο Αστραχάν και, στη συνέχεια, έφτασε στην πρωτεύουσα Σαράι και ανέφερε ότι ταξιδεύει για λογαριασμό του Σουλτάνου Μωάμεθ Ουζμπέγκ. Στη συνέχεια συνέχισε το πέρα από την Κασπία και την Αράλη και έφτασε στην Μπουχάρα και τη Σαμαρκάνδη. Από εκεί, ταξίδεψε νότια προς το Αφγανιστάν, στη συνέχεια πέρασε στην Ινδία μέσω των ορεινών περάσματων των Ινδοκούς. Στο Ρίχλα αναφέρει αυτά τα βουνά και την ιστορία της περιοχής.[43] Από εκεί, έφτασε στο Δελχί και γνώρισε το σουλτάνο, Μοχάμεντ Μπιν Τουγκχλούκ.

Ο Μοχάμεντ Μπιν Τουγκχλούκ ήταν γνωστός ως ο πλουσιότερος άνθρωπος στον μουσουλμανικό κόσμο την εποχή εκείνη. Είχε υπό την προστασία διάφορους ερευνητές, Σούφι, καδίδες, βεζίριδων και άλλους λειτουργούς, προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του. Όπως και με τους Μαμελούκους της Αιγύπτου, η δυναστεία Τουγκχλάκ ήταν ένα σπάνιο υποτυπώδες παράδειγμα της μουσουλμανικής κυριαρχίας στην Ασία μετά την εισβολή των Μογγόλων. Εξαιτίας των μακροχρόνιων των σπουδών του στη Μέκκα, ο Ιμπν Μπατούτα διορίστηκε αρχιδικαστής ή δικαστής, από τον σουλτάνο. Βρήκε δύσκολη την εφαρμογή των ισλαμικών νόμων πέρα από το δικαστήριο του σουλτάνου στο Δελχί, λόγω της χαμηλής δημοφιλίας του Ισλάμ στην Ινδία.[44]

Από το Βασίλειο των Ρατζπούτ της Σαρσάττι, επισκέφθηκε το Χάνσι στην Ινδία, χαρακτηρίζοντάς την ως «μια από τις πιο όμορφες πόλεις, η καλύτερα κατασκευασμένη και η πιο πολυπληθής. Είναι περιτριγυρισμένη με ένα ισχυρό τείχος και ο ιδρυτής της λέγεται ότι είναι ένας από τους μεγάλους άπιστους βασιλιάδες, που ονομάζεται Τάρα».[45] Κατά την άφιξή του στο Σιντ, ο Ιμπν Μπατούτα αναφέρει τους ινδικούς ρινόκερους που ζούσαν στις όχθες του Ινδού.

Ο Σουλτάνος ήταν ασταθής, ακόμη και για τα πρότυπα εκείνης της περιόδου και για έξι χρόνια ο Ιμπν Μπατούτα βρισκόταν ανάμεσα να ζήσει τη μεγάλη ζωή ενός έμπιστου υποδεέστερου και να γίνει ύποπτος προδοσίας για μια ποικιλία των αδικημάτων. Το σχέδιό του να φύγει με το πρόσχημα να κάνει άλλο ένα Χατζ παρεμποδίστηκε από το Σουλτάνο, ο οποίος του ζήτησε αντ΄ αυτού να γίνει πρεσβευτής του στη δυναστεία Γιουάν της Κίνας. Αφού του δόθηκε η ευκαιρία να ξεφύγει από τον Σουλτάνο και να επισκεφθείτε νέα εδάφη, αποδέχτηκε την πρόταση με ευκολία.

Ινδίες, Νοτιοανατολική Ασία και Κίνα

Επεξεργασία

Καθ 'οδόν προς την ακτή κατά την έναρξη του ταξιδιού του στην Κίνα, ο Ιμπν Μπατούτα και οι συνοδοί του δέχθηκαν επίθεση από μια ομάδα ληστών.[46] Τον χώρισαν από τους συντρόφους του, τον λήστεψαν και σχεδόν έχασε τη ζωή του.[47] Παρά την καθυστέρηση, μέσα σε δέκα ημέρες είχε καταφέρει να συμβαδίσει με την ομάδα του και συνέχισε προς το Καμπχάτ στην ινδική πολιτεία του Γκουτζαράτ. Από εκεί, απέπλευσαν για το Κάλικουτ ή Κοζικόντε, όπου Πορτογάλος εξερευνητής Βάσκο ντα Γκάμα θα φτάσει δύο αιώνες αργότερα. Ενώ ο Ιμπν Μπατούτα επισκέφθηκε ένα τζαμί στην ακτή, μια καταιγίδα βύθισε ένα από τα πλοία της αποστολής του.[48] Το άλλο πλοίο στη συνέχεια απέπλευσε χωρίς αυτόν μόνο για να κατασχεθεί από ένα τοπικό βασίλειο της Σουμάτρας λίγους μήνες αργότερα.

Φοβούμενος να επιστρέψει στο Δελχί και να θεωρηθεί αυτό ως αποτυχία, έμεινε για ένα διάστημα στη νότια Ινδία, υπό την προστασία του Τζαμάλ-ουντ-Ντιν, κυβερνήτη του μικρού αλλά ισχυρού σουλτανάτου Ναγουγιάθ στις όχθες του ποταμού Σαραβάτι, κοντά στην Αραβική Θάλασσα. Αυτή η περιοχή είναι σήμερα γνωστή ως Μοσαπαττάνα και βρίσκεται στην Οναβάρ, στο Ουτάρα Κανάντα. Μετά την ανατροπή του σουλτανάτου, ο Ιμπν Μπατούτα δεν είχε άλλη επιλογή παρά να εγκαταλείψει την Ινδία. Αν και αποφασισμένος να συνεχίσει το ταξίδι του στην Κίνα, πήρε πρώτα μια παράκαμψη για να επισκεφθεί τις Μαλδίβες.

Πέρασε εννέα μήνες στα νησιά, πολύ περισσότερο από ό, τι είχε προβλέψει αρχικά. Ως επικεφαλής αρχιδικαστής, οι ικανότητές του ήταν ιδιαίτερα επιθυμητές στο πρώην βουδιστικό έθνος που είχε πρόσφατα προσηλυτιστεί στο Ισλάμ. Ημι-απαχθής στη διαμονή, έγινε επικεφαλής δικαστής και παντρεύτηκε στη βασιλική οικογένεια του Ομάρ Α΄. Ενεπλάκη στην τοπική πολιτική και έφυγε όταν αυστηρές αποφάσεις του στο νησιωτικό βασίλειο άρχισαν να εξοργίζουν τους κυβερνήτες του. Στο Ρίχλα αναφέρει τη δυσαρέσκειά του για τις ντόπιες γυναίκες που κυκλοφορούσαν χωρίς ρούχα πάνω από τη μέση και τους ντόπιους που αγνοούσαν τα παράπονά του.[49] Από τις Μαλδίβες, που πήγε στη Σρι Λάνκα και επισκέφθηκε το Σρι Πάντα και το ναό Τεναβαράμ.

Το πλοίο του Ιμπν Μπαττούτα σχεδόν βυθίστηκε κατά την άφιξη στη Σρι Λάνκα, ενώ το σκάφος που ήρθε για τη διάσωση του υπέστη επίθεση από πειρατές. Απομονωμένοι σε ακτή, άρχισε την επιστροφή στο βασίλειο του Μαντουράι, στην Ινδία. Στο Μαντουράι, πέρασε λίγο καιρό στο δικαστήριο του βραχύβιου Σουλτανάτου του Μαντουράι.[50] Μετά επέστρεψε στις Μαλδίβες και επιβιβάστηκαν σε ένα κινέζικο καράβι, θέλοντας ακόμη να φθάσει στην Κίνα με μια τζόγκα και να αναλάβει τη θέση πρέσβη.

Έφτασε στο λιμάνι του Τσιταγκόνγκ, στο σύγχρονο Μπανγκλαντές, σκοπεύοντας να ταξιδέψουν προς το Σιλχέτ για να συναντήσει τον Σαχ Τζαλάλ, που έγινε τόσο διάσημος ώστε ο Ιμπν Μπατούτα έκανε ταξίδι ένα μήνα μέσα από τα βουνά για να τον συναντήσει. Στο δρόμο του για το Σιλχέτ, ο Ιμπν Μπατούτα έγινε δεκτός από πολλούς από τους μαθητές του Σαχ Τζαλάλ, οι οποίοι είχαν έρθει για να τον βοηθήσουν στο ταξίδι πολλές μέρες πριν είχε φτάσει. Όταν τον συνάντησε το 1345, ο Ιμπν Μπατούτα σημειώνει ότι ο Σαν Τζαλάλ ήταν ψηλός και λιγνός, με δίκαιη χροιά και ζούσε σε μια σπηλιά, όπου μόνο το υλικό αγαθό του με αξία ήταν μια κατσίκα που εξέτρεφε για το γάλα, το βούτυρο και γιαούρτι. Παρατήρησε ότι οι σύντροφοι του Τζαλάλ ήταν ξένοι και ήταν γνωστοί για τη δύναμη και τη γενναιότητά τους. Αναφέρει, επίσης, ότι πολλοί άνθρωποι θα επισκέπτονται τον Σαχ για να αναζητούν καθοδήγηση. Ο Ιμπν Μπατούτα πήγε βορειότερα στο Ασσάμ και στη συνέχεια γύρισε και συνέχισε το ταξίδι του.

Κατά το έτος 1345, ο Ιμπν Μπατούτα ταξίδευσε στο Σουλτανάτο Σαμούντρα Πασάι, στη σημερινή Ατσέχ, στη Βόρεια Σουμάτρα, όπου σημειώνει στο ημερολόγιο του ταξιδιού του ότι ο κυβερνήτης του ήταν ένας ευσεβής μουσουλμάνος, που πραγματοποίησε τα θρησκευτικά καθήκοντά του στο μέγιστο δυνατό ζήλο. Εκείνη την εποχή το Σαμούντρα Πασάι ήταν το ανατολικότερο έδαφος του Οίκου του Ισλάμ και δεν υπήρχε κανένας μουσουλμάνος ηγέτης πιο ανατολικά. Έμεινε για περίπου δύο εβδομάδες στη ξύλινη περιτειχισμένη πόλη ως επισκέπτης του σουλτάνου και στη συνέχεια ο σουλτάνος του παρείχε προμήθειες και του έδωσε για το ταξίδι στην Κίνα ένα από τα δικά τζόγκα.[51] Ο Ιμπν Μπατούτα τότε έπλευσε για τη Μαλάκκα, στη χερσόνησο της Μαλαισίας, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και τελικά το Κουάντσου στην επαρχία Φουτζιάν, Κίνα.

Κατά την άφιξή του στην Κίνα κατά το έτος 1345, ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατήρησε ήταν οι τοπικοί καλλιτέχνες και η μαεστρία τους στη λήψη λεπτομερών πορτρέτων των νεοαφιχθέντων ξένων για λόγους ασφαλείας. Ο Ιμπν Μπατούτα εξήρε τους τεχνίτες και το μετάξι και την πορσελάνη, φρούτα όπως τα δαμάσκηνα και τα καρπούζια και τα πλεονεκτήματα του χαρτονομίσματος.[52] Περιέγραψε τη διαδικασία κατασκευής των μεγάλων πλοίων στην πόλη της Κουανγκτσόου,[53] αναφέρει επίσης την κινεζική κουζίνα και τη χρήση ζώων σε αυτή όπως οι βάτραχοι. Ενόσω βρισκόταν στην Κουάντσου, ανέβηκε στο «Όρος του Ερημίτη » και επισκέφθηκε για λίγο ένα πολύ γνωστό ταοϊστή μοναχό. Από εκεί πήγε βόρεια προς το Χαντσού, το οποίο περιέγραψε ως μία από τις μεγαλύτερες πόλεις που είχε δει ποτέ,[54] και σημείωσε τη γοητεία του, περιγράφοντας ότι η πόλη βρισκόταν σε μια όμορφη λίμνη και περιβάλλεται από καταπράσινους ήπιους λόφους.[55] Κατά την παραμονή του στο Χαντσού ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιασμένος από τον μεγάλο αριθμό των καλά σχεδιασμένων και ζωγραφισμένων κινέζικων ξύλινων πλοίων, με χρωματιστά πανιά και τέντες μετάξι, που κατασκευάζονταν στα κανάλια. Αργότερα παρακολούθησε ένα συμπόσιο του διοικητή των Γιουάν Μογγόλων της πόλης που ονομάζεται Κουρτάι, ο οποίος σύμφωνα με τον Ιμπν Μπατούτα, ήταν πολύ λάτρης των ικανοτήτων των τοπικών Κινέζων ταχυδακτυλουργών.[56] Περιέγραψε επίσης ταξιδεύοντας βορειότερα, μέσα από το Μεγάλο κανάλι στο Πεκίνο, και μαζί με τον συμπατριώτη του, Αλ-Μπουσρί, ο Ιμπν Μπατούτα είχε προσκληθεί από τον αυτοκράτορα Τογκόν-τιμούρ.[54] Ο Ιμπν Μπατούτα ανέφερε επίσης «το προπύργιο της Γιατζούτζ και Ματζούτζ» ήταν «ταξίδι εξήντα ημερών » από την πόλη της Ζέιτον (Κουάντσου).[57] Ο Χάμιλτον Αλεξάντερ Ρόσκιν Γκιμπ σημειώνει ότι ο Ιμπν Μπατούτα πίστευε ότι το Σινικό Τείχος χτίστηκε από τον Δουλ - Καρναϊν για περιέχει τους Γωγ και Μαγώγ, όπως αναφέρεται στο Κοράνι.[57] Ο Ιμπν Μπατούτα στη συνέχεια ταξίδεψε από το Πεκίνο στο Χανγκτσού και στη συνέχεια προχώρησε στη Φουτζού. Μετά την επιστροφή του στην Κουαντσού, επιβιβάστηκε σύντομα σε μια κινεζική τζόγκα που ανήκε στο Σουλτάνο της Σαμούντρα προς τη Νοτιοανατολική Ασία, οπότε ο Ιμπν Μπατούτα χρεώθηκε άδικα ένα βαρύ χρηματικό ποσό από το πλήρωμα και έχασε πολλά από αυτά που είχε συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κίνα. Ωστόσο, παρά τα όσα θαυμαστά είδε στην Κίνα η χώρα του άφησε μια δυσάρεστη εντύπωση λόγω της μεγάλης επιρροής των ειδωλολατρών.[58]

Επιστροφή στο Μαρόκο, Αλ-Άνταλους και Δυτική Αφρική

Επεξεργασία

Μετά την επιστροφή του στο Κουάντσου το 1346, ο Ιμπν Μπατούτα ξεκίνησε το ταξίδι του πίσω στο Μαρόκο.[59] Στο Κοζικόντε, για άλλη μια φορά σκέφτηκε να αφήσει τον εαυτό του στο έλεος του Μοχάμεντ Μπιν Τουγκχλούκ, αλλά αποφάσισε να συνεχίσει προς τη Μέκκα. Στο δρόμο του προς τη Βασόρα πέρασε από τα Στενά του Ορμούζ, όπου έμαθε ότι ο Αμπού Σαϊντ, τελευταίος βασιλιάς της δυναστείας του Ιλχανάτου είχε πεθάνει στην Περσία. Στα εδάφη του Αμπού Σαΐντ είχε στη συνέχεια προκληθεί σκληρός εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους Πέρσες και τους Μογγόλους.[60]

Το 1348, ο Ιμπν Μπατούτα έφτασε στη Δαμασκό με την πρόθεση να ακολουθήσει τη διαδρομή του πρώτου του Χατζ. Στη συνέχεια έμαθε ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει 15 χρόνια νωρίτερα[61] και ο θάνατος έγινε το κυρίαρχο θέμα για το επόμενο έτος και έκτοτε. Ο Μαύρος Θάνατος έπληξε και εξαπλώθηκε μέσω της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αραβίας. Αφού έφτασε στη Μέκκα αποφάσισε να επιστρέψει στο Μαρόκο, σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα μετά την αποχώρησή του.[62] Έκανε μια τελευταία παράκαμψη στη Σαρδηνία και στη συνέχεια, το 1349, επέστρεψε στην Ταγγέρη μέσω της Φεζ, μόνο για να ανακαλύψει ότι η μητέρα του είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν.[63]

Μετά από λίγες μέρες στην Ταγγέρη, ο Ιμπν Μπατούτα ξεκίνησε για ένα νέο ταξίδι στην Αλ-Ανταλούς στην Ιβηρική χερσόνησο και επισκέφτηκε τη Βαλένθια και στη Γρανάδα.[64] Μετά γύρισε στο Μαρόκο και σταμάτησε για λίγο στο Μαρακές, η οποία ήταν σχεδόν πόλη-φάντασμα μετά την πανώλη και τη μετακίνηση της πρωτεύουσας στη Φεζ.[65] Το φθινόπωρο του 1351, ο Ιμπν Μπατούτα ξεκίνησε άλλο ένα ταξίδι και επισκέφτηκε το Μάλι και το Τιμπουκτού. Γύρισε πίσω στο Μαρόκο το 1354.

Τελευταία χρόνια

Επεξεργασία

Μετά την επιστροφή του, ο Ιμπν Μπατούτα κατέγραψε τα ταξίδια του και τα υπαγόρευσε στον Ιμπν Τζουζαΐι ύστερα από υπόδειξη του κυβερνήτη του Μαρόκου Αμπού Ινάν Φάρις. Αυτή είναι η μόνη καταγραφή των ταξιδιών του Μπατούτα. Ο τίτλος του χειρόγραφου ήταν تحفة النظار في غرائب الأمصار وعجائب الأسفار και μπορεί να μεταφραστεί ως Δώρο σε όσους συλλογίζονται τα θαύματα των πόλεων και τη μαγεία του ταξιδιού, αλλά συνήθως τιτλοφορείται Rihla الرحلة (Η διαδρομή). Κάποια μέρη του βιβλίου είναι αντιγραμμένα από προγενέστερες πηγές, ενώ υπάρχουν αμφιβολίες αν ο Ιμπν Μπατούτα είδε όντως όλα τα μέρη που περιέγραψε. Παρ΄ όλα αυτά, αν και περιγράφει γεγονότα της φαντασίας σε μερικά σημεία, είναι σπουδαία καταγραφή του κόσμου του 14ου αιώνα. Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του Ιμπν Μπατούτα μετά τη συγγραφή της Ρίχλα. Διορίστηκε δικαστής και πέθανε το 1368 ή 1369[66]. Έχει θαφτεί σε μικρό μαυσωλείο στη γενέτειρά του Ταγγέρη, το οποίο υπάρχει μέχρι τις μέρες μας.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Ibn-Battuta.
  2. ↑ 2,0 2,1 Yury Isayev: «Чувашская энциклопедия». (Ρωσικά) Chuvash encyclopedia. Chuvash publishing company. 2006. ISBN-13 978-5-7670-1471-2.
  3. ↑ 3,0 3,1 διάφοροι συγγραφείς: «Dizionario di Storia» (Ιταλικά) 2010. ibn-battuta. Ανακτήθηκε στις 8  Οκτωβρίου 2023.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11908143b. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  5. ↑ CONOR.SI. 192215395.
  6. ↑ CONOR.SI. 236721507.
  7. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  8. ↑ «Ibn Baṭṭūṭah - britannica.com». 
  9. ↑ Νεχρού, Τζαβαρχαρλάλ (1989). Glimpses of World History. Oxford University Press. σελ. 752. ISBN 0-19-561323-6.  Αφού περιγράφει αναλυτικά τα ταξίδια του Ιμπν Μπατούτα, ο Νεχρού σημειώνει: "This is a record of travel which is rare enough today with our many conveniences.... In any event, Ibn Battuta must be amongst the great travellers of all time."
  10. ↑ Dunn 2005, σελ. 19
  11. ↑ Defrémery & Sanguinetti 1853, σελ. 1 Vol. 1; Dunn 2005, σελ. 19
  12. ↑ Dunn 2005, σελ. 22
  13. ↑ Dunn 2005, σελ. 39; Defrémery & Sanguinetti 1853, σελ. 26 Vol. 1
  14. ↑ Defrémery & Sanguinetti 1853, σελ. 27 Vol. 1
  15. ↑ Dunn 2005, σελ. 49; Defrémery & Sanguinetti 1853, σελ. 67 Vol. 1
  16. ↑ Dunn 2005, σελίδες 53–54
  17. ↑ Ο Ιμπν Μπατούτα Αποκαλύπτει τον Κόσμο Του Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη της Σκοπιάς.
  18. ↑ Dunn 2005, σελίδες 88–89; Defrémery & Sanguinetti 1853, σελ. 404 Vol. 1
  19. ↑ Dunn 2005, σελ. 97; Defrémery & Sanguinetti 1854, σελ. 100 Vol. 2
  20. ↑ Dunn 2005, σελίδες 98–100; Defrémery & Sanguinetti 1854, σελ. 125 Vol. 2
  21. ↑ Dunn 2005, σελίδες 100–101; Defrémery & Sanguinetti 1854, σελίδες 128–131 Vol. 2
  22. ↑ Defrémery & Sanguinetti 1854, σελίδες 134-139 Vol. 2
  23. ↑ Dunn 2005, σελ. 102; Defrémery & Sanguinetti 1854, σελ. 142 Vol. 2
  24. ↑ Dunn 2005, σελίδες 102–103; Defrémery & Sanguinetti 1854, σελ. 149 Vol. 2
  25. ↑ Gibb 1962, σελίδες 528–537 Vol. 2
  26. ↑ Hrbek 1962
  27. ↑ Dunn 2005, σελίδες 132–133
  28. ↑ Dunn 2005, σελίδες 115–116, 134
  29. ↑ Gibb 1962, σελ. 373 Vol. 2
  30. ↑ Sanjay Subrahmanyam, The Career and Legend of Vasco Da Gama, (Cambridge University Press: 1998), pp. 120-121.
  31. ↑ J. D. Fage, Roland Oliver, Roland Anthony Oliver, The Cambridge History of Africa, (Cambridge University Press: 1977), p. 190.
  32. ↑ George Wynn Brereton Huntingford, Agatharchides, The Periplus of the Erythraean Sea: With Some Extracts from Agatharkhidēs "On the Erythraean Sea", (Hakluyt Society: 1980), p. 83.
  33. ↑ Helen Chapin Metz (1992). Somalia: A Country Study . US: Federal Research Division, Library of Congress. ISBN 0-8444-0775-5. 
  34. ↑ P. L. Shinnie, The African Iron Age, (Clarendon Press: 1971), p.135
  35. ↑ Chittick 1977, σελ. 191
  36. ↑ Gibb 1962, σελ. 379 Vol. 2
  37. ↑ Dunn 2005, σελ. 126
  38. ↑ Defrémery & Sanguinetti 1854, σελ. 192 Vol. 2
  39. ↑ Dunn 2005, σελίδες 126–127
  40. ↑ Leften Stavros Stavrianos, The world to 1500: a global history, (Prentice-Hall, 1970), p.354.
  41. ↑ Dunn 2005, σελίδες 137–156
  42. ↑ Dunn 2005, σελίδες 169–171
  43. ↑ Dunn 2005, σελίδες 171–178
  44. ↑ Jerry Bently, Old World Encounters: Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times (Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 1993),121.
  45. ↑ André Wink, Al-Hind, the Slave Kings and the Islamic Conquest, 11th-13th Centuries, Volume 2 of Al-Hind: The Making of the Indo-Islamic World. The Slave Kings and the Islamic Conquest 11th-13th Centuries, (BRILL, 2002), p.229.
  46. ↑ Dunn 2005, σελ. 215; Gibb & Beckingham 1994, σελ. 777 Vol. 4
  47. ↑ Gibb & Beckingham 1994, σελίδες 773–782 Vol. 4; Dunn 2005, σελίδες 213–217
  48. ↑ Gibb & Beckingham 1994, σελίδες 814–815 Vol. 4
  49. ↑ Jerry Bently, Old World Encounters: Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times (New York: Oxford University Press, 1993), 126.
  50. ↑ Jerry Bently, The Adventures of Ibn Battuta: A Muslim Traveler of the 14th Century Από Ross E. Dunn (University of California Press, 1986), 245.
  51. ↑ «Ibn Battuta's Trip: Chapter 9 Through the Straits of Malacca to China 1345 - 1346». The Travels of Ibn Battuta A Virtual Tour with the 14th Century Traveler. Berkeley.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2013. 
  52. ↑ Dunn 2005, σελ. 258
  53. ↑ تحفة النظار في غرائب الأمصار وعجائب الأسفار,ابن بطوطة,ص 398
  54. ↑ 54,0 54,1 Dunn 2005, σελ. 260
  55. ↑ Elliott, Michael (2011-07-21). «The Enduring Message of Hangzhou». Time.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-01-17. https://web.archive.org/web/20120117180753/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2084273_2084272_2084481,00.html. Ανακτήθηκε στις 2011-11-05. 
  56. ↑ Gibb & Beckingham 1994, σελίδες 904, 907
  57. ↑ 57,0 57,1 Gibb & Beckingham 1994, σελ. 896.
  58. ↑ Dunn 2005, σελίδες 259–261
  59. ↑ Dunn 2005, σελ. 261
  60. ↑ Dunn 2005, σελίδες 268–269
  61. ↑ Dunn 2005, σελ. 269
  62. ↑ Dunn 2005, σελίδες 274–275
  63. ↑ Dunn 2005, σελ. 278
  64. ↑ Dunn 2005, σελίδες 283–284
  65. ↑ Dunn 2005, σελίδες 286–287
  66. ↑ Gibb 1958, σελ. ix Vol. 1; Dunn 2005, σελ. 318

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Ιμπν_Μπατούτα&oldid=10385241"