Θεόδωρος Μετοχίτης
Ο Θεόδωρος Μετοχίτης (1270 - 13 Μαρτίου 1332) ήταν Βυζαντινός λόγιος και ανώτατος αξιωματούχος και πανεπιστήμων, από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του Βυζαντίου, πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης του 15ου αι. Αναρριχήθηκε σε διάφορα αξιώματα της βυζαντινής διοίκησης και έφτασε στο αξίωμα του «μεσάζοντος» (πρωθυπουργού του κράτους) του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β', εκτοπίζοντας τον Νικηφόρο Χούμνο.
| Θεόδωρος Μετοχίτης | |
|---|---|
 | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Θεόδωρος Μετοχίτης (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1270 Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 21 Μαρτίου 1332 Κωνσταντινούπολη |
| Υπηκοότητα | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Τέκνα | Ειρήνη Μετοχίνα Παλαιολογίνα |
| Γονείς | Γεώργιος Μετοχίτης |
| Επιστημονική σταδιοδρομία | |
| Ερευνητικός τομέας | αστρονομία, πολιτική, διπλωματία, φιλοσοφία και ιστορία |
| Αξίωμα | Μεσάζων (1305, 1328) |
| Ιδιότητα | αστρονόμος, πολιτικός, διπλωμάτης, φιλόσοφος, συγγραφέας και ιστορικός |
| Φοιτητές του | Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς και Νικηφόρος Γρηγοράς |
| δεδομένα () | |
Βίος
ΕπεξεργασίαΟ Θεόδωρος Μετοχίτης ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογενείας του Βυζαντίου και γιος του αρxιδιακόνου Γεωργίου Μετοχίτη, ένθερμου υποστηρικτή της ένωσης των Εκκλησιών. Γεννήθηκε στη Κωνσταντινούπολη[1] και έζησε δύσκολα νεανικά χρόνια, επειδή η αριστοκρατική οικογένειά του είχε πέσει στη δυσμένεια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄. Έλαβε εξαιρετική μόρφωση στη γενέτειρά του από την παιδική του ηλικία, αλλά μετά τη Σύνοδο των Βλαχερνών το 1285, ο πατέρας του καταδικάστηκε και εξορίστηκε, έτσι ο Θεόδωρος φαίνεται ότι πέρασε την εφηβεία του σε μοναστικό περιβάλλον της Βιθυνίας, στη Μικρά Ασία. Αφοσιώθηκε σε μελέτες τόσο κοσμικών όσο και θρησκευτικών συγγραφέων. Όταν ο Ανδρόνικος Β' επισκέφθηκε τη Νίκαια το 1290/91, ο Μετοχίτης του έκανε τέτοια εντύπωση που τον κάλεσε αμέσως στην αυλή του και, σε ηλικία είκοσι ετών, τον έκανε Λογοθέτη των Αγελών. Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, διορίστηκε Γερουσιαστής.
Παράλληλα με επιτυχημένες διπλωματικές του αποστολές στην Κύπρο και την Κιλικία 1295, τη Σερβία 1298 και τη Θεσσαλονίκη 1304 ο Μετοχίτης συνέχισε να σπουδάζει και να γράφει. Το 1312/13 άρχισε να σπουδάζει αστρονομία από τον Μανουήλ Βρυέννιο. Αργότερα έγινε ο ίδιος δάσκαλος του Νικηφόρου Γρηγορά.
Έγινε διαδοχικά «λογοθέτης των οικειακών», «παραδυναστεύων», «λογοθέτης του γενικού», «Μεσάζων» ή μέγας λογοθέτης που αποτελούσε το υψηλότερο αξίωμα στη βυζαντινή διοίκηση. Κατά τα πρώτα χρόνια της «πρωθυπουργίας» του ασχολήθηκε ανακαινίζοντας ριζικά και διακοσμώντας με θαυμάσια ψηφιδωτά, από τα καλύτερα της Παλαιολογείου τέχνης, την περίφημη Μονή της Χώρας (το σημερινό Καριγιέ Τζαμί) στην πρωτεύουσα. Εμπλέχτηκε στη σύγκρουση μεταξύ Ανδρονίκου Β' και του εγγονού του, Ανδρονίκου Γ'[2]. Μετά την επικράτηση του τελευταίου το 1328, η πολιτική του δράση διακόπηκε βίαια, η μεγάλη περιουσία του δημεύτηκε και μετά από κάποιο διάστημα εξορίας του στο Διδυμότειχο, του επιτράπηκε το 1331 να αποσυρθεί ως μοναχός Θεόληπτος στην αγαπημένη του Μονή της Χώρας, όπου και πέθανε περί το 1332.
Ο Μετοχίτης απέκτησε από τον γάμο του πέντε γιους και μια κόρη, την Ειρήνη, την οποία παντρεύτηκε ο Ιωάννης Παλαιολόγος, υιός του Κωνσταντίνου, αδελφού του Ανδρονίκου Β'.
Ιδιαίτερη αναφορά
ΕπεξεργασίαΚορυφαία έφραση του θαυμασμού προς τον Μετοχίτη είναι:
του Νικηφόρου Γρηγορά.
Συγγραφικό του έργο
ΕπεξεργασίαΣτα σημαντικότερα συγγράμματά του ανήκουν η συλλογή «Υπομνηματισμοί και σημειώσεις γνωμικαί» (λατ. Miscellanea philosophica et historica) σε 120 κεφάλαια με θέματα κυρίως από την κλασική παιδεία και ιστορία και η πραγματεία «Ηθικός ή περί παιδείας».Γενικά σ΄όλο το συγγραφικό έργο του Μετοχίτη εντυπωσιάζουν η πολυμάθεια, η ακρίβεια των κρίσεων, οι πρωτοποριακές για την εποχή αντιλήψεις και ο θερμός ανθρώπινος τόνος.[3]
- Σχόλια στα αριστοτελικά συγγράμματα: Φυσική, Περί γεννέσεως και φθοράς, Περί ουρανού, Μετερωρολογικά, Περί ψυχής, Μικρά φυσικά και τα ζωολογικά έργα.
- Προεισαγωγή εις την του Πτολεμαίου Σύνταξιν κκαι Στοιχείωσις επί τη αστρονομική επιστήμη.
- Έλεγχος κατά των απαιδεύτως χρωμένων τοις λόγοις.
- Έλεγχος δεύτερος προς τους αυτούς.
- Πρεσβευτικός[4]
- Περί της κοινής μαθηματικής επιστήμης.
- Έμμετρη «Φιλολογική διαθήκη» προς τον μαθητή του Νικηφόρο Γρηγορά.
Έργα του σε νεοελληνική απόδοση
Επεξεργασία- Θεόδωρος Μετοχίτης, Ηθικός ή περί παιδείας, μτφρ. Ιωάννης Πολέμης,(Κείμενα Βυζαντινής Λογοτεχνίας 1), εκδ.Κανάκη, Αθήνα, 2002²
- Θεόδωρος Μετοχίτης, Οι δύο βασιλικοί λόγοι, μτφρ.Ιωάννης Πόλέμης,(Κείμενα Βυζαντινής Λογοτεχνίας 4), εκδ.Κανάκη, Αθήνα, 2007
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΝυμφεύτηκε και είχε τέκνα:
- Αλέξιος, διοικητής της Θεσσαλονίκης, μεγάλος δομέστικος.
- Νικηφόρος, μέγας λογοθέτης.
- Δημήτριος, μέγας στρατοπεδάρχης.[5]
- Ειρήνη, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κομνηνό Παλαιολόγο.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ K. Staikos, The History of the Library in Western Civilization: From Constantine the Great to Cardinal Bessarion, Oak Knoll Press, 2007, σ. 427
- ↑ I. Sevenko, Etudes sur la polemique entre Theodore Metochite et Nicephore Choumnos (Βρυξέλλες 1962)
- ↑ H.G.Beck, Theodoros Metochites,Die Krise des bzantinischen Weltbildes, Μόναχο 1952
- ↑ Έκδοση Κωνσταντίνος Σάθας 1872
- ↑ Donald M. Nicol, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 12611-1453, εκδόσεις Παπαδήμα 2010, σελ. 404.
Πηγές
Επεξεργασία- H.G. Beck, Theodoros Metochites. Die Krise des byzantinischen Weltbildes im 14 Jahrh, C. H. Beck, Munich 1952.
- Β.Ν. Τατάκης Η Βυζαντινή Φιλοσοφία, μτφρ. Εύα Καλπουρτζή, επιμ. Λίνος Μπενάκης, έκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1977.
- Κ. Βίγκλας, «Θεόδωρος Μετοχίτης. Ένας εγκυκλοπαιδιστής του ύστερου Βυζαντίου», Ιστορικά Θέματα, τχ. 162 (Μάι. 2016), 84-97.