Τείχη της Κωνσταντινούπολης
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ως Θεοδοσιανά τείχη της Κωνσταντινούπολης είναι γνωστά τα χερσαία τείχη με τα οποία ο Θεοδόσιος Β' τείχισε την πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η κατασκευή τους ξεκίνησε το 408 υπό την επίβλεψη του επάρχου των πραιτωρίων της Ανατολής Ανθέμιου, ενώ μετά από ένα σεισμό επισκευάστηκαν και απέκτησαν την τελική τους μορφή το 447. Η ισχυρή διπλή σειρά τειχών προστάτευσε την πόλη και κατά συνέπεια την Αυτοκρατορία σε πολλές πολιορκίες διαμέσω των αιώνων, οδηγώντας στην προσωνυμία τους ως «θεοφύλακτα». Η μόνη φορά που παραβιάστηκαν από εχθρό ήταν το 1453, όταν οι Οθωμανοί, με τη χρήση ισχυρού πυροβολικού, τα διέσπασαν και κατέλαβαν την πόλη, καταλύοντας έτσι και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
| Τείχη της Κωνσταντινούπολης | |
|---|---|
| Κωνσταντινούπολη, Τουρκία | |
 Αποκατεστημένο τμήμα των τειχών κοντά στη Πύλη του Βελιγραδίου. | |
| Συντεταγμένες | 41°00′44″N 29°58′34″E / 41.0122°N 29.9760°E |
| Τύπος | Τείχη |
| Ύψος | Έως 12 μ. |
| Πληροφορίες τόπου | |
| Ιδιοκτήτης | Τουρκία |
| Ελέγχεται από | Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Βυζαντινή Αυτοκρατορία, Λατινική Αυτοκρατορία, Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Άνοιξε για το κοινό | Ναι |
| Συνθήκη | Τα επίγεια τείχη μερικώς ερειπωμένα, έργα αναστήλωσης εν εξέλιξη, ενώ τα θαλάσσια τείχη σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένα |
| Ιστορία τόπου | |
| Ολοκλήρωση | 4ος-5ος αιώνας, με ύστερες αναστηλώσεις και προσθήκες |
| Κτίστηκε από | Σεπτίμιος Σεβήρος, Κωνσταντίνος Α΄, Κωνστάντιος Β΄, Θεοδόσιος Β΄, Ηράκλειος, Λέων Ε΄, Θεόφιλος, Μανουήλ Α΄ Κομνηνός, Ιουστινιανός Α΄ |
| Υλικά | Ασβεστόλιθος, πλίνθος |
| Μάχες/πόλεμοι | Αβαρική-Περσική πολιορκία του 626, Πρώτη και Δεύτερη Αραβική πολιορκία, Εξέγερση του Θωμά του Σλάβου, Δ΄ Σταυροφορία, Δεύτερη και τελευταία Οθωμανική πολιορκία |
| Τύπος | Πολιτισμικό |
| Κριτήρια | i, ii, iii, iv |
| Καταγραφή | 1985 (9η συνεδρίαση) |
| Τμήμα | Ιστορικές Περιοχές της Κωνσταντινούπολης |
| Παραπομπή no. | 356 |
| Χώρα Μέλος |  Τουρκία |
| Περιοχή | Ευρώπη και Βόρεια Αμερική |
| Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη | |
| |
| 330 | Ίδρυση της πόλης |
| 413 | Ολοκλήρωση των Θεοδοσιανών Τειχών |
| 474 | Μεγάλη πυρκαγιά |
| 532 | Στάση του Νίκα |
| 537 | Ολοκλήρωση της Αγίας Σοφίας |
| 626 | Πολιορκία από τους Άβαρους |
| 674-78 | Α´ αραβική πολιορκία |
| 717-18 | Β´ αραβική πολιορκία |
| 1204 | Σταυροφορική άλωση |
| 1261 | Επανάκτηση της πόλης από τον Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγο |
| 1453 | Οθωμανική άλωση |
Μορφολογία
ΕπεξεργασίαΑπό την εποχή που ο επώνυμος Μεγαρέας ιδρυτής της πόλης του Βυζαντίου, ο Βύζας, έφτασε στη περιοχή το 667 π.Χ., διέκρινε τη στρατηγική σημασία της τοποθεσίας, καθώς και την ευκολία που παρείχε στην άμυνα, καθώς περικυκλωνόταν από τη θάλασσα σε τρεις πλευρές. Συγκεκριμένα βρεχόταν από τον Κεράτιο κόλπο από το βορρά, από το Βόσπορο στα ανατολικά και από τη Θάλασσα του Μαρμαρά στο νότο ενώ επικοινωνεί με τη ξηρά από τα δυτικά προς τη θρακική πεδιάδα. Προς την πλευρά της Θράκης λοιπόν χτίστηκε το πρώτο τείχος της πόλης. Τα τείχη του Βυζαντίου ήταν σαφώς μικρότερα των επόμενων που θα κτιστούν για την Κωνσταντινούπολη, καθώς και η ίδια η Βασιλεύουσα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Τα τείχη επεκτάθηκαν πρώτα από τον Ρωμαίο Σεπτίμιο Σεβήρο και ύστερα από τον Κωνσταντίνο τον Μεγάλο και τελικά πήραν την τελική τους μορφή επί Θεοδοσίου.
Τα τείχη
ΕπεξεργασίαΤα αρχικά τείχη είχαν μέγεθος 6 χιλιομέτρων. Η οχυρωματική γραμμή που έχτισε ο Θεοδόσιος Β', 1.500 μέτρα δυτικά του Κωνσταντίνειου τείχους, ένωσε την τειχισμένη περίμετρο της περιοχής των Βλαχερνών, από το βορρά, κάθετα προς το νότο με το άκρο των θαλάσσιων τειχών που βρισκόταν στη πλευρά της Προποντίδας.
Τα χερσαία τείχη
Επεξεργασία
Τα χερσαία τείχη είχαν μήκος 5.570 μέτρων και είχαν χτιστεί με σύνθετο τρόπο ως μια διπλή οχυρωματική γραμμή. Δηλαδή οι εισβολείς συναντούσαν πρώτα μια αμυντική τάφρο και ύστερα το έξω τείχος, γνωστό και ως μικρόν τείχος, ενώ εάν περνούσαν το πρώτο συναντούσαν το μεγαλύτερο έσω τείχος, γνωστό και ως μέγα τείχος ή κυρίως τείχος. Η τάφρος είχε βάθος 10 μέτρα και πλάτος 21 μέτρα και απείχε από το έξω τείχος 15 με 17 μέτρα. Το έξω τείχος προστέθηκε στις επισκευές του 447 και είχε πάχος 2,5 μέτρα και ύψος 7 μέτρα χωρίς επάλξεις και 8 με 8,5 μέτρα με τις επάλξεις. Κάθε 50 μέτρα υψωνόντουσαν τετράγωνοι πύργοι ύψους περίπου 10 μέτρων ο καθένας. Κατασκευάστηκαν συνολικά 96 πύργοι. Ανάμεσα στο έξω τείχος και το έσω τείχος υπήρχε περίβολος πλάτους 15 με 20 μέτρων. Το έσω τείχος είχε πάχος 5 μέτρα και ύψος 10 μέτρα χωρίς τις επάλξεις ενώ με τις επάλξεις έφτανε τα 13 μέτρα. Ανά 60 με 70 μέτρα ορθώνονταν τετράγωνοι ή οκτάγωνοι πύργοι που έφταναν τα 19 μέτρα ύψους, συνολικά είχε 96 πύργους όπως το έξω τείχος, ενώ ανάμεσα σε δυο πύργους του έσω τείχους παρεμβάλλονταν ένας του έξω τείχους. Κατά μήκος του χερσαίου τείχους υπήρχαν 10 πύλες, εναλλάξ μια πολιτική και μια στρατιωτική, ενώ υπήρχε και μια επίσημη για την είσοδο του αυτοκράτορα. Αυτή η πύλη ήταν η λεγόμενη Χρυσή Πύλη, η πιο περίλαμπρη από όλες, στο σημείο όπου αργότερα χτίστηκε το οχυρό Επταπύργιο (τουρκ. Γιεντί Κουλέ). Οι υπόλοιπες πολιτικές πύλες ήταν οι πύλες του Αγίου Ρωμανού, του Ρηγίου ή Ρουσίου, της Σηλυβρίας (ή Ζωοδόχου Πηγής ή Μελαντιάδος), του Χαρισίου ή Πολυανδρίου, που μένανε ανοικτές όλο το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Οι στρατιωτικές πύλες οδηγούσαν μόνο στον περίβολο μεταξύ των τειχών, και ήταν αριθμημένες, από νότο προς βορρά: η Πύλη του Πρώτου ή αλλιώς Πύλη του Χριστού, η Πύλη του Δευτέρου, η Πύλη του Τρίτου, η Πύλη του Τέταρτου και η Πύλη του Πέμπτου. Επίσης υπήρχαν κάποιες μικρότερες πύλες γνωστές ως πυλίδες που χρησίμευαν στους στρατιώτες, για να ανεβοκατεβαίνουν στα τείχη, στους αγγελιαφόρους ή τους μυστικούς καλεσμένους ή επισκέπτες του αυτοκράτορα και στους μοναχούς που τις χρησιμοποιούσαν για να πηγαινοέρχονται στα μοναστήρια. Μια από αυτές τις πυλίδες ήταν και η γνωστή, για το τραγικό της ρόλο στην άλωση της Πόλης το 1453, Κερκόπορτα ή όπως λεγόταν αλλιώς Ξυλόκερκος πόρτα.
Τα παράκτια τείχη
ΕπεξεργασίαΤα τείχη στην θάλασσα ήταν μικρότερα αλλά ήταν χτισμένα ακριβώς δίπλα στη θάλασσα ώστε να μην μπορεί να αποβιβαστεί ο εχθρός εάν δοκίμαζε επίθεση από τη θάλασσα. Τα τείχη ήταν μονά σε όλο τους το μήκος, με εξαίρεση τη συνοικία του Πετρίου στον Κεράτιο. Τα τείχη είχαν πάχος 3 με 4 μέτρα ενώ το ύψος τους είχαν 10 μέτρα στον Κεράτιο κόλπο και 13 με 15 μέτρα στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Και στα παράκτια τείχη υπήρχαν πύργοι, ύψους περίπου 13 με 15 μέτρων, αλλά ορθωνόντουσαν σε ακαθόριστα διαστήματα πάνω στα τείχη. Οι πύλες του παράκτιου τείχους ήταν μικρότερες του χερσαίου τείχους και λειτουργούσαν κυρίως ως εμπορικές για τους εμπόρους και για εφοδιασμό για τα στρατεύματα μέσω της θαλάσσιας οδού. Για την ασφάλεια του Κερατίου κόλπου οι Βυζαντινοί έκλειναν το στόμιο του κόλπου με μια βαριά σιδερένια αλυσίδα που εκτεινόταν μέχρι τη συνοικία του Γαλατά. Η ελλιπής οχύρωση των θαλασσίων τειχών σε σχέση με τα χερσαία επέτρεψε την κατάληψη τμημάτων τους κατά τη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας που οδήγησε στην άλωση του 1204.
Οι Πύλες
Επεξεργασία
Είναι οι κάτωθι:[1]
Χερσαίες πύλες
Επεξεργασία- Χρυσή Πύλη: από το Έβδομον ερχόταν η Εγνατία οδός, που συνέχιζε ως Θριαμβική οδός. Μετά την Πύλη (Γεντί Κουλέ Καπισί) η περιοχή ήταν περίκλειστη από τείχη (Επταπύργιον, Γεντί Κουλέ). Η οδός συνέχιζε προς την Ψαμαθεία.
- Β΄ Στρατιωτική Πύλη ή Πύλη του Ξυλόκερκου (Μπελγκράντ Καπισί). Μέσα στα τείχη ήταν η Παναγία των Βελιγραδίων. Η οδός συναντούσε τη Θριαμβική οδό στο Σίγμα. Η περιοχή ήταν το Τρίτο διαμέρισμα.
- Πύλη της Ζωοδόχου Πηγής ή της Σηλυβρίας (Σηλύβρ Καπισί). Η ομώνυμη μονή βρισκόταν έξω από τα τείχη.
- Γ΄ Στρατιωτική Πύλη ή Πύλη του Καλαγρού.
- Πύλη του Ρησίου/Ρουσίου ή Πολυανδρίου (Χανέ Καπισί).
- Δ΄ Στρατιωτική Πύλη. Ήταν στον Έβδομο λόφο, όπως και η επόμενη Πύλη.
- Πύλη του Αγ. Ρωμανού (Τοπ Καπισί). Η οδός συναντούσε την οδό από την Πύλη του Ρησίου στα Ολύμπου και συνέχιζε ώσπου να συναντήσει τη Θριαμβική Οδό στην Αγορά του Αρκαδίου.
- Ε΄ Στρατιωτική Πύλη ή Πύλη του Πέμπτου (Σουλού Κουλέ Καπουσού), κοντά στον ποταμό Λύκο.
- Πύλη του Χαρισίου ή της Αδριανούπολης (Εντρινέ Καπισί). Η Πύλη είναι στον Έκτο λόφο. Η οδός από την Αδριανούπολη συνεχιζόταν μέσα στην Πόλη ως Μέση Οδός. Έπειτα από την κιστέρνα του Αετίου, η Μέση Οδός συναντούσε τη Θριαμβική οδό στο Φιλαδελφείον.
- Κερκόπορτα.
- Πύλη της Ρηγίας. Εδώ ήταν το Παλάτι του Πορφυρογέννητου.
- πυλίς Πορφυρογέννητου ή των Αωμάτων.
- παραπόρτιον της Καλλινίκου και Πύργος του Φραντζή.
- Πύλη Καλιγαρία ή Κάρσιος (Εγκρί Καπισί).
- Πύλη της Γυρολίμνης. Εδώ ήταν ο Πύργος του Ανεμά και του Ισαακίου Αγγέλου (ήταν μέρος των τειχών) και πιο πέρα το Παλάτι των Βλαχερνών.
- Πόρτα των Βλαχερνών.
Πύλες στον Κεράτιο Κόλπο
Επεξεργασία- Ξυλόπορτα των Βλαχερνών.
- Πύλη της Κοιλιόμενης Πόρτας (Αγιβάν Σαράγι Καπισί).
- Πύλη της Αγ. Αναστασίας (Αττίκ Μουσταφά πασά Καπουσού).
- Ξυλόπορτα του Αγ. Δημητρίου του Καναβού.
- Πύλη του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου.
- Πύλη του Κυνηγού / των Κυνηγών. Η περιοχή λέγεται Κυνήγιον.
- Βασιλική ή Παλατινή Πύλη (Μπαλάτ Καπού).
- Πύλη του Φαναρίου, στη συνοικία Φανάρι(ον) ή Διπλοφαναρίου (Φενέρ Καπού).
- Πύλη του Πετρίου (Πετρί Καπού), στη συνοικία Πετρίον.
- Πόρτα Δεξιοκράτους.
- Πύλη της Αγ. Θεοδοσίας (Αγιά Καπισί).
- Πύλη εις Πηγάς (Τσιμπαλί/Τζουμπαλί Καπισί).
- Πύλη της Πλατέας (Ουν-καπανί Καπισί).
- Πύλη Αγιάσματος (Αγιάσμα Καπού).
- Πύλη Δρουγγαρία, του Δρουγγαρίου, της Βίγλας (Οντούν Καπισί).
- Πύλη του Αγ. Ιωάννου του Κορνίβου (Ζιντάν Καπισί).
- Πύλη του Περάματος ή Εβραϊκή (Μπαλίκ παζάρ Καπισί).
- Πύλη του Αγ. Μάρκου.
- Πύλη του Νεωρίου ή Ωραία (Μπαξέ Καπισί).
- Πόρτα της Ικανατίσσης.
- Porta Veteris Rectoris ή Porta Bonu (Σιρκετζή Ισκελεσί).
- Πύλη του Ευγενίου. Εδώ ήταν η μία άκρη της καδένας (αλύσου) που έκλεινε τον Κεράτιο Κόλπο.
Πύλες στον Βόσπορο
Επεξεργασία- Πύλη της Αγ. Βαρβάρας ή Εώα (=Ανατολική) (Τοπ Καπού).
- (Ντεϊρμέν/Ντερζιμέν Καπί).
- Πύλη του Πύργου των Μαγγάνων (Ντεμίρ Καπί).
- (Μπαλίκανε/Μπαλούκ χανέ καπισί).
- (Αχίρ/Αχούρ Καπισί).
Πύλες στον Μαρμαρά
Επεξεργασία- Αυτοκρατορική Πύλη του Βουκολέοντος ή Πύλη του Λέοντος (Τσατλαντί Καπί).
- πυλίδα Σεργίου και Βάκχου.
- Πύλη των Σοφιών, στο Λιμάνι των Σοφιών/Ιουλιανού.
- Λιμήν/Νεώριον Κοντοσκαλίου.
- Λιμήν/Νεώριον του Επτασκάλου/Καισαρίου.
- Πύλη της Βλάγκας ή των Εβραίων (Γενί Καπί), στον λιμένα του Ελευθερίου.
- Πύλη του Αγ. Αιμιλιανού (Νταβούτ πασά Καπισί).
- Πύλη της Ψαμάθειας/Υψωμαθείων (Σαμάτ(γ)ια Καπισί).
- Πύλη του Αγ. Ιωάννου του Στυδίου ή των Ροδίων (Ναρλί Καπί).
- Λιμήν της Χρυσής Πύλης, όπου ο Μαρμάρινος πύργος (Μερμέρ κουλέ).
Πηγές
Επεξεργασία- Καρδαράς Γ., Στρατιωτική Ιστορία, Η Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους αβαροσλάβους, τεύχος 102, Περισκόπιο, 2005
Αναφορές
Επεξεργασία- ↑ Χάρτης Τοπογραφικός και Αρχαιολογικός της Μεσαιωνικής Κωνσταντινουπόλεως, εκπονηθείς και καταρτισθείς υπό Μ.ΙΣ.Ν. (Μιλτιάδης Ισαάκ Νομίδης), Σειρά Βυζαντινών Μελετών, Σταμπούλ 1937.