Εμπόριο (Ιβηρία)

Το Εμπόριο (στα αρχαία ελληνικά Ἐμπόριον, στα καταλανικά Empúries, στα λατινικά Emporiae στα ισπανικά Ampurias)^[1] ήταν αρχαία ελληνική και μετέπειτα ρωμαϊκή αποικία στις ακτές της σημερινής Καταλονίας. Είναι η δυτικότερη ελληνική αποικία της οποίας έχουμε αρχαιολογικά ίχνη^[2]. Τα ερείπιά της εντοπίζονται στον κόλπο των Ρόζες, στην επαρχία της Χιρόνα, πολύ κοντά στην άλλη ελληνική αποικία, της Ρόδης, και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Καταλονίας. Σήμερα το αρχαιολογικό πάρκο της Ενπούριες (στα καταλανικά Empúries ) ανήκει στην Ζενεραλιτάτ και είναι μία από τις έδρες του αρχαιολογικού μουσείου της Καταλονίας. Στον χώρο του πάρκου φιλοξενείται και μουσείο, στον χώρο του παλαιού μοναστηριού της Αγίας Μαρίας της Χάρης της Ενπούριες.

Ιστορία

Προϊστορία και ίδρυση της αποικίας

Νόμισμα από το Εμπόριο, με την τυπική για την πόλη απεικόνιση της Αρετούσας από τη μία και του Πήγασου από την άλλη.

Πριν από την εγκατάσταση των Ελλήνων αποίκων, η σημερινή κομητεία του Ενπορδά κατοικείτο από την ιβηρική φυλή των Ινδικητών (λατ. Indigetae). Οι Ινδιγέτες είχαν ιδρύσει διάφορους οικισμούς στην περιοχή, μεταξύ των οποίων και η αρχική εγκατάσταση στη σημερινή θέση Άγιος Μαρτίνος της Ενπούριες, γνωστή ως Παλαιά Πόλις του Εμπορίου^[3]^[4]. Η παρουσία των Φωκαέων χρονολογείται στα τελευταία χρόνια του 7ου αιώνα ενώ η Νέα Πόλη του Εμπορίου δημιουργείται προς τα μέσα του επόμενου αιώνα όταν και, μετά την κατάκτηση της Φώκαιας από τον Κύρο Β', υποδέχθηκε μεγάλο αριθμό προσφύγων και επεκτάθηκε και στην διπλανή πεδιάδα. Επομένως το Εμπόριον ήταν πόλη με δύο σκέλη, που χωρίζονταν από την θάλασσα ενώ διατηρούσε έναν μάλλον μεικτό πληθυσμό από Έλληνες και μέλη της ιβηρικής φυλής των Ινδικετών, χωρισμένο από εσωτερικό τειχίο μέσα στον αστικό πυρήνα της.

Το άγαλμα του Ασκληπιού, το μεγαλύτερο ελληνικό άγαλμα που έχει βρεθεί στην Ιβηρική.

Από την στιγμή της ίδρυσης κι επέκτασής του, το Εμπόριο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εμπορική και πολιτισμική επαφή μεταξύ των Ελλήνων της Ελλάδας και της Κάτω Ιταλίας και των Ιβήρων και αποτελούσε κύριο εμπορικό σταθμό στον δρόμο από τη Μασσαλία μέχρι την σημερινή Ανδαλουσία. Η ενίσχυση της παρουσίας Ελλήνων εμπόρων στην περιοχή και η άνοδος του Εμπορίου (υπήρξε η πρώτη πόλη που έκοψε νομίσματα στην Ιβηρική^[5]) συνδυάστηκε με την ακμή των ιβηρικών κοινωνιών^[6] και είχε ως αποτέλεσμα την αλληλεπίδραση των δύο αυτών πολιτισμικών σφαιρών (π.χ. στη γλυπτική ^[7]).

Ο Β' Καρχηδονιακός Πόλεμος και η ρωμαϊκή αποικία

Η καρχηδονιακή επέκταση στην Ιβηρική χερσόνησο τον 3ο αιώνα π.Χ.του είχε επηρεάσει άμεσα και τις εκεί ελληνικές αποικίες. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου και με σκοπό τη διάσπαση των γραμμών τροφοδοσίας των καρχηδονιακών στρατευμάτων που βρίσκονταν στην Ιταλία, ο Γναίος Κορνήλιος Σκιπίωνας αποβιβάστηκε στο Εμπόριο και ξεκίνησε, παράλληλα με την αναχαίτιση των καρχηδονιακών δυνάμεων και των συμμάχων τους, την εκ των πραγμάτων ρωμαϊκή κατάκτηση της Ιβηρικής.^[8]

Το Εμπόριο παρέμεινε ανεξάρτητο κάτω από την προστασία της Ρώμης, μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Πομπηίου και Ιουλίου Καίσαρα. Η πόλη επέλεξε να υποστηρίξει τον πρώτο και μετά την ήττα του μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αποικία (colonia) με το όνομα Emporiae. Το σημερινό αρχαιολογικό πάρκο παρουσιάζει την εικόνα της πόλης εκείνης ακριβώς της εποχής, με τα παλαιότερα στρώματα να βρίσκονται κάτω από αυτήν^[9]. Από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα σταδιακά έχασε την δύναμή της εις πλεονέκτημα των κοντινών πόλεων-λιμανιών της Μπαρκίνο και, κυρίως, της Τάρρακο. Κατά το τέλος της αρχαιότητας ερημώθηκε εντελώς, και παρέμεινε μονάχα ως συμβολικό και τελετουργικό κέντρο της Κομητείας της Ενπούριες.

Δείτε επίσης

Ρόδη (Ιβηρία)

Παραπομπές και υποσημειώσεις

↑ Στο Εμπόριο αναφέρεται ιδιαίτερα ο Στράβωνας, στο έργο του γεωγραφικά, βιβλίο Γ', κεφ. 4.8 και 4.9. https://el.wikisource.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%93
↑ Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 48. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Καβρέρα, Παλόμα (2012). «Οι Έλληνες στη Δύση». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 20-21. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 42. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 53. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Καβρέρα, Παλόμα (2012). «Οι Έλληνες στη Δύση». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 21. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Αλμάγρο-Γκορβέα, Μαρτίν (2012). «Η ελληνική γλυπτική στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 82-91. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.
↑ Όπως αναφέρει ο Τίτος Λίβιος στο έργο του Ad Urbe Condita («Από την ίδρυση της πόλης»): «Dum haec in Italia geruntur, Cn. Cornelius Scipio in Hispaniam cum classe et exercitu missus, cum ab ostio Rhodani profectus Pyrenaeosque montes circumuectus Emporias appulisset classem, exposito ibi exercitu orsus a Laeetanis omnem oram usque ad Hiberum flumen partim renouandis societatibus partim nouis instituendis Romanae dicionis fecit.» https://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita/liber_XXI (ανακτήθηκε στις 23/10/2014)
↑ Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 52. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Empúries στο Wikimedia Commons

[1] Στο Εμπόριο αναφέρεται ιδιαίτερα ο Στράβωνας, στο έργο του γεωγραφικά, βιβλίο Γ', κεφ. 4.8 και 4.9. https://el.wikisource.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%93

[2] Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 48. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[3] Καβρέρα, Παλόμα (2012). «Οι Έλληνες στη Δύση». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 20-21. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[4] Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 42. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[5] Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 53. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[6] Καβρέρα, Παλόμα (2012). «Οι Έλληνες στη Δύση». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 21. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[7] Αλμάγρο-Γκορβέα, Μαρτίν (2012). «Η ελληνική γλυπτική στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 82-91. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[8] Όπως αναφέρει ο Τίτος Λίβιος στο έργο του Ad Urbe Condita («Από την ίδρυση της πόλης»): «Dum haec in Italia geruntur, Cn. Cornelius Scipio in Hispaniam cum classe et exercitu missus, cum ab ostio Rhodani profectus Pyrenaeosque montes circumuectus Emporias appulisset classem, exposito ibi exercitu orsus a Laeetanis omnem oram usque ad Hiberum flumen partim renouandis societatibus partim nouis instituendis Romanae dicionis fecit.» https://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita/liber_XXI (ανακτήθηκε στις 23/10/2014)

[9] Ακουϊλέ, Σαβιέ (2012). «Οι ελληνικές αποικίες στην Ιβηρία». Iberia Graeca, Η ελληνική αρχαιολογική κληρονομιά στην Ιβηρική Χερσόνησο (Ζιρόνα: www.palahi.cat): 52. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801102734/http://iberiagraeca.net/otros/iberiagraeca_eng_greek.pdf. Ανακτήθηκε στις 22/10/2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]