Διονύσης Καψάλης
Ο Διονύσης Καψάλης (γεν. Αθήνα, 1952) είναι Έλληνας ποιητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός[1].
| Διονύσης Καψάλης | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1952 Αθήνα |
| Εθνικότητα | Έλληνας |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά Αγγλικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ποιητής συγγραφέας μεταφραστής |
| Εργοδότης | Σχολή Μωραΐτη (1984–1987) Βιβλιοπωλείον της Εστίας (1986–1998) Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (1998–2021) |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Βραβεύσεις | Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1999) Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης (2016) Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων (2017) |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΑποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών και σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ από το 1970 έως το 1974. Κατά την περίοδο 1981–1984, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, στο Τμήμα Βυζαντινών και Νέων Ελληνικών Σπουδών, αλλά δεν τις ολοκλήρωσε ποτέ[2]. Στο ίδιο τμήμα, δίδαξε ελληνική γλώσσα και φιλολογία για δύο χρόνια (1982–1984) ως μεταπτυχιακός υπότροφος[3]. Από το 1984 έως το 1987 δίδαξε ελληνική και αγγλική λογοτεχνία στην Σχολή Μωραΐτη.
Από το 1986 έως το 1997, ήταν υπεύθυνος εκδόσεων στο Βιβλιοπωλείον της Εστίας. Το 1998 προσελήφθη στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, στο οποίο ανέλαβε διευθυντής από τον Νοέμβριο του 1999 έως το 2021. Δίδαξε λογοτεχνία στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στην Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Διετέλεσε μέλος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος από το 2011 έως το 2020.
Στα Γράμματα εμφανίστηκε το 1978 με την ποιητική συλλογή Τα μύρτα του φωτός. Ακολούθησε το 1979 η ποιητική συλλογή Με μια τρελή σοδειά[4]. Μέχρι το 2020, κυκλοφόρησε άλλες 20 ποιητικές συλλογές. Επίσης, μετέφρασε στα Ελληνικά ποιήματα και θεατρικά έργα του Σαίξπηρ, της Έμιλι Ντίκινσον, του Χάινριχ Χάινε, του Σάμιουελ Μπέκετ κ.ά.[5] Υπήρξε τακτικός συνεργάτης του περιοδικού Ο Πολίτης (1976–2007) και των εφημερίδων Η Αυγή (1996–1999) και Η Καθημερινή[3].
Υποδοχή του έργου του
ΕπεξεργασίαΟ Διονύσης Καψάλης έχει γράψει ποίηση σε έμμετρο-ομοιοκατάληκτο και σε ελεύθερο στίχο. Οι τέσσερις πρώτες συλλογές του (Τα μύρτα του φωτός (1978), Με μια τρελή σοδειά (1979), Βιβλίο πρώτο (1982) και Τέσσερα (1983)) περιέχουν ποιήματα σε ελεύθερο στίχο. Στην πέμπτη συλλογή με τίτλο Ακόμη μια φορά (1986), ο στίχος του έγινε «ρυθμικά επιμελημένος», ενώ επίσης άρχισε να πειραματίζεται με το σονέτο[6].
Η ποίηση του Καψάλη ξεφεύγει από τα ελληνικά όρια, με θέματα κυρίως γύρω από τον έρωτα και τον θάνατο[7], και με πολλές αναφορές, έμμεσες και άμεσες, σε κλασικούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας[8]. Οι πρώτες ποιητικές συλλογές του αγνοήθηκαν από την κριτική, παρά την «εύφορη και ευφορική» γραφή[9]. Όμως από το 1987 και κατόπιν, η ελληνική κριτική έχει ασχοληθεί επανειλημμένα με το ποιητικό του έργο.
|
Σαράντα πήχεις όνειρο, καλό ρετάλι· |
|
— Διονύσης Καψάλης |
Ιδιαίτερη θέση στην ποίηση του Καψάλη έχουν τα σονέτα, τα οποία ξεχώρισαν για την «ειρωνεία» που προκύπτει μέσα από την «αμφισημία των εννοιών»[10], για την αιχμηρότητά τους[11], καθώς και για την «μόνιμη αίσθηση απωλείας»[12]. Κατά τον Γιούρη[13], με την έμμετρη ποίηση και τα δοκίμιά του περί ποίησης «ο Καψάλης στρέφεται στο λυρικό παρελθόν, τουτέστιν σε ένα πεδίο γραμματειακά παλιό, και επιχειρεί να κατασκευάσει μια ολότελα νέα εικόνα του, δηλαδή να παραγάγει ένα αντικέιμενο νέο».
Η επαναφορά του ποιητή από τον έμμετρο στον ελεύθερο στίχο στην συλλογή Ο κρότος του χρόνου το 2007, επικρίθηκε ως φλύαρη, «χαλαρή και ασυντόνιστη»[14], και για «υπερβολή του αισθήματος»[15]. Ο Καψάλης ξανακέρδισε τις θετικές εντυπώσεις της κριτικής με επάνοδο στον έμμετρο στίχο στα μετέπειτα ποιητικά έργα Εδώ κι εκεί (2011)[16] και Μια υπόθεση ευδαιμονίας (2014)[17][18].
Ποιήματα του Καψάλη έχουν μεταφραστεί στα Γαλλικά[19], στα Αγγλικά[20] και στα Αλβανικά[21]. Επίσης, ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από τα Διάφανα Κρίνα («Μέρες αργίας» στον δίσκο Έγινε η απώλεια συνήθειά μας, 1996), τον Γιώργο Χριστιανάκη (τέσσερα τραγούδια στον δίσκο Ο θυρωρός, 2001), τον Νίκο Ξυδάκη (Μια μουσική προσωπογραφία του Κ.Π. Καβάφη, 2009), τον Δημήτρη Παπαδημητρίου (Οι μπαλάντες της οδού Ατθίδων, 2018), κ.ά.
Ο Διονύσης Καψάλης έχει τιμηθεί για το έργο του με το Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1999), με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης (2016), και με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων (2017)[3]. Το 2015 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο Διονύσης Καψάλης είναι μέλος της κριτικής επιτροπής των Βραβείων Ράνσιμαν για βιβλία που δημοσιεύονται στα Αγγλικά με θέμα ελληνικό[22].
Εργογραφία
ΕπεξεργασίαΠοίηση
Επεξεργασία- Τα μύρτα του φωτός, Πλέθρον, Αθήνα 1978[23]
- Με μια τρελή σοδειά, Άγρα, Αθήνα 1979
- Βιβλίο πρώτο, Άγρα, Αθήνα 1982
- Τέσσερα, Άγρα, Αθήνα 1983
- Ακόμη μια φορά, Άγρα, Αθήνα 1986
- Δίγαμα, Άγρα, Αθήνα 1988
- Τριώδιο (με τους Γ. Κοροπούλη και Η. Λάγιο), Άγρα, Αθήνα 1991
- Υπό κλίμακα, Άγρα, Αθήνα 1991
- Αισθηματική αγωγή, Άγρα, Αθήνα 1993
- Ανθοδέσμη (με τους Μ. Γκανά, Γ. Κοροπούλη και Η. Λάγιο), Άγρα, Αθήνα 1993
- Μέρες αργίας, Άγρα, Αθήνα 1995
- Τετραλογία (συγκεντρωτική έκδοση των συλλογών Δίγαμα, Υπό κλίμακα, Αισθηματική αγωγή και Μέρες αργίας), Άγρα, Αθήνα 1997
- Μπαλάντες και περιστάσεις, Άγρα, Αθήνα 1997
- Προσωπογραφία, Άγρα, Αθήνα 1998
- Από λεπτότατη οδύνη, Άγρα, Αθήνα 2003
- Στον τάφο του Καβάφη, Άγρα, Αθήνα 2003
- Ο κρότος του χρόνου, Άγρα, Αθήνα 2007
- Όλα τα δειλινά του κόσμου, Άγρα, Αθήνα 2008
- Εδώ κι εκεί, Άγρα, Αθήνα 2010
- Μια υπόθεση ευδαιμονίας, Άγρα, Αθήνα 2014
- Διαθήκη: 25 Μαρτίου 1616, Άγρα, Αθήνα 2016
- Μαύρη καγκελόπορτα και άλλες ιστορίες, Άγρα, Αθήνα 2017
- Απόκοπος ή Σπιναλόγκα, Άγρα, Αθήνα 2019
- Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου, Άγρα, Αθήνα 2020
Δοκίμια
Επεξεργασία- Τα μέτρα και τα σταθμά, Άγρα, Αθήνα 1998
- Οι οφειλές της ανάγνωσης, Νήσος, Αθήνα 2000
- Η συνάφεια με τα πράγματα: Επιχειρήματα για την ποίηση, Ύψιλον, Αθήνα 2001
- Στον καιρό, Άγρα, Αθήνα 2002
- Δύο πεζά κείμενα για την τέχνη της ανάγνωσης, Άστρα Γκαλερί, Αθήνα 2003
- Το καμαράκι κάτω από τη σκάλα, Άγρα, Αθήνα 2008
- Η ευτυχής φιλολογία, Άγρα, Αθήνα 2015
- Η ταραχή των ανθρωπίνων, Άγρα, Αθήνα 2016
- Αναγκαία τύχη, Άγρα, Αθήνα 2018
- Η θέα από τη Roca Redonda: Δαρβίνος - Μέλβιλ - Κόνραντ, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2019
- Τι σήμαινε γι' αυτούς ο Δάντης ή Το βουερό μελίσσι της Θείας Κωμωδίας, Άγρα, Αθήνα 2021
Μεταφράσεις
Επεξεργασία- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1996
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, 25 Σονέτα, Άγρα, Αθήνα 1998
- Ίσσα και Μπασό, Χαϊκού, Άγρα, Αθήνα 2004
- Έμιλι Ντίκινσον, Το μέγα ύδωρ, Άγρα, Αθήνα 2004
- Σ.Τ. Κόλεριτζ, Παγωνιά τα μεσάνυχτα, Άγρα, Αθήνα 2002
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Οθέλλος, Θέατρο του Nέου Kόσμου, Αθήνα 2006
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Περικλής, Νεφέλη, Αθήνα 2011
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Άγρα, Αθήνα 2012 (με τον Γ. Κοροπούλη)
- Μικρή ιστορία του λυρισμού (ανθολογία), Εκδόσεις Sestina, Αθήνα 2014 (με τον Γ. Κοροπούλη)
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ, Gutenberg, Αθήνα 2015
- Βίλχελμ Μίλερ, Το χειμωνιάτικο ταξίδι, Άγρα, Αθήνα 2016
- Χάινριχ Χάινε, Ο έρωτας του ποιητή, Άγρα, Αθήνα 2017
- Σάμιουελ Μπέκετ, Ευτυχισμένες μέρες, Edizioni Fratelli Sublimi, Αθήνα 2017
- Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Η κωμωδία των παρεξηγήσεων, Gutenberg, Αθήνα 2018
Παραπομπές και σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Κουζέλη 2015.
- ↑ Τσίφτη 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ανώνυμος 2017.
- ↑ Πρόκεται για το πρώτο βιβλίο των εκδόσεων Άγρα (Ανώνυμος χ.χ.).
- ↑ Μαλλιαρού 2015.
- ↑ Καΐμακαμίδης 2014.
- ↑ Σπυροπούλου 2007.
- ↑ Χατζηβασιλείου 1987.
- ↑ Κοροπούλης 1992.
- ↑ Χατζηβασιλείου 1988.
- ↑ Κάσσος 1989.
- ↑ Χατζηβασιλείου 1993.
- ↑ Γιούρης 2000, σ. 604.
- ↑ Χατζηβασιλείου 2007.
- ↑ Δημητρούλια 2007.
- ↑ Πολυμένης 2011.
- ↑ Ζουμπουλάκης 2014.
- ↑ Σπυροπούλου 2014.
- ↑ Volkovitch 2001.
- ↑ Bien et al. 2004.
- ↑ Kapsalis 2006.
- ↑ Anonymous 2021.
- ↑ Στην εργογραφία του Διονύση Καψάλη παρουσιάζονται μόνο οι πρώτες εκδόσεις και όχι οι ανατυπώσεις και οι νέες εκδόσεις.
Βιβλιογραφία
ΕπεξεργασίαΕλληνική
Επεξεργασία- Ανώνυμος (2017). «Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων: Διονύσης Καψάλης». Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2017 (PDF). Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. σελίδες 6–9. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Ανώνυμος (χ.χ.). «Παρουσίαση βιβλίου: Διονύσης Καψάλης Με μια τρελή σοδειά». agra.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2021.
- Γιούρης, Ηλίας (Νοέμβριος 2000). «Η κατασκευή της λυρικής ποίησης». Νέα Εστία 148 (1728): 599-609. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-01-24. https://web.archive.org/web/20220124004529/http://www.ekebi.gr/magazines/showimage.asp?file=176547&code=2421&zoom=800. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2022.
- Δημητρούλια, Τιτίκα (27 Οκτωβρίου 2007). «Με άλλο στίχο και άλλο βλέμμα: Ο Διονύσης Καψάλης, στη νέα του συλλογή, κάνει χώρο στον ποιητή και αιφνιδιάζει». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.dimitroulia.gr/me_allo_stixo_kai_allo_blemma_dionysis_kapsalis_sti_nea_toy_syllogi-article-478.html. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Ζουμπουλάκης, Σταύρος (3 Αυγούστου 2014). «Ανεκπλήρωτη υπόσχεση». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/culture/books/778364/anekpliroti-yposchesi/. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Καΐμακαμίδης, Ανέστης-Αλέξανδρος (2014). Η επαναφορά των έμμετρων μορφών στην Νεοελληνική ποίηση (1990-2010) (PDF) (διπλωματική εργασία). Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Φιλοσοφική Σχολή, Tμήμα Φιλολογίας. σελίδες 32–42. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Κάσσος, Βαγγέλης (8 Ιανουαρίου 1989). «Η κούραση του λυρισμού». Το Βήμα (Αθήνα).
- Κοροπούλης, Γιώργος (17 Απριλίου 1992). «Υπό κλίμακα». Αντί (Αθήνα) (491): 63-65. http://pandemos.panteion.gr/getfile.php?uri=http://localhost:8080/fedora/objects/iid:15108/datastreams/PDF1/content&mimetype=application%2Fpdf&filename=Anti_1992_A_491.pdf. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Κουζέλη, Λαμπρινή (21 Μαρτίου 2015). «Διονύσης Καψάλης: Εχουμε σήμερα ανάγκη από λίγη σιωπή». Το Βήμα (Αθήνα). https://www.tovima.gr/2015/03/21/books-ideas/dionysis-kapsalis-exoyme-simera-anagki-apo-ligi-siwpi/. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2021.
- Μαλλιαρού, Εύη (19 Φεβρουαρίου 2015). «Τα πολλαπλά διλήμματα του Διονύση Καψάλη όταν μεταφράζει Σαίξπηρ». lifo.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- Πολυμένης, Πέτρος (24 Σεπτεμβρίου 2011). «Πολυσχιδείς ταλαντεύσεις, εδώ κι εκεί». Ελευθεροτυπία (Αθήνα).
- Σπυροπούλου, Μαριαλένα (28 Σεπτεμβρίου 2014). «Ερωτας, ένας μεγάλος πνεύμονας χωρίς φίλτρο…». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/culture/books/785510/erotas-enas-megalos-pneymonas-choris-filtro/. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021.
- Σπυροπούλου, Χρύσα (19 Ιουνίου 2007). «Στοχαστικός, πυκνός, ευθύβολος λόγος». Η Καθημερινή (Αθήνα).
- Τσίφτη, Άντζελα (παρουσίαση) (21 Ιανουαρίου 2017). Συνάντηση: Διονύσης Καψάλης (τηλεοπτική συνέντευξη). Ελλάδα: Βουλή – Τηλεόραση. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- Χατζηβασιλείου, Βαγγέλης (20 Ιανουαρίου 1987). «Το ήθος και η αξία των ονομάτων». Η Αυγή (Αθήνα).
- Χατζηβασιλείου, Βαγγέλης (18 Σεπτεμβρίου 1988). «Αμφίσημες έννοιες». Η Καθημερινή (Αθήνα).
- Χατζηβασιλείου, Βαγγέλης (10 Νοεμβρίου 1993). «Σονέτα για τον έρωτα και το θάνατο». Ελευθεροτυπία (Αθήνα).
- Χατζηβασιλείου, Βαγγέλης (28 Σεπτεμβρίου 2007). «Ένα κρίσιμο μεταίχμιο». Ελευθεροτυπία (Αθήνα).
Σε άλλες γλώσσες
Επεξεργασία- Anonymous (2021). «Runciman Award: The best of Greece». runcimanaward.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2021.
- Bien, Peter· Constantine, Peter· Keeley, Edmund· Van Dyck, Karen, επιμ. (2004). A Century of Greek Poetry 1900–2000 (στα Αγγλικά). River Vale, NJ: Cosmos Publishing. ISBN 9781932455007.
- Kapsalis, Dhionisis (2006). Topografitë: poezi (στα Αλβανικά). Μτφρ. Kocalidha, Niko. Tiranë: Toena. ISBN 9789994311903.
- Volkovitch, Michel, επιμ. (2001). Anthologie de la poésie grecque contemporaine 1945–2000 (στα Γαλλικά). Μτφρ. Volkovitch, Michel. Paris: Gallimard. ISBN 9782070412532.