Δαναΐδες
Με τη συλλογική ονομασία Δαναΐδες είναι γνωστές οι πενήντα κόρες του Δαναού, τις οποίες απέκτησε με δέκα διαφορετικές γυναίκες (τις: Ατλαντείη, Ελεφαντίδα, Έρση, Ευρώπη, Κρινώ, Μέμφιδα, Πιερία, Πολυξώ, Φοίβη και μια ανώνυμη Αιθιοπίδα). Λέγονταν και Δανααί (Στράβων, Η 371), ή και Βηλίδες από τον παππού τους Βήλο (Οβιδίου Μεταμορφώσεις, IV 463).
| Δαναΐδες | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Δᾰνᾰΐδες (Αρχαία Ελληνικά) |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Δαναός |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Σύμφωνα με τη μυθολογία
ΕπεξεργασίαΜετά τον θάνατο του Βήλου, οι Δαναΐδες ακολούθησαν τον πατέρα τους και έφυγαν από τη Λιβύη (της οποίας η βασιλεία είχε ανατεθεί σε αυτόν), καθώς φοβόνταν τους 50 γιους του αδελφού του, του Αιγύπτου. Αρχικώς κατέπλευσαν στη Λίνδο της Ρόδου και κατά μία παράδοση τρεις Δαναΐδες έμειναν για πάντα εκεί μετά την αναχώρηση των υπόλοιπων: «...ετελεύτησαν κατά την επιδημίαν την εν τη Λίνδω» (Διόδωρος ο Σικελιώτης, Ε 58)[1]. Τελικώς έφθασαν στο Άργος. Την άφιξή τους εκεί σημάδεψε ένα ερωτικό περιστατικό του θεού Ποσειδώνα με μία από τις Δαναΐδες, την Αμυμώνη, που είχε σταλεί με αδελφές της να βρουν νερό. Το περιστατικό αυτό είχε ευνοϊκό αποτέλεσμα για τον κάμπο του Άργους, καθώς η περιοχή αρδεύθηκε με άφθονα νερά και έγινε γονιμότατη. Ο Δαναός έθεσε αξίωση επί του θρόνου του Άργους, καθώς ήταν δισέγγονος της Ιούς, κόρης του βασιλιά του Άργους Ινάχου, οπότε το σχετικό δημοψήφισμα τον έφερε στην εξουσία.
Μετά από λίγο καιρό όμως κατέφθασαν στην πόλη οι 50 γιοι του Αιγύπτου (οι «Αιγυπτιάδες») και απαίτησαν να τους παντρευτούν οι ισάριθμες Δαναΐδες. Ο Δαναός δέχθηκε φαινομενικά και «μοίρασε» με κλήρο την καθεμιά από τις κόρες του στον καθένα Αιγυπτιάδη (εκτός από τις κόρες τις Μέμφιδας, που πήραν τους συνωνύμους τους), αλλά είχε αποφασίσει την εξόντωσή τους: Εφοδίασε με ένα μεγάλο μαχαίρι την καθεμιά από τις Δαναΐδες και τις διέταξε να σκοτώσουν τους συζύγους τους την πρώτη νύχτα του γάμου σκίζοντας την καρδιά τους με αυτό όταν αυτοί θα είχαν αποκοιμηθεί. Ο παρακάτω πίνακας δίνει σε αλφαβητική σειρά τα ονόματα των Δαναΐδων με τον αντίστοιχο Αιγυπτιάδη σύζυγο και τη μητέρα της καθεμιάς.
| Δαναΐδα | Μητέρα | Σύζυγος |
|---|---|---|
| Αγαύη ή Αγαυή | Ευρώπη | Λύκος |
| Αδιάντη | Έρση | Δαΐφρονας |
| Αδίτη | Πιερία | Μενάλκης |
| Ακταίη | Πιερία | Περίφας |
| Αμυμώνη | Ευρώπη | Εγκέλαδος |
| Αναξιθέα | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Αρχέλαος |
| Ανθήλεια | Πολυξώ | Κισσέας |
| Αστερία | Ατλαντείη ή Φοίβη | Χαίτος |
| Αυτομάτη | Ευρώπη | Βούσιρις |
| Αυτονόη | Πολυξώ | Ευρύλοχος |
| Βρύκη | Πολυξώ | Χθονίος |
| Γλαύκη | Ατλαντείη ή Φοίβη | Άλκης ή Άλκις |
| Γλαυκίππη | Πολυξώ | Ποταμώνας |
| Γόργη | Ατλαντείη ή Φοίβη | Ιππόθοος |
| Γοργοφόνη | Ελεφαντίδα | Πρωτέας |
| Διωξίππη | Πιερία | Αίγυπτος |
| Δώριον | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Κερκέτης |
| Ερατώ | Πολυξώ | Βρομίος |
| Ευίππη | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Άργιος |
| Ευίππη (συνώνυμη) | Πολυξώ | Ίμβρος |
| Ευρυδίκη | Πολυξώ | Δρύας |
| Ηλέκτρα | Πολυξώ | Περισθένης |
| Θεανώ | Πολυξώ | Φάντης |
| Ιπποδάμεια | Ατλαντείη ή Φοίβη | Ίστρος |
| Ιπποδάμεια (συνώνυμη) | Ατλαντείη ή Φοίβη | Διοκορυστής |
| Ιπποδίκη | Έρση | Ίδας |
| Ιππομέδουσα | Ατλαντείη ή Φοίβη | Αλκμήνορας |
| Ιφιμέδουσα | Ατλαντείη ή Φοίβη | Ευχήνορας |
| Καλλιδίκη | Κρινώ | Πανδίονας |
| Κελαινώ | Κρινώ | Υπέρβιος |
| Κλειτή | Μέμφιδα | Κλειτός |
| Κλεοδώρη | Πολυξώ | Λίξος |
| Κλεοπάτρα | Ατλαντείη ή Φοίβη | Αγήνορας |
| Κλεοπάτρα (συνώνυμη) | Πολυξώ | Έρμος |
| Μνήστρα | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Αίγιος |
| Νηλώ | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Μενέμαχος |
| Οίμη | Κρινώ | Άρβηλος |
| Πειρήνη | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Αγαπτόλεμος |
| Ποδάρκη | Πιερία | Οινέας |
| Πυλάργη | Πιερία | Ίδμωνας |
| Ρόδη | Ατλαντείη ή Φοίβη | Ιππόλυτος |
| Ροδία | Ατλαντείη ή Φοίβη | Χαλκώδοντας |
| Σθενέλη | Μέμφιδα | Σθένελος |
| Σκαιή | Ευρώπη | Δαΐφρονας |
| Στύγνη | Πολυξώ | Πολύκτορας |
| Υπερίππη | Κρινώ | Ιπποκορυστής |
| Υπερμνήστρα | Ελεφαντίδα | Λυγκέας |
| Φάρτιδα | ανώνυμη Αιθιοπίδα | Ευρυδάμας |
| Χρυσίππη | Μέμφιδα | Χρύσιππος |
| Ωκυπέτη | Πιερία | Λάμπος |
Οι Δαναΐδες εκτέλεσαν την εντολή του πατέρα τους, εκτός από τη μεγαλύτερη στην ηλικία, την Υπερμήστρα, που ερωτεύθηκε τον Λυγκέα και δεν τον σκότωσε. Για τον λόγο αυτό φυλακίσθηκε από τον Δαναό, αλλά ελευθερώθηκε από τη θεά του έρωτα, την Αφροδίτη. Τα κεφάλια των σκοτωμένων τάφηκαν στη Λέρνη και τα σώματά τους έξω από την πόλη. Αντίθετα, ο Παυσανίας αναφέρει (Β 24, 2) ότι στη Λέρνη τάφηκαν τα σώματα, ενώ οι κεφαλές στον δρόμο προς την ακρόπολη του Άργους. Την ταφή ακολούθησαν καθαρμός (που έγινε με διαταγή του Δία από τον Ερμή και την Αθηνά) και γυμναστικοί αγώνες, οι νικητές των οποίων πήραν από μία Δαναΐδα ως έπαθλο. Σύμφωνα με μία θεωρία ο μύθος των Δαναΐδων αποκαλύπτει την θρησκευτική πρακτική του οίκου των Δαναΐδων της ενδογαμίας που απαγόρευε στις γυναίκες να παντρεύονται μη συγγενείς άντρες.[2] Το ότι ο Λυγκέας γλίτωσε τον θάνατο επειδή σεβάστηκε την «παρθενία» την Υπερμνήστρας ίσως να δείχνει έναν σεβασμό προς τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του οίκου των Δαναΐδων που περιλάμβαναν την λατρεία της παρθένου Άρτεμης (Διάνα)-Δανάης.[2]
.jpg)
Τον Δαναό διαδέχθηκε η κόρη του Υπερμνήστρα και, σύμφωνα με νεώτερο μύθο, ο Λυγκέας, ως βσιλιάς του Άργους μέσω του γάμου του με την Υπερμνήστρα, τιμώρησε με θάνατο τις υπόλοιπες Δαναΐδες και τον πατέρα τους.[2] Η παράδοση συνέδεσε την εγκατάσταση των Δαναΐδων στην Αργολίδα με τη λατρεία της Δήμητρας, την τελετή των Θεσμοφορίων της οποίας πίστευαν ότι είχαν μεταφέρει από την Αίγυπτο (Ηρόδοτος, Β 171)[3].
Μια αρκετά μεταγενέστερη παράδοση παρουσιάζει τις Δαναΐδες στα Τάρταρα / Άδη να μεταφέρουν και να ρίχνουν νερό σε ένα πιθάρι με τρύπες («τετρημένον πίθον») για να τιμωρηθούν δήθεν για τη δολοφονία των Αιγυπτιαδών. Αυτό έγινε στη νεότερη εποχή πολύ γνωστή έκφραση, ο «Πίθος των Δαναΐδων», για το πραγματικό νόημα του οποίου παραπέμπουμε στο ιδιαίτερο άρθρο.
Ο μύθος των Δαναΐδων χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς λογοτέχνες, κυρίως δραματουργούς. Ο Αισχύλος έγραψε με βάση αυτόν τις τραγωδίες Ικέτιδες και Δαναΐδες, καθώς και το σατυρικό δράμα Αμυμώνη. Τραγωδίες με τον τίτλο «Δαναΐδες» συνέγραψαν επίσης ο Φρύνιχος και ο Τιμησίθεος. Ο Αριστοφάνης και ο Δίφιλος ο Σινωπεύς σατίρισαν τον μύθο σε δύο κωμωδίες τους. Αναφέρονται επίσης αντίστοιχα έργα του Αρχιλόχου και του Θεοδέκτη, που έχουν χαθεί.
Αναφορές
ΕπεξεργασίαΠηγές
Επεξεργασία- Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Ιστορική Βιβλιοθήκη/Ε - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2021.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Butterworth, E. A. S. (1966). Some Traces of the Pre-Olympian World in Greek Literature and Myth. De Gruyter. σελ. 32-6. ISBN 978-3110050103.
- ↑ 171- 1 ἐν δὲ τῇ λίμνῃ ταύτῃ τὰ δείκηλα τῶν παθέων αὐτοῦ νυκτὸς ποιεῦσι, τὰ καλέουσι μυστήρια Αἰγύπτιοι. περὶ μέν νυν τούτων εἰδότι μοι ἐπὶ πλέον ὡς ἕκαστα αὐτῶν ἔχει, εὔστομα κείσθω. 2 καὶ τῆς Δήμητρος τελετῆς πέρι, τὴν οἱ Ἕλληνες θεσμοφόρια καλέουσι, καὶ ταύτης μοι πέρι εὔστομα κείσθω, πλὴν ὅσον αὐτῆς ὁσίη ἐστὶ λέγειν• 3 αἱ Δαναοῦ θυγατέρες ἦσαν αἱ τὴν τελετὴν ταύτην ἐξ Αἰγύπτου ἐξαγαγοῦσαι καὶ διδάξασαι τὰς Πελασγιώτιδας γυναῖκας• μετὰ δὲ ἐξαναστάσης πάσης Πελοποννήσου ὑπὸ Δωριέων ἐξαπώλετο ἡ τελετή, οἱ δὲ ὑπολειφθέντες Πελοποννησίων καὶ οὐκ ἐξαναστάντες Ἀρκάδες διέσωζον αὐτὴν μοῦνοι- Ηρόδοτος, Β 171
- ↑ Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου Β 1,4 Ἔπαφος δὲ βασιλεύων Αἰγυπτίων γαμεῖ Μέμφιν τὴν Νείλου θυγατέρα, καὶ ἀπὸ ταύτης κτίζει Μέμφιν πόλιν, καὶ τεκνοῖ θυγατέρα Λιβύην, ἀφ᾽ ἧς ἡ χώρα Λιβύη ἐκλήθη. Λιβύης δὲ καὶ Ποσειδῶνος γίνονται παῖδες δίδυμοι Ἀγήνωρ καὶ Βῆλος. Ἀγήνωρ μὲν οὖν εἰς Φοινίκην ἀπαλλαγεὶς ἐβασίλευσε, κἀκεῖ τῆς μεγάλης ῥίζης ἐγένετο γενεάρχης· ὅθεν ὑπερθησόμεθα περὶ τούτου. Βῆλος δὲ ὑπομείνας ἐν Αἰγύπτῳ βασιλεύει μὲν Αἰγύπτου, γαμεῖ δὲ Ἀγχινόην τὴν Νείλου θυγατέρα, καὶ αὐτῷ γίνονται παῖδες δίδυμοι, Αἴγυπτος καὶ Δαναός, ὡς δέ φησιν Εὐριπίδης, καὶ Κηφεὺς καὶ Φινεὺς προσέτι......
- ↑ «Διονυσιακά/3 - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2021.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Μυθολογία της Αρχαίας Ελλάδος
- Antoninus Liberalis, The Metamorphoses of Antoninus Liberalis translated by Francis Celoria (Routledge 1992). Online version at the Topos Text Project.
- Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
- Callimachus. Hymns, translated by Alexander William Mair (1875–1928). London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons. 1921. Online version at the Topos Text Project.
- Clement of Alexandria, Recognitions from Ante-Nicene Library Volume 8, translated by Smith, Rev. Thomas. T. & T. Clark, Edinburgh. 1867. Online version at theio.com.
- Hyginus, Fabulae from The Myths of Hyginus translated and edited by Mary Grant. University of Kansas Publications in Humanistic Studies. Online version at the Topos Text Project.
- John Tzetzes, Book of Histories, Books VII-VIII translated by Vasiliki Dogani from the original Greek of T. Kiessling's edition of 1826. Online version at theio.com.
- Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918. (ISBN 0-674-99328-4). Online version at the Perseus Digital Library
- Pausanias, Graeciae Descriptio. 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903. Greek text available at the Perseus Digital Library.