Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης

Ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ. και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.

Βιογραφία

Λόγω της βίαιης ενσωμάτωσης της Σπάρτης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία το 148 π.Χ., ο Δίαιος και ο Καλλικράτης κλήθηκαν στη Ρώμη για εξηγήσεις. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού, απεβίωσε ο Καλλικράτης, με συνέπεια να ανακηρυχθεί νέος στρατηγός ο φιλοπόλεμος Κριτόλαος που ακολουθούσε έντονα αντιρωμαϊκή πολιτική, με αποτέλεσμα η σύγκρουση με τη Ρώμη να γίνει αναπόφευκτη. Μετά τη συντριβή του Κριτόλαου και την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του στρατού της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη μάχη της Σκάρφειας από τον Μέτελλο, ο Δίαιος ανέλαβε στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας κάτω από τραγικές συνθήκες. Οι Θηβαίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους και οι Αχαιοί τα Μέγαρα, ο Θηβαίος Βοιωτάρχης Πυθέας συνελήφθη και εκτελέστηκε. Πλέον ενώθηκαν δύο ρωμαϊκοί στρατοί με επικεφαλής τον Μόμμιο και βάδιζαν κατά της Πελοποννήσου. Οι Αχαιοί παρά την συντριβή της Σκάρφειας δεν έδειξαν διάθεση συνθηκολόγησης. Ο Δίαιος που βρισκόταν στην Κόρινθο απελευθέρωσε και όπλισε τους δούλους (όπως έπραξε και ο Μιλτιάδης πριν τη Μάχη του Μαραθώνα) και κάλεσε όσους Αχαιούς και Αρκάδες ήταν ικανοί να φέρουν όπλα στην Κόρινθο. Συγκεντρώθηκαν 14,000 πεζοί και 600 ιππείς, και συντάχθηκαν έχοντας στα αριστερά τους τα τείχη της Κορίνθου και στα δεξιά τους το ιππικό τους, προς την πλευρά της Λευκόπετρας. Ο Μόμμιος είχε στη διάθεσή του 23,000 λεγεωνάριους και 3,500 ιππείς. Σε ενίσχυση των Ρωμαίων, άλλοι υποταγμένοι στους Ρωμαίους Έλληνες, όπως ο Άτταλος, έστειλαν Κρήτες τοξότες και άλλους οπλίτες από την Πέργαμο. Οι Αχαιοί κατά την ελληνιστική περίοδο πολεμούσαν με τον μακεδονικό τρόπο, δηλαδή το πεζικό στηριζόταν κυρίως στους σαρισοφόρους. Αρχικά οι Αχαιοί αιφνιδιάζουν τους Ρωμαίους με νυχτερινή επιδρομή κάνοντάς τους αρκετή ζημία (πήραν 500 ασπίδες). Η γενική σύγκρουση δεν άργησε να έλθει. Το ιππικό των Αχαιών δεν άντεξε την επέλαση του ισχυρότερου ρωμαϊκού και διαλύθηκε, με το σύνολο των Ρωμαίων να επιτίθεται στους Αχαιούς πεζικάριους, οι οποίοι μετά από ηρωική αντίσταση υπέκυψαν. Οι φυγάδες κατέφυγαν στην Κόρινθο, αλλά επέλεξαν να μην συνεχίσουν τον πόλεμο. Ο Δίαιος κατέφυγε στην πατρίδα του Μεγαλόπολη, σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε.

Διάλυση Αχαϊκής Συμπολιτείας

Πολλοί Κορίνθιοι κατέφυγαν στα ορεινά, όσοι παρέμειναν άφησαν ανοικτές τις πύλες της πόλης ως ένδειξη υποταγής. Ο Μόμμιος αφού περίμενε αρκετές μέρες νομίζοντας ότι πρόκειται για ενέδρα, τελικά εισήλθε στην πόλη. Δεν χαρίστηκε σε αυτούς που επέλεξαν να παραμείνουν ή δεν πρόλαβαν να φύγουν. Έσφαξε τους άντρες και υποδούλωσε τα γυναικόπαιδα, αφαιρώντας ότι κινητό έργο τέχνης ή αντικείμενο αξίας βρήκε, έκαψε και ισοπέδωσε την πλούσια πόλη και εμπορικό ανταγωνιστή της Ρώμης. Συνέπεια της πτώσης της Κορίνθου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας ήταν όλη η Ελλάδα να γίνει ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Αχαΐα. Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν επίσης τα τείχη των οχυρών πόλεων, διέλυσαν τα βουλευτήρια και τους θεσμούς των αχαϊκών πόλεων, όπως να έχει κάποιος δικαίωμα περιουσίας σε άλλη αχαϊκή πόλη (παλιό θεσμό για την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των πολιτών της συμπολιτείας).

Κρίσεις

Ο φιλορωμαίος ιστορικός Πολύβιος που έζησε την εποχή των γεγονότων - ήταν ένας από τους εξόριστους Αχαιούς αλλά επέλεξε να παραμείνει στη Ρώμη - κατακρίνει έντονα την δράση και την πολιτική σύγκρουσης με τη Ρώμη που ακολούθησε ο Δίαιος και ιδιαίτερα ο Κριτόλαος. Το ίδιο πράττουν και οι μεταγενέστεροι Πλούταρχος και Παυσανίας. Παρόμοιες απόψεις περί ευθυνών των Δίαιου και Κριτόλαου φαίνεται να αποδίδει και ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο γνωστό ποίημά του Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντες.

Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ' ευκλεώς·
τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες.
Άμωμοι σεις, αν έπταισαν ο Δίαιος και ο Κριτόλαος.
Όταν θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν,
«Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε
για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας. --

Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού·
έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.

Πηγές

• Πολυβίου, Ιστορίαι, 39.5-10
• Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις, Αχαϊκά, XII, XIV, XV και XVI