Γραμμές Νάσκα

Οι Γραμμές της Νάσκα είναι μία σειρά αρχαίων γεωγλυφικών του πολιτισμού των Νάσκα στην ομώνυμη επαρχία του νοτίου Περού. Καλύπτουν μία έκταση μεγαλύτερη των 500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ανάμεσα στις πόλεις της Νάσκα και της Πάλπα και αποτελούν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Παρόλο που μερικά από τα γεωγλυφικά μοιάζουν με χαρακτηριστικά σχέδια της φυλή Παράκας, οι επιστήμονες πιστεύουν πως οι Γραμμές της Νάσκα δημιουργήθηκαν από τη φυλή Νάσκα ανάμεσα στο 500πΧ και 500μΧ. Οι εκατοντάδες ξεχωριστές μορφές που σχηματίζονται από τις γραμμές, ποικίλουν από τα πιο απλά γεωμετρικά σχήματα, μέχρι σχέδια λάμα, αραχνών, καρχαριών, μαϊμούδων κ.α.

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Γραμμές και γεωγλυφικά της Νάσκα και της Πάμπας ντε Χουμάνα
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Περού
Τύπος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	i, iii, iv
Ταυτότητα	700
Περιοχή	Νότια Αμερική
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	1994 (18η συνεδρίαση)

Οι γραμμές δημιουργήθηκαν σκάβοντας την κοκκινωπή επιφάνεια της ερήμου, έως ότου φανεί το ασπριδερό στρώμα άμμου που βρίσκεται από κάτω. Υπάρχουν εκατοντάδες απλές γραμμές ή γεωμετρικά σχήματα, και περισσότερα από 70 σχέδια ζώων, πτηνών, ιχθύων και ανθρώπων. Οι μεγαλύτερες φιγούρες έχουν μήκος μεγαλύτερο των 200 μέτρων. Η σημασία των γραμμών αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα για τους επιστήμονες.

Χάρη στο ξηρό, και σταθερό κλίμα της περιοχής, καθώς και στη γεωγραφική απομόνωση της, το μεγαλύτερο μέρος των γραμμών έχει συντηρηθεί. Παρόλα αυτά εξαιρετικά ασυνήθιστες κλιματικές αλλαγές μπορούν να αλλοιώσουν τα σχέδια.

Ανακάλυψη και κατασκευή

Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση ότι οι γραμμές και οι μορφές είναι ορατές μόνο κατά την πτήση, στην πραγματικότητα είναι ορατές και από τους πρόποδες των γειτονικών βουνών. Ανακαλύφθηκαν αρχικά από τον Περουβιανό αρχαιολόγο Toribio Mejía Xesspe, ο οποίος τις εντόπισε κατά τη διάρκεια πεζοπορίας στους λόφους το 1927 και τις ανέφερε προς συζήτηση σε συνέδριο στη Λίμα το 1939.

Τα εύσημα του πρώτου μελετητή που μελέτησε σοβαρά τις Γραμμές της Νάσκα αποδίδονται στον Paul Kosok, ιστορικό από το Πανεπιστήμιο του Long Island. Ενώ ήταν στη χώρα το 1940-41 με στόχο τη μελέτη των αρχαίων αρδευτικών συστημάτων, πέταξε πάνω από τις γραμμές και συνειδητοποίησε ότι μία από αυτές είχε το σχήμα πουλιού. Το χειμερινό ηλιοστάσιο του Νοτίου Ημισφαιρίου αποτέλεσε μια επιπλέον συγκυρία που συνεισέφερε στο να εντοπίσει τη σύγκλιση των γραμμών. Ξεκίνησε να μελετά το πώς μπορεί να δημιουργήθηκαν οι γραμμές ενώ παράλληλα προσπάθησε να προσδιορίσει τη σκοπιμότητά τους. Στην προσπάθειά του να κατανοήσει το σκοπό των Γραμμών της Νάσκα τον συνέδραμε η Μαρία Ράιχε, μια Γερμανίδα μαθηματικός και αρχαιολόγος. Πρότειναν μια από τις αρχικές αιτίες για την ύπαρξη των μορφών: να αποτελέσουν δείκτες στον ορίζοντα που να προσδιορίζουν το σημείο όπου ανέτειλαν ο ήλιος και άλλα ουράνια σώματα. Αρχαιολόγοι, ιστορικοί και μαθηματικοί έχουν όλοι πασχίσει να προσδιορίσουν το σκοπό των γραμμών.

Ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο δημιουργήθηκαν διευκολύνθηκε όταν έγινε αντιληπτός ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκαν. Οι μελετητές διατύπωσαν τη θεωρία ότι ο λαός Νάσκα θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιήσει απλά εργαλεία και εξοπλισμό ελέγχου για να κατασκευάσει τις γραμμές. Αρχαιολογικές έρευνες έχουν εντοπίσει στο τέλος κάποιων από τις γραμμές ξύλινους πασσάλους στο έδαφος, γεγονός που υποστηρίζει αυτή τη θεωρία. Η Ραδιοχρονολόγηση Άνθρακα 14 ενός τέτοιου πασσάλου αποτέλεσε τη βάση για τον καθορισμό της ηλικίας του πολύπλοκου σχεδίου. Ο μελετητής Joe Nickell από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι κατάφερε να αναπαράγει της μορφές χρησιμοποιώντας εργαλεία και τεχνολογία που ήταν διαθέσιμη στο λαό Νάσκα. Το National Geographic χαρακτήρισε την εργασία του «αξιοσημείωτη στην ακρίβειά της» όταν τη σύγκρινε με τις πραγματικές γραμμές . Με προσεκτικό σχεδιασμό και απλές τεχνολογίες, μια μικρή ομάδα ατόμων θα μπορούσε να αναπαράγει ακόμα και τις μεγαλύτερες μορφές μέσα σε λίγες μέρες, χωρίς οποιαδήποτε εναέρια βοήθεια.

Στο έδαφος, οι περισσότερες από τις γραμμές σχηματίζονται από μία ρηχή τάφρο βάθους μεταξύ 10 cm (3,9in) και 15 cm (5,9in). Τέτοιες τάφροι δημιουργήθηκαν αφαιρώντας τα, καλυμμένα με οξείδιο του σιδήρου, καφε-κόκκινα χαλίκια που καλύπτουν την επιφάνεια της ερήμου Νάσκα. Με την αφαίρεση αυτού του στρώματος αμμοχάλικου εμφανίζεται στον πυθμένα της τάφρου ένα ανοιχτόχρωμο στρώμα γης που έρχεται σε έντονη χρωματική αντίθεση με την περιβάλλουσα επιφάνεια του εδάφους. Αυτό το υπόστρωμα έχει υψηλή περιεκτικότητα υδροξειδίου του ασβεστίου, το οποίο σκληραίνει με την πρωινή δροσιά και σχηματίζει ένα προστατευτικό στρώμα που προφυλάσσει τις γραμμές από τον άνεμο, εμποδίζοντας με αυτό τον τρόπο τη διάβρωση.

Οι Νάσκα "σχεδίασαν" αρκετές εκατοντάδες απλές αλλά τεράστιες καμπυλόγραμμες μορφές ζώων και ανθρώπων με αυτήν την τεχνική. Συνολικά το πόνημα των εργασιών στο χώμα είναι κολοσσιαίο και πολύπλοκο: η περιοχή που περιλαμβάνει τις γραμμές είναι περίπου 500 τετραγωνικά χιλιόμετρα και οι μεγαλύτερες φιγούρες εκτείνονται ως και περίπου 270 μέτρα. Μετρήσεις για τις φιγούρες έδωσαν αποτελέσματα που περιλαμβάνουν τα 93 μέτρα για το Κολιμπρί, τα 134 μέτρα για τον Κόνδορα, τα 93x58 μέτρα για τον Πίθηκο και τα 47 μέτρα για την Αράχνη. Το εξαιρετικά ξηρό, χωρίς ανέμους και σταθερό κλίμα της περιοχής Νάσκα έχει διατηρήσει τις γραμμές σε πολύ καλή κατάσταση. Η έρημος Νάσκα είναι μια από τις ξηρότερες στη Γη και διατηρεί μια θερμοκρασία γύρω στους 25°C καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η έλλειψη ανέμων έχει βοηθήσει στο να μην σκεπαστούν οι γραμμές και να μείνουν ακάλυπτες και ορατές ως σήμερα.

Αρχές του 2011 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη δύο νέων μικρών μορφών από μια Ιαπωνέζικη ομάδα από το Πανεπιστήμιο Yamagata. Μία από αυτές προσομοιάζει με ανθρώπινο κεφάλι και χρονολογείται στην πρώιμη περίοδο του πολιτισμού των Νάσκα ή και νωρίτερα και η άλλη, που δεν έχει χρονολογηθεί, ένα ζώο. Τον Μάρτιο του 2012 το Πανεπιστήμιο ανακοίνωσε ότι, τον Σεπτέμβριο του 2012 πρόκειται να ανοίξει ένα νέο ερευνητικό κέντρο στην περιοχή ώστε να πραγματοποιηθούν μελέτες της περιοχής για τα επόμενα 15 έτη. Η ομάδα εκτελεί έρευνα πεδίου στην περιοχή από το 2006 οπότε και ανακάλυψε περίπου 100 νέα γεωγλυφικά.

Σκοπός

Αρχαιολόγοι, εθνολόγοι, και ανθρωπολόγοι έχουν μελετήσει τον αρχαίο πολιτισμό των Νάσκα και την πολυπλοκότητα του προσδιορισμού του σκοπού αυτών των γραμμών και μορφών.

Μια υπόθεση είναι ότι ο λαός Νάσκα τις δημιούργησε για να τις βλέπουν από ψηλά οι θεοί. Οι Kosok και Ράιχε πρότειναν έναν πιθανό σκοπό δημιουργίας σχετικό με την αστρονομία και την κοσμολογία: οι γραμμές είχαν ως στόχο να διατελέσουν ως είδος παρατηρητηρίου, που να δείχνει προς το μακρινό σημείο του ορίζοντα όπου ανατέλλουν ή δύουν ο ήλιος και άλλα ουράνια σώματα κατά τα ηλιοστάσια. Πολλοί προϊστορικοί πρωτόγονοι πολιτισμοί στην Αμερική και σε άλλα μέρη κατασκεύαζαν έργα με τη γη που συνδύαζαν την αστρονομική παρατήρηση με την θρησκευτική κοσμολογία τους, όπως έγινε με τον πολιτισμό του Μισισίπι στην Καχόκια των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και στο Στόουνχετζ της Αγγλίας.

Οι Gerald Hawkins και Anthony Aveni, επαΐοντες στην αρχαιοαστρονομία, έφτασαν το 1990 στο συμπέρασμα ότι τα διαθέσιμα στοιχεία για την υποστήριξη μιας τέτοιας αστρονομικής αιτιολόγησης είναι ανεπαρκή.

Η Ράιχε υποστήριξε πως κάποιες ή και όλες οι φιγούρες αναπαριστούσαν αστερισμούς. Ως το 1998, η Phyllis B. Pitluga, μία προστατευόμενη της Ράιχε και ανώτερη αστρονόμος του Πλανηταρίου Άντλερ (Adler Planetarium) στο Σικάγο, κατέληξε ότι οι φιγούρες ζώων αποτελούσαν "αναπαραστάσεις ουράνιων μορφών". Υποστήριξε όμως ότι δεν ήταν σχήματα αστερισμών αλλά αντί-αστερισμών όπως θα αποκαλούσε κανείς αυτά τα σκοτεινά μπαλώματα ακανόνιστου σχήματος στη λαμπυρίζουσα άκρη του Γαλαξία." Ο Aveni επέκρινε το έργο της για την αδυναμία να αιτιολογήσει τις λεπτομέρειες στο σύνολό τους.

Το 1985 ο αρχαιολόγος Johan Reinhard δημοσίευσε αρχαιολογικά, εθνογραφικά και ιστορικά δεδομένα που υποδείκνυαν ότι στη θρησκεία και οικονομία της φυλής Νάσκα, από την αρχαία περίοδο ως και πιο πρόσφατα, ήταν κυρίαρχη η λατρεία των βουνών και άλλων πηγών νερού. Διατύπωσε τη θεωρία ότι οι γραμμές και οι μορφές ήταν μέρος θρησκευτικών πρακτικών που περιελάμβαναν τη λατρεία θεοτήτων σχετιζόμενων με τη διαθεσιμότητα νερού, που με τη σειρά της σχετίζεται άμεσα με τις επιτυχημένες και παραγωγικές σοδειές. Επεξήγησε τις γραμμές ως ιερά μονοπάτια που οδηγούν σε μέρη λατρείας αυτών των θεοτήτων. Οι φιγούρες όπου τα σύμβολα αναπαριστούν ζώα και αντικείμενα είχαν ως στόχο την επίκληση βοήθειας των θεών για την παροχή νερού. Όμως, η ακριβής έννοια πολλών ξεχωριστών γεωγλυφικών παρέμεινε ασαφής ως και το 2012.

Ο Henri Stierlin, ένας Ελβετός ιστορικός τέχνης εξειδικευμένος στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή, δημοσίευσε ένα βιβλίο το 1983 που συνέδεε τις Γραμμές Νάσκα με την παραγωγή αρχαίων υφασμάτων που οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ότι περιτυλίγουν μούμιες στον πολιτισμό των Παράκας. Υποστήριξε ότι οι λαοί μπορεί να χρησιμοποίησαν τις γραμμές και τα τραπέζια ως γιγάντιους, πρωτόγονους, αργαλειούς, ώστε να υφάνουν τις εξαιρετικά μεγάλου μήκους κλωστές και ευρέως πλάτους τμήματα υφασμάτων που είναι συνήθη στην περιοχή. Βάσει της θεωρίας του, τα σχήματα μορφών (μικρότερα και λιγότερο συνήθη) προορίζονταν μόνο για τελετουργικούς σκοπούς. Αυτή η θεωρία δεν έγινε ευρέως αποδεκτή, παρόλο που οι μελετητές σημείωσαν ομοιότητες στα σχέδια των υφασμάτων με τις Γραμμές Νάσκα, τις οποίες εκλαμβάνουν ως κοινό σημείο ενός πολιτισμού.

Περιβαλλοντικές ανησυχίες

Όσοι ενδιαφέρονται να διατηρήσουν τις Γραμμές Νάσκα ανησυχούν για την απειλή από την ρύπανση και τη διάβρωση που προκαλείται από την αποψίλωση των δασών της περιοχής.

Οι ίδιες οι Γραμμές είναι επιφανειακές, το πολύ 10 έως 30 εκατοστά βαθιές και θα μπορούσαν να σβηστούν από το νερό... Η Νάσκα έχει δεχτεί ανέκαθεν ελάχιστη ποσότητα βροχής. Όμως τώρα παρουσιάζονται μεγάλες αλλαγές στις καιρικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο. Οι Γραμμές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν δυνατή βροχή χωρίς να καταστραφούν.
– Viktoria Nikitzki του Κέντρου "Μαρία Ράιχε"

Κατόπιν της πλημμύρας και των κατολισθήσεων στην περιοχή στα μέσα Φεβρουαρίου του 2007 ο Mario Olaechea Aquije, αρχαιολόγος από το Εθνικό Ινστιτούτο Πολιτισμού του Περού, καθώς και μια ομάδα ειδικών επιθεώρησαν την περιοχή. Ανέφερε: «οι κατολισθήσεις και οι καταρρακτώδεις βροχές δεν φαίνεται να έχουν προκαλέσει οποιαδήποτε σημαντική ζημιά στις Γραμμές Νάσκα," όμως ο κοντινός Νότιος Παναμερικανικός Αυτοκινητόδρομος (Southern Pan-American Highway) υπέστη καταστροφές, και «οι καταστροφές που προκαλούνται στους δρόμους θα πρέπει να χρησιμεύσουν ως υπενθύμιση για το πόσο εντελώς εύθραυστες είναι αυτές οι μορφές».

Εικόνες

Το Κολιμπρί Το Κολιμπρί   Ο Κόνδορας Ο Κόνδορας   Ο Ερωδιός Ο Ερωδιός   Ο "Γίγαντας" Ο "Γίγαντας"   Η Αράχνη Η Αράχνη   Ο Πελεκάνος Ο Πελεκάνος   Ο Σκύλος Ο Σκύλος   Τα Χέρια Τα Χέρια   Ο Πίθηκος Ο Πίθηκος

Βιβλιογραφία

• Aveni, Anthony F. (1990). The Lines of Nazca. Philadelphia: American Philosophical Society. ISBN 0-87169-183-3
• Haughton, Brian. (2007). Χαμένοι πολιτισμοί, μυστήρια της αρχαιότητας εκδόσεις Φυτράκη. ISBN 1-56414-897-1
• Lambers, Karsten (2006). The Geoglyphs of Palpa, Peru: Documentation, Analysis, and Interpretation. Lindensoft Verlag, Aichwald/Germany. ISBN 3-929290-32-4