Γιαννούλης Χαλεπάς
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς (Πύργος Τήνου, 24 Αυγούστου[5][6] 1851 – Αθήνα, 15 Σεπτεμβρίου 1938) ήταν ο πιο διακεκριμένος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας, με μυθιστορηματική ζωή ανάμεσα στην τρέλα και τον θρίαμβο.
Γιαννούλης Χαλεπάς | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Γιαννούλης Χαλεπάς (Ελληνικά) |
Γέννηση | 24 Αυγούστου 1851[1][2] Πάνορμος Τήνου[3] |
Θάνατος | 15 Σεπτεμβρίου 1938 (87 ετών) Αθήνα |
Αιτία θανάτου | εγκεφαλοαγγειακή νόσος |
Συνθήκες θανάτου | φυσικά αίτια |
Τόπος ταφής | Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών |
Κατοικία | Τήνος[3] Αθήνα[3] Μόναχο[3] |
Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά[4] |
Σπουδές | Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου[3] Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών[3] |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | γλύπτης[3] |
Αξιοσημείωτο έργο | Η Κοιμωμένη του Χαλεπά Προτομή του Αριστομένη Προβελέγγιου, Σίφνος Προτομή του Εμμανουήλ I. Τσουδερού, Ρέθυμνο Σάτυρος που Παίζει με τον Έρωτα |
Οικογένεια | |
Γονείς | Ioannis Chalepas |
Υπογραφή | |
Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΟ Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν γόνος οικογένειας φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών. Ο πατέρας του, Ιωάννης, και ο θείος του είχαν μεγάλη οικογενειακή επιχείρηση μαρμαρογλυπτικής με παραρτήματα στο Βουκουρέστι, την Σμύρνη και τον Πειραιά. Ο Γιαννούλης, ο μεγαλύτερος από τα πέντε αδέλφια του, είχε έφεση στην μαρμαρογλυπτική και βοηθούσε τον πατέρα του στα έργα που ετοίμαζε ο τελευταίος για διάφορες εκκλησίες. Οι γονείς του τον προόριζαν για έμπορο, αλλά ο ίδιος τελικά αποφάσισε να σπουδάσει γλυπτική.
Από το 1869 έως το 1872, μαθήτευσε στο Σχολείον των Τεχνών (την μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) με δάσκαλο τον Λεωνίδα Δρόση. Το 1873 έφυγε για το Μόναχο με υποτροφία τού Πανελλήνιου Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου, για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου με δάσκαλο τον Μαξ φον Βίντμαν (Max von Windmann). Κατά την διάρκεια της παραμονής του στο Μόναχο, εξέθεσε τα έργα του Το παραμύθι της Πεντάμορφης και Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα, για τα οποία και βραβεύθηκε. Παρουσίασε επίσης τον Σάτυρο που παίζει με τον Έρωτα, μαζί με το ανάγλυφο της Φιλοστοργίας, στην Έκθεση των Αθηνών το έτος 1875.
Το 1876 επέστρεψε στην Αθήνα, όπου άνοιξε δικό του εργαστήριο. Το 1877 ολοκλήρωσε στο μάρμαρο τον Σάτυρο που παίζει με τον Έρωτα, και τον ίδιο χρόνο άρχισε να δουλεύει το πιο διάσημο γλυπτό του, την Κοιμωμένη για τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Την Κοιμωμένη του από το πήλινο πρόπλασμα τη μετέφεραν αργότερα με το γλύφανό τους στο μάρμαρο οι μαρμαρογλύπτες Χαμηλός και Αλεξάκης.
Τον χειμώνα του 1877 προς 1878, ο Χαλεπάς υπέστη νευρικό κλονισμό. Χωρίς κανέναν προφανή λόγο, άρχισε να καταστρέφει έργα του, ενώ επιχείρησε κατ' επανάληψη να αυτοκτονήσει. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα αίτια της ψυχασθένειάς του ήταν η τελειομανία του, η υπερκόπωση από την αδιάκοπη εργασία και ένας ατυχής έρωτας για μία νεαρή συμπατριώτισσά του, που τη ζήτησε σε γάμο και οι γονείς της αρνήθηκαν να του τη δώσουν. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, με την ψυχολογία και την ψυχιατρική ακόμα στα πρώτα τους στάδια, οι γονείς του Χαλεπά και οι γιατροί δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα βαθύτερα αίτια της ψυχασθένειας του νεαρού γλύπτη. Έτσι οι γονείς του τον έστειλαν ταξίδι στην Ιταλία, για να συνέλθει, αλλά η θεραπεία ήταν μόνο πρόσκαιρη. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα άρχισαν ξανά τα συμπτώματα: καταβύθιση στη σιωπή, απομόνωση, παραμιλητό και αναίτιο γέλιο.
Καθώς η κατάστασή του επιδεινώνονταν συνεχώς, το 1888, οι γιατροί διέγνωσαν «άνοια» και οι δικοί του αποφάσισαν να τον κλείσουν στο Δημόσιο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Στο ψυχιατρείο, ο Χαλεπάς αντιμετωπίστηκε με τον σκληρό τρόπο που αντιμετώπιζαν όλους τους ψυχασθενείς την εποχή εκείνη: οι γιατροί και οι φύλακες είτε του απαγόρευαν να σχεδιάζει και να πλάθει, είτε του κατέστρεφαν οτιδήποτε εκείνος είχε δημιουργήσει και είχε κρύψει στο ερμάριό του. Λέγεται πως από όσα προσπάθησε να δημιουργήσει μέσα στο ψυχιατρείο ένα μόνον έργο σώθηκε, κλεμμένο από κάποιον φύλακα και παραπεταμένο στα υπόγεια του ιδρύματος, όπου ξαναβρέθηκε τυχαία το 1942.[εκκρεμεί παραπομπή]
Το 1901 πέθανε ο πατέρας του και έναν χρόνο μετά η μητέρα του πήγε στο ψυχιατρείο, για να τον πάρει πίσω μαζί της στον Πύργο της Τήνου. Στην Τήνο έζησε υπό την αυστηρή επιτήρηση της μητέρας του, η οποία πίστευε ότι ο γιος της τρελάθηκε από την τέχνη. Για τον λόγο αυτό, η μητέρα του δεν του επέτρεπε να ασχοληθεί ξανά με την γλυπτική, σε σημείο που, αν εκείνος έφτιαχνε κάτι στοιχειώδες με κάρβουνο ή πηλό, εκείνη το κατέστρεφε.
Όταν πέθανε η μητέρα του το 1916, ο Χαλεπάς είχε ξεκόψει παντελώς από την τέχνη του. Ζούσε πάμφτωχος βοσκώντας πρόβατα και φέροντας το βαρύ στίγμα του τρελού του χωριού. Βρήκε ωστόσο το κουράγιο και άρχισε ξανά να ασχολείται με την γλυπτική. Τα μέσα που διέθετε ήταν παντελώς πρωτόγονα και το επαρχιακό περιβάλλον εχθρικό προς κάθε αλαφροΐσκιωτο, αλλά εκείνος με πείσμα άρχισε να δημιουργεί, για να κερδίσει τον χαμένο χρόνο.
Το 1923, ο Θωμάς Θωμόπουλος, καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και θαυμαστής του Χαλεπά, αντέγραψε σε γύψο πολλά έργα του γλύπτη για να τα παρουσιάσει στην Ακαδημία Αθηνών το 1925. Η έκθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να βραβευθεί ο γλύπτης το 1927 με το Αριστείο των Τεχνών. Το γνήσιο ταλέντο του αλλά και η φήμη του τρελού γλύπτη που ξαναβρήκε τα λογικά του τον καθιέρωσαν ως τον «Βαν Γκογκ», τον «Ροντέν» ή τον «Πικάσο» των νεωτεριστών καλλιτεχνών. Το 1928 πραγματοποιήθηκε δεύτερη έκθεση έργων του στο Άσυλο Τέχνης, και το 1930, με την επιμονή μιας ανεψιάς του, ο γλύπτης αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Αθήνα.
Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του κοντά στους δικούς του, πάντα δημιουργικός και «μέσα στην πανελλήνια δόξα».[εκκρεμεί παραπομπή]
Το έργο του
ΕπεξεργασίαΟ Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν και παραμένει μια κορυφαία μορφή στην νεότερη ελληνική Τέχνη.[εκκρεμεί παραπομπή] Τα έργα του — εκ των οποίων περισώθηκαν περίπου 150 — είναι κλασικά στην σύλληψή τους. Ωστόσο, κατά τον Στάντη Ρ. Αποστολίδη, η γεωμετρικότητα αυτών των έργων προϊδεάζει νεοτερικές τάσεις.
Εκείνο πάντως που μπορεί να εκτιμήσει και ο πιο ανίδεος παρατηρητής των γλυπτών του Χαλεπά είναι η εκφραστικότητα των προσώπων και των σωμάτων — είτε πρόκειται για έναν σάτυρο, είτε για τη Μήδεια με τα παιδιά της, είτε πρόκειται για την νεαρή Κοιμωμένη. Από αυτή την άποψη ο Χαλεπάς στέκεται ισάξιος ενός Ροντέν.[εκκρεμεί παραπομπή] Το έργο του Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα (1877) είναι φτιαγμένο από μάρμαρο ύψους 1,35 μ. και βρίσκεται στην Εθνική Γλυπτοθήκη στην Αθήνα. Σ' αυτό το νεανικό έργο του ο Χαλεπάς συνδυάζει την παράδοση της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής με στοιχεία από το ρομαντισμό και το ρεαλισμό.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Άλμα πάνω, στο: 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12331239d.
- ↑ Άλμα πάνω, στο: 2,0 2,1 «Halepas, Yannoulis» 13 Δεκεμβρίου 2017.
- ↑ Άλμα πάνω, στο: 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 www
.nationalgallery . Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2021..gr /el /zographikh-monimi-ekthesi /painter /halepas-giannoulis .html - ↑ «Identifiants et Référentiels» (Γαλλικά) Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. 18770743X. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020.
- ↑ Καλλιγάς, Μαρίνος (1972). Γιαννούλης, Χαλεπάς. Η ζωή και το έργο του. Αθήνα. σελ. 76.
- ↑ «Γιαννούλης Χαλεπάς». nationalgallery.gr. Εθνική Πινακοθήκη. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2019.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Μαρίνος Καλλιγάς, Γιαννούλης Χαλεπάς: Η ζωή και το έργο του, εκδ. Εμπορικής Τραπέζης, Αθήνα 1972
- Στρατής Δούκας, Ο βίος ενός αγίου: Γιαννούλης Χαλεπάς, εκδ. Στρατή Φιλιππότη, Αθήνα 2002, σελ. 70.
- Χρήστος Σαμουηλίδης, Γιαννούλης Χαλεπάς: Η τραγική ζωή του μεγάλου καλλιτέχνη (μυθιστορηματική βιογραφία), εκδ. Εστία, Αθήνα 2005, σελ. 636. ISBN 9600511675.
- Τώνια Γιαννουδάκη, Εθνική Γλυπτοθήκη. Μόνιμη συλλογή, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα 2006
- Αντωνία Γιαννουδάκη, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Ίδρυμα Ευριπίδη Κουτλίδη. Η συλλογή νεοελληνικής γλυπτικής και η ιστορία της 1900-2006 (διδακτορική διατριβή), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Τομέας Ιστορίας της Τέχνης, Θεσσαλονίκη 2009 (http://ikee.lib.auth.gr/record/115849) (7/5/2015)
- Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Ο Γιαννούλης Χαλεπάς στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Αθήνα 2005
- Στρατής Δούκας, Γιαννούλης Χαλεπάς. Νέα βιογραφικά, Αθήνα 1952
- Στρατής Δούκας, Υποθέσεις και λύσεις πάνω σε προβλήματα της ζωής και του έργου του Γιαννούλη Χαλεπά, Κέδρος 1970
- Στρατής Δούκας, Γιαννούλης Χαλεπάς, δεύτερη έκδοση, Κέδρος, 1978
- Ηλίας Ζιώγας, Νεοέλληνες καλλιτέχνες. Γιαννούλης Χαλεπάς. Ερμηνεία και τοποθέτηση του έργου του, έκδοση Γ. Λουκάτου, Καλλιθέα, Αθήναι 1941
- Μιχαήλ Ν. Κοντελιέρης, Γιαννούλης Χαλεπάς, Αθήναι 1977
- Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών. Ζωγράφοι - Γλύπτες - Χαράκτες, 16ος-20ός αιώνας, επιστημονική επιμέλεια Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, τόμ. 4, Μέλισσα, Αθήνα 1997-2000
- Στέλιος Λυδάκης, Οι έλληνες γλύπτες. Η νεοελληνική γλυπτική. Ιστορία-τυπολογία-λεξικό γλυπτών, τόμ. 5, Μέλισσα, Αθήνα 1981
- Στέλιος Λυδάκης, Η νεοελληνική γλυπτική. Ιστορία, τυπολογία, Μέλισσα, Αθήνα, 2011
- Γιάννης Μπόλης, Γιαννούλης Χαλεπάς. Ο νεωτεριστής, στη σειρά Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί, Τα Νέα, [2009]
- Ηλίας Μυκονιάτης, Νεοελληνική γλυπτική, στη σειρά Ελληνική τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1996
- Danièle Calvo-Platero, Ο γλυπτικός χώρος του Γιαννούλη Χαλεπά, μετάφραση Καίτης Χατζηδήμου, Ιουλιέττας Ράλλη, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1979
- Γιαννούλης Χαλεπάς, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Εθνική Γλυπτοθήκη, 6 Φεβρουαρίου-30 Ιουνίου 2007
- Γιαννούλης Χαλεπάς. Πενήντα χρόνια από το θάνατό του (1938-1988). Έκθεση γλυπτών και σχεδίων του, Δήμος Θεσσαλονίκης, Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, Θεσσαλονίκη, 19 Φεβρουαρίου-17 Απριλίου 1988
- Γιαννούλης Χαλεπάς. Τραγικότητα και μύθος, επιστημονική επιμέλεια Γιάννης Μπόλης, Δημήτρης Παυλόπουλος, Πανελλήνιον Ιερόν Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου, Έκπλους, Τήνος 2004
- Χρύσανθος Χρήστου – Μυρτώ Κουμβακάλη-Αναστασιάδη, Νεοελληνική γλυπτική 1800-1940, έκδοση Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήνα 1982
- Γιώργος Πλουμπίδης, Χαλεπάς, Συμφωνία αρ. 2 σε μι ελάσσονα, εκδόσεις Παπαγρηγορίου - Νάκας, panasmusic.gr, Αθήνα 2018, σελ. 192, ISMN 979-0-69151-763-5΄
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Η συναρπαστική ιστορία του Γιαννούλη Χαλεπά, του ιδιοφυέστερου Έλληνα γλύπτη ― Εφημερίδα LIFO, 14.8.2018
- 12 σπάνια ντοκουμέντα για τον Γιαννούλη Χαλεπά από το ψηφιοποιημένο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης
- Γιαννούλης Χαλεπάς: Δημιουργία ανάμεσα στην τρέλα και τη μεγαλοφυΐα — Άρθρο του Ευγένιου Δ. Ματθιόπουλου στην εφημ. Τα Νέα, 1 Δεκεμβρίου 1999.
- Θαυμαστό έργο - πολυώδυνος ζωή Αρχειοθετήθηκε 2007-09-29 στο Wayback Machine. — Άρθρο–βιβλιοπαρουσίαση του Γιώργου Καρουζάκη στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 7 Μαΐου 2005.
- Γιαννούλης Χαλεπάς: Τα λύτρα της μεγαλοφυΐας — Βιβλιοκριτική από τον Στάντη Ρ. Αποστολίδη στην εφημ. Ελευθεροτυπία, 13 Ιανουαρίου 2006.
- Έκθεση γλυπτικής του Γιαννούλη Χαλεπά - Άρθρο του Δημήτρη Χίλιου για την έκθεση έργων του Χαλεπά στην Εθνική Γλυπτοθήκη, στο δικτυακό τόπο Ματιά, 22 Φεβρουαρίου 2007.
- Γιαννούλης Χαλεπάς, «από την άλλη όχθη» — Άρθρο της Μαριλένας Ζ. Κασιμάτη στην εφημ. Η Καθημερινή, 1 Απριλίου 2007.
- Βιογραφία — στα αγγλικά.
- Βιογραφικό και έργα του Αρχειοθετήθηκε 2012-03-12 στο Wayback Machine.
- Τραγικότητα και μύθος
- «Χαλεπάς Γιαννούλης και φωτογραφίες με τα έργα του Αρχειοθετήθηκε 2018-10-04 στο Wayback Machine.» από ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ. Αρχειοθετήθηκε 04/10/2018. Ανακτήθηκε 04/10//2018
- Ψηφιακή έκθεση στην ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης http://www.nationalgallery.gr/el/psiphiakes-parousiaseis/museum/giannoulis-halepas.html Αρχειοθετήθηκε 2019-11-09 στο Wayback Machine.
Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ
Επεξεργασία- Η εποχή των εικόνων, Έκθεση: Γιαννούλη Χαλεπά (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
- Παρασκήνιο, Γιαννούλης Χαλεπάς (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)