Βοήθιος

Ο Βοήθιος (Anicius Manlius Severinus Boëthius, 477 - 524) ήταν Ρωμαίος συγκλητικός, ύπατος, μάγιστρος των Οφφικίων, φιλόσοφος και ιστορικός, που έζησε στις αρχές του 6ου αι. Γεννήθηκε ένα έτος αφότου έπεσε η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όταν ο τελευταίος Δυτικός Αυτοκράτορας Ρωμύλος Αυγουστύλος ανατράπηκε από τον Οδόακρο, ηγεμόνα των Οστρογότθων, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της Ιταλίας. Έγινε ύπατος το 510 επί Θεοδώριχου του Μεγάλου, που όμως το 523 τον κατηγόρησε για συνεργασία με τον Ανατολικό Αυτοκράτορα, τον φυλάκισε και ένα χρόνο μετά τον εκτέλεσε. Στη φυλακή ο Βοήθιος έγραψε το περίφημο έργο του Παραμυθία της Φιλοσοφίας (Consolatio Philosophiae), θεωρούμενο ως το τελευταίο μεγάλο έργο της αρχαιότητας. Ο Βοήθιος έγινε πασίγνωστος για το τεράστιο έργο του, στο οποίο μετάφρασε την Αρχαία ελληνική λογοτεχνία και φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας, και ο Αριστοτέλης, στη Λατινική γλώσσα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε αργότερα, μετά τον 10ο αι., ο Σχολαστικισμός, με τον οποίο συμφιλιώθηκε ο Χριστιανισμός με τις διδασκαλίες μεγάλων αρχαίων Ελλήνων σοφών. Ο Βοήθιος και ο Κασσιόδωρος θεωρούνται οι κορυφαίοι χριστιανοί λόγιοι του 6ου αι. Η προσφορά του Βοήθιου στην Επισκοπή της Παβίας αναγνωρίστηκε από το "Εθνικό Εκκλησίασμα των Τελετών" (1983), που καθιέρωσε την 23η Οκτωβρίου ως την ημερομηνία τιμής της μνήμης του.

Βοήθιος
Πραγματικό όνομα	Severino Boezio
Γέννηση	477 Ρώμη, Ιταλία
Θάνατος	524 (47 ετών) Παβία, Βασίλειο των Οστρογότθων
Περίοδος	Μεσαιωνική φιλοσοφία
Περιοχή	Δυτική φιλοσοφία
Σχολή	Νεοπλατωνισμός
Κύρια Ενδιαφέροντα	Πρόβλημα των καθόλου, θεολογία, μουσική
Αξιοσημείωτες Ιδέες	Ο τροχός της τύχης
Επιδράσεις	Πλάτων, Αριστοτέλης, Μάρκος Τύλλιος Κικέρων, Σενέκας ο Νεότερος, Πλωτίνος, Πορφύριος, Αυγουστίνος Ιππώνος, Πρόκλος
Επηρέασε	Ιωάννης Σκώτος Εριγένης, Πέτρος Αβελάρδος, Άνσελμος του Καντέρμπερι, Αλβέρτος ο Μέγας, Θωμάς Ακινάτης, Δάντης Αλιγκέρι
Σχετικά πολυμέσα

Η νεανική ζωή και τα αξιώματα

Γεννήθηκε στη Ρώμη περί το 480 σε οικογένεια πατρικίων, τους Ανικίους. Μέλη της ήταν οι αυτοκράτορες της Δύσης Πετρώνιος Μάξιμος, ο Ολύβριος και πολλοί ύπατοι. Ο ομώνυμος πάππος του ήταν συγκλητικός, και είχε διοριστεί έπαρχος των πραιτωρίων στην Ιταλία· απεβίωσε το 454 κατά τη συνωμοσία εναντίον τού Φλάβιου Αέτιου μάγιστρου του στρατού. Ο πατέρας τού Βοήθιου, ο Μάνλιος Βοήθιος, που είχε διοριστεί ύπατος το 487, απεβίωσε όταν ο Βοήθιος ήταν μικρός. Τότε ένας άλλος πατρίκιος, ο Κόιντος Αυρήλιος Μέμμιος Σύμμαχος, ιστορικός και λόγιος, υιοθέτησε τον νεαρό και τον ανέθρεψε, ενσταλάζοντάς του την αγάπη για τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία.

Ο Σύμμαχος και ο Βοήθιος μιλούσαν άπταιστα Ελληνικά, κάτι όλο και πιο σπάνιο την εποχή εκείνη στη Δύση. Για τον λόγο αυτόν, πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι ο Βοήθιος είχε σπουδάσει στην Ανατολή. Μάλιστα ο Τζον Μούρχεαντ πιστεύει ότι σπούδασε στην Αθήνα, βασισμένος σε μία επιστολή του Κασσιόδωρου, που αναφέρεται στην εκπαίδευση του Βοήθιου. Όμως στην επιστολή αναφέρεται απλά ότι ο Βοήθιος είχε ευκολία με τα έργα των Ελλήνων φιλοσόφων, και δεν πρέπει αυτό να παρερμηνεύεται.

Ο Πιέρ Κουρσέλ υποστηρίζει ότι ο Βοήθιος σπούδασε στην Αλεξάνδρεια, στον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Αμμώνιο Ερμείου. Ωστόσο ο Μούρχεαντ παρατηρεί ότι η απόδειξη γι' αυτό "δεν είναι τόσο ισχυρή, όσο φαίνεται", και προσθέτει ότι ο Βοήθιος μπορούσε να αποκτήσει την ευρεία μόρφωσή του χωρίς να έχει ταξιδέψει.

Λόγω της εξαιρετικής του παιδείας, ο Βοήθιος εισήλθε στην υπηρεσία του Θεοδώριχου του Μεγάλου σε νεαρή ηλικία: στα 25 του ήταν ήδη συγκλητικός. Οι πρώτες καταγεγραμμένες ενέργειές του ήταν να ερευνήσει την κατηγορία, ότι ο υπεύθυνος πληρωμών των σωματοφυλάκων του βασιλιά είχε υποτιμήσει το νόμισμα, να παραγγείλει ένα υδραυλικό ρολόι για να το χαρίσει ο Θεοδώριχος στον Γουνδοβάδος ηγεμόνα των Βουργουνδών, και να βρει έναν παίκτη λύρας για τον Κλόβη Α΄ ηγεμόνα των Φράγκων.

Ο Βοήθιος νυμφεύτηκε τη Ρουστισιάνα, κόρη του θετού πατέρα του και απέκτησε δύο γιους: τον Σύμμαχο και τον Βοήθιο.

Κατά τη βασιλεία του Θεοδώριχου, ο Βοήθιος κατείχε σημαντικά αξιώματα, όπως την υπατεία του έτους 510. Ο Βοήθιος ομολογεί στο έργο του Παραμυθία της Φιλοσοφίας πως το πιο μεγάλο επίτευγμά του ήταν, το ότι οι δύο γιοί του έγιναν μαζί ύπατοι το έτος 522. Έτσι "βρέθηκε μεταξύ δύο συνυπάτων σαν σε στρατιωτικό θρίαμβο και εκπλήρωσε τις επιθυμίες των ατόμων που καθόταν γύρω του". Το έτος αυτό ο Βοήθιος αποδέχθηκε τον διορισμό του ως μαγίστρου του στρατού, δηλ. του επικεφαλής των κυβερνητικών και αυλικών υπηρεσιών.

Η πτώση και το τέλος

Το 520 ο Βοήθιος εργαζόταν για την ανανέωση των σχέσεων της επισκοπής της Ρώμης με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Οι δύο αρχιεπισκοπές είχαν αρχίσει να έχουν διαφωνίες, και αυτό θα μπορούσε να επιφέρει την απώλεια της εύνοιας του Αυτοκράτορα. Πράγματι η συνεχιζόμενη αντιπαράθεση επέφερε το Σχίσμα το 1054 και την απόσπαση της Ρώμης από την Εκκλησία.

Το 523 ο Βοήθιος εξέπεσε της θέσης του. Έπειτα από μία περίοδο φυλάκισης στην Παβία για λόγους προδοσίας, εκτελέστηκε το 524. Οι αρχικές πηγές γενικά συμφωνούν για τα γεγονότα που συνέβησαν: σε μία σύσκεψη του βασιλικού Συμβουλίου στη Βερόνα, ο ανώτερος δικαστικός (referendarius) Κυπριανός κατηγόρησε τον πρώην ύπατο Καισίνα Δέκιο Φαύστο Αλβίνο για μυστική αλληλογραφία με τον Ιουστίνο Α΄. Ο Βοήθιος έτρεξε προς υπεράσπισή του, φωνάζοντας: "η κατηγορία του Κυπριανού είναι ψευδής, αλλά αν ο Αλβίνος το έκανε, τότε και εγώ και όλη η Σύγκλητος με συμφωνία. Είναι ψέμα, άρχοντά μου βασιλιά."

Τότε ο Κυπριανός κατηγόρησε τον Βοήθιο για το ίδιο αδίκημα και προσήγαγε τρεις άνδρες, ως μάρτυρες. Ο Βοήθιος και ο Αλβίνος συνελήφθησαν. Πρώτα οι δύο τους κρατήθηκαν σε ένα βαπτιστήριο εκκλησίας, μετά ο Βοήθιος εξορίστηκε στο Ager Calventianus, μία μακρινή ιδιοκτησία, όπου εκτελέστηκε. Όχι πολύ μετά ο Θεοδώριχος εκτέλεσε και τον πεθερό εκείνου Σύμμαχο, που σύμφωνα με τον Προκόπιο οι δύο τους είχαν σχεδιάσει εξέγερση, και κατάσχεσε την περιουσία τους.

"Τα βασικά γεγονότα της υπόθεσης δεν αμφισβητούνται" γράφει ο Τζέφρυ Ρίτσαρντς. "Αυτό που μένει συζητήσιμο, είναι η ερμηνεία τους". Ο Βοήθιος ισχυρίζεται, ότι επιζητούσε "τη σωτηρία του συγκλητικού" και αναφέρει πως από τους τρεις μάρτυρες, ο Βασίλειος είχε απολυθεί από τη βασιλική υπηρεσία για χρέη, ενώ ο Βενάτιος Οπίλιο και ο Γαυδέντιος είχαν εξοριστεί για απάτη. Ωστόσο άλλες πηγές τους περιγράφουν θετικά, για παράδειγμα ο Κασσιόδωρος περιγράφει τον Κυπριανό και τον Οπίλιο ως "εντελώς σχολαστικούς, δίκαιους και πιστούς" και αναφέρει ότι ήταν αδελφοί, εγγονοί του υπάτου Οπιλίου.

Ο Αρειανός Θεοδώριχος ένοιωθε να απειλείται από διεθνή γεγονότα: το Β΄ Ακακιανό Σχίσμα είχε λυθεί, και οι αριστοκράτες του βασιλείου του, οπαδοί της Συνόδου της Νικαίας που καταδίκασε τον Άρειο, ζητούσαν να ανανεώσουν τους δεσμούς τους με την Κωνσταντινούπολη. Ο καθολικός Χιλδέριχος είχε γίνει ηγεμόνας των Βανδάλων και είχε εκτελέσει την Ορθόδοξη Αμαλαφρίδα, αδελφή του Θεοδώριχου. Επίσης κυνηγούσε τους Αρειανούς. Επίσης ο Βοήθιος είχε από πριν δεσμούς με τον Θεοδάτο, κάτι που τον έφερε στη λάθος πλευρά στη διαμάχη για τη διαδοχή από τον Ευθάριχο, γαμπρό και ανακηρυγμένο διάδοχο του Θεοδώριχου.

Η μέθοδος εκτέλεσης του Βοήθιου ποικίλλει ανάλογα με τις πηγές. σκοτώθηκε με πέλεκυ ή ξίφος, ή ίσως χτυπήθηκε έως θανάτου ή μπορεί να κρεμάστηκε. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ένα σχοινί τυλίχθηκε γύρω από το κεφάλι του και σφίχθηκε τόσο, ώστε να πεταχτούν τα μάτια του έξω και μετά να σπάσει το κεφάλι του. Η σορός του τάφηκε στην εκκλησία Σαν Πιέτρο ιν Σιελ ντ'Όρο της Παβίας, εκεί που το 430 είχε ταφεί ο Αυγουστίνος επίσκοπος Ιππώνος. H περιουσία του κατασχέθηκε και η σύζυγος του Ρουστικιάνα έζησε στην φτώχεια. Στη Θεία Κωμωδία του Δάντη (Παράδεισος, άσμα Χ, στίχ. 121-129), ο Θωμάς Ακινάτης δείχνει το πνεύμα του Βοήθιου: "αν τώρα το πνευματικό σας μάτι έμαθε / να πηγαίνει από το φως στο φως, / θα δείτε τον όγδοο αξιοπρόσεκτο σκελετό, / την ψυχή που έδειξε τις δυσκολίες της ζωής. / Σε όποιον ακούει, αυτή ξεδίπλωσε την απατηλότητα του κόσμου / και κάτω από το σιέλ ντ'Όρο βρίσκεται ο σκελετός / που ήρθε από πού, από τις συμφορές και την εξορία / και έφθασε εδώ στον τόπο της ειρήνης και της μακαριότητας."

Έργα

Μαθηματικά έργα:

• De Arithmetica (π. 500), προσαρμοσμένη μετάφραση της Αριθμητικής Εισαγωγής του Νικομάχου του Γερασηνού (π. 160 - π. 220).
• De Musica (π. 510), βασισμένο στο χαμένο έργο του Νικομάχου και στην Αρμονική του Πτολεμαίου.
• Ίσως μία πραγματεία στη γεωμετρία, καθώς έχουμε μόνο τμήματα.

Μεταφράσεις

• Στην Εισαγωγή του Πορφυρίου.
• Στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη: De Interpretatione vel Peri Ermenias.
• Στα Αναλυτικά Πρότερα του Αριστοτέλη: Interpretation Priorum Analyticorum (δύο εκδοχές).
• Στα Τοπικά του Αριστοτέλη: Interpretatio Topicorum Aristotelis.
• Στους Σοφιστικούς Ελέγχους του Αριστοτέλη: Interpretatio Elenchorum Sophisticorum Aristotelis.

Σχόλια

Έργα διαθέσιμα στο διαδίκτυο

Dialectica, 1547

• James, H.R. (translator) [1897] (2007), The Consolation of Philosophy of Boethius, The University of Adelaide: eBooks @ Adelaide, http://etext.library.adelaide.edu.au/b/boethius/ .
• Boethius, Anicius Manlius Severinus (1867). «De institutione arithmetica libri duo». Στο: Gottfried Friedlein. Anicii Manlii Torquati Severini Boetii De institutione arithmetica libri duo: De institutione musica libri quinque. Accedit geometria quae fertur Boetii (στα Latin). in aedibus B.G. Teubneri. σελίδες 1–173. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2008. 
• Boethius, Anicius Manlius Severinus (1867). «De institutione musica libri quinque». Στο: Gottfried Friedlein. Anicii Manlii Torquati Severini Boetii De institutione arithmetica libri duo: De institutione musica libri quinque. Accedit geometria quae fertur Boetii (στα Latin). in aedibus B.G. Teubneri. σελίδες 177–371. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2015. 

Βιβλιογραφία

• Attwater, Donald; Catherine Rachel John (1995), The Penguin Dictionary of Saints, London: Penguin Books, ISBN 978-0-14-051312-7, OCLC 34361179 .
• Baird, Forrest E.; Walter Kaufmann (2008), From Plato to Derrida, Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall, ISBN 978-0-13-158591-1 .
• Boethius, Anicius Manlius Severinus (1926), trans., H.F. Stewart, E.K. Rand, and "I.T.". The Theological Tractates and The Consolation of Philosophy. Cambridge, MA: Harvard, Loeb Classical Library, parallel text.
• Chadwick, Henry (1981), Boethius, the Consolations of Music, Logic, Theology, and Philosophy, Oxford: Clarendon Press, ISBN 978-0-19-826549-8, OCLC 8533668 .
• Colish, Marcia L. (2002), Medieval Foundations of the Western Intellectual Tradition, 400–1400, New Haven: Yale University Press, ISBN 978-0-300-07852-7, OCLC 185694056 .
• Magee, John (1989), Boethius on Signification and Mind, Leiden: Brill, ISBN 978-90-04-09096-5 .
• Marenbon, John (2004), Boethius, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-513407-0, OCLC 186379876 .
• Marenbon, John (2009), The Cambridge Companion to Boethius, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-87266-9 .
• Papahagi, Adrian (2010). Boethiana Mediaevalia – A Collection of Studies on the Early Medieval Fortune of Boethius' Consolation of Philosophy. Bucharest: Zeta Books. (ISBN 978-973-1997-79-7).
• Suto, Taki (2011), Boethius on Mind, Grammar and Logic. A Study of Boethius' Commentaries on Peri Hermeneias, Cambridge: Brill, ISBN 978-90-04-21418-7 .
• Westfall, Joseph (2008), «Boethius: Kierkegaard and The Consolation», στο: Stewart, Jon, επιμ., Kierkegaard and the Patristic and Medieval Traditions, Ashgate, σελ. 207–222, ISBN 978-0-7546-6391-1 .

Έργα

• Έργα του/της Βοήθιος στο Project Gutenberg
• Έργα της/του ή για την/τον Βοήθιος στο Internet Archive
• {en} De Trinitate (On the Holy Trinity) – Boethius, Erik Kenyon (trans.)
• {en} Theological Tractates; Christian Classics Ethereal Library
• A 10th-century manuscript of Institutio Arithmetica is available online from Lund University, Sweden
• The Geoffrey Freudlin 1885 edition of the Arithmetica, from the Cornell Library Historical Mathematics Monographs
• Online Galleries, History of Science Collections, University of Oklahoma Libraries Αρχειοθετήθηκε 2020-11-13 στο Wayback Machine. High resolution images of works by Boethius in .jpg and .tiff format.
• Codices Boethiani: A Conspectus of Manuscripts of the Work of Boethius
• Works by Boethius at Perseus Digital Library
• MS 1083/30 Regiment of princes; Consolation of philosophy at OPenn
• MS 484/15 Commentum super libro Porphyrii Isagoge; De decim predicamentis at OPenn

Για τη ζωή και τα έργα του Βοήθιου

• Blessed Severinus Boethius at Patron Saints Index
• Stephen J. Blackwood The Meters of Boethius: Rhythmic Therapy in the Consolation of Philosophy.
• Blackwood, Stephen (2015). The Consolation of Boethius as Poetic Liturgy. Oxford Early Christian Studies. Oxford University Press. σελ. 398. ISBN 978-0-19-871831-4. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., «Βοήθιος», MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews, http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Boethius.html .
• Phillips, Philip Edward. Boethius: A Selected Bibliography for Students
• Boethius at The Online Library of Liberty
• On Boethius and Cassiodorus – Pope Benedict XVI

Στα έργα του Βοήθιου για τη Λογική και τη Φιλοσοφία

• The Philosophical Works of Boethius. Editions and Translations
• Boethius' Logic and Metaphysics. An Annotated Bibliography