Βιρτζίνια Γουλφ
Η Βιρτζίνια Γουλφ (αγγλ. Virginia Woolf, πλήρες όνομα: Adeline Virginia Stephen, Άντελιν Βιρτζίνια Στήβεν, 25 Ιανουαρίου 1882 - 28 Μαρτίου 1941) ήταν Αγγλίδα μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος, που θεωρήθηκε πρωτοπόρος και νεωτερίστρια λογοτέχνης στον 20ό αιώνα και μια από τους μεγαλύτερους καινοτόμους στην αγγλική γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου υπήρξε σημαντική μορφή στη λογοτεχνική κοινωνία του Λονδίνου και μέλος της Ομάδας Μπλούμσμπερυ. Τα διασημότερα έργα της είναι τα μυθιστορήματα Η κυρία Ντάλογουεϋ (1925), Στο Φάρο (1927), το Ορλάντο: Μια Βιογραφία (1928) και το δοκίμιο Ένα Δωμάτιο Ολοδικό Σου (1929) με την παροιμιώδη φράση της: «Μια γυναίκα πρέπει να έχει τα χρήματα και ένα δωμάτιο κατάδικό της, εάν πρόκειται να γράψει μυθιστοριογραφία». Τα μυθιστορήματά της διακρίνονται για το ψυχολογικό τους βάθος και το εκφραστικό τους ύφος. Άλλα γνωστά έργα της είναι τα Νύχτα και Μέρα, Τα Κύματα, Τα Χρόνια, Τρεις Γκινέες, κ.ά.
Ο Έλληνας κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής των έργων της Άρης Μπερλής έχει γράψει ότι: «Η Βιρτζίνια Γουλφ βρίσκεται μέσα στη μεγάλη παράδοση της δυτικής λογοτεχνίας και συναριθμείται με τον Προυστ και τον Τζόυς στην τριάδα των μεγάλων καινοτόμων πεζογράφων που άνοιξαν νέους δρόμους στο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα τις τρεις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.»[16]
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΠαιδική και εφηβική ηλικία
ΕπεξεργασίαΗ Άντελιν Βιρτζίνια Στήβεν γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 25 Ιανουαρίου 1882 από τους σερ Λέσλι Στήβεν και Τζούλια Πρίνσεπ Τζάκσον (πρώην Ντάκγουορθ). Οι γονείς της, οι οποίοι παντρεύτηκαν στις 28 Μαρτίου του 1878, είχαν και οι δυο παιδιά από τους προηγούμενους γάμους τους. Ο πατέρας της Γουλφ ανήκε σε οικογένεια αριστοκρατών με μακρά παράδοση στα γράμματα, ήταν εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Cornhill Magazine και συντάκτης του Λεξικού Εθνικής Βιογραφίας (Dictionary of National Biography). Η μητέρα της, γνωστή για την ομορφιά της, εργαζόταν ως μοντέλο για γνωστούς ζωγράφους της εποχής, ενώ τον καιρό της γέννησης της Βιρτζίνια ήταν νοσοκόμα κατ' οίκον.[17] Εκτός από τη Βιρτζίνια, το ζευγάρι είχε αποκτήσει την πρωτότοκη κόρη Βανέσσα (μετέπειτα Μπελ, γενν. 1879), τον δευτερότοκο Τόμπυ (γενν. 1880) και τον υστερότοκο Έιντριαν (γενν. 1883).
Εκτός από αυτά τα παιδιά από τον κοινό τους γάμο, στο μέγαρο της οδού Hyde Park Gate, 22 ζούσαν και τα παιδιά από τους προηγούμενους γάμους τους: η κόρη του σερ Λέσλι, Λώρα Μέικπης Στήβεν, ένα προβληματικό παιδί που σε λίγα χρόνια κλείστηκε μόνιμα σε ψυχιατρικό άσυλο,[18] και τα τρία παιδιά της Τζούλια, Τζορτζ, Στέλλα και Τζέραλντ Ντάκγουορθ.
Αν και σαν βρέφος ήταν χαρωπή και τρυφερή, η Γουλφ με το πέρασμα των χρόνων έγινε νευρική, φοβόταν το σκοτάδι (κοιμόταν πάντα με τη λάμπα αναμμένη) καθώς και το θορυβώδες εξωτερικό περιβάλλον. Η ίδια, όταν θυμόταν τα παιδικά της χρόνια, θεωρούσε ότι ο φόβος αποτελούσε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής της. Ειδικότερα, στις ετήσιες καλοκαιρινές διακοπές στο Σαιντ Άιβς στην Κορνουάλη ένιωθε θλιβερά, τρομαχτικά συναισθήματα και κυρίως ένα αίσθημα απομόνωσης και απεγνωσμένης λύπης, με την αναπτυγμένη φαντασία της να ενισχύει όλα αυτά τα συναισθήματα.[19]
Η Βιρτζίνια μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον, με επιρροές από τη βικτωριανή λογοτεχνική κοινωνία: Χένρυ Τζέημς, Τζορτζ Έλιοτ, Τζορτζ Χένρυ Λιούις, Τζούλια Μάργκαρετ Κάμερον και Τζέημς Ράσσελ Λόουελ (νονός της Βιρτζίνια), ήταν μεταξύ των επισκεπτών του σπιτιού της οικογένειας. Συμπλήρωμα αυτών των επιρροών ήταν η τεράστια βιβλιοθήκη του σπιτιού,[20] απ' όπου οι αδελφές Βιρτζίνια και Βανέσσα διδάχτηκαν τους κλασικούς συγγραφείς και την αγγλική λογοτεχνία, σε αντίθεση με τους αδελφούς τους, Τόμπυ και Έιντριαν, που ακολούθησαν την τυπική εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Το 1896 και μετά την εκπαίδευση που έλαβε κατ' οίκον κυρίως από τον πατέρα της σπούδασε ιστορία, αρχαία ελληνικά και λατινικά στο παράρτημα για γυναίκες του King's College. Την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών συνέχισε κατά τα έτη 1902 και 1903.
Ο ξαφνικός θάνατος της μητέρας της από γρίπη το 1895 όταν ήταν 13 χρόνων, της προκάλεσε την πρώτη της νευρική κατάρρευση.[20] Δύο χρόνια αργότερα, πέθανε ξαφνικά η ετεροθαλής αδερφή της Στέλλα από περιτονίτιδα, ενώ ο πατέρας της πέθανε το 1904 από καρκίνο του στομάχου. Αυτό πυροδότησε τη δεύτερη μεγάλη νευρική κατάρρευση και την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας της Γουλφ, η οποία πήδηξε από το παράθυρο του σπιτιού της οικογένειας.[21]
Σε όλη τη διάρκεια της ζωής της επηρεάστηκε από αυτή τη δραστική ταλάντευση διάθεσης. Αν κι αυτές οι επαναλαμβανόμενες διανοητικές διαταραχές είχαν πολλές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή της, οι λογοτεχνικές δυνατότητές της παρέμειναν άθικτες. Συνηθισμένα συμπτώματα της αρρώστιας της, ήταν οι βαριές ημικρανίες, οι αϋπνίες και η έλλειψη όρεξης. Η ανορεξία (ασθένεια που τα συμπώματά της άρχισαν να αναγνωρίζονται ήδη από το 1870) ήταν το κυριότερο σύμπτωμα που κουβαλούσε από την παιδική της ηλικία. Η μητέρα της, Τζούλια είχε αποδεχτεί το γεγονός ότι η μικρή Τζίνια θα ήταν για πάντα ευάλωτη ψυχικά.
Η οικογένεια από την πλευρά του πατέρα της εξάλλου, είχε ιστορικό ψυχικών ασθενειών, από σχιζοφρένεια μέχρι και βαριά κατάθλιψη. Ο ίδιος ο πατέρας της, ο Λέσλι Στίβεν είχε υποστεί κάποιου είδους νευρική κατάρρευση, καθώς προετοίμαζε το βιβλίο του Dictionary of National Biography. Το 1945, η ετεροθαλής της αδερφή, Λώρα, απεβίωσε στην ψυχιατρική κλινική όπου την έκλεισαν[22] και ο ανιψιός του σερ Λέσλι, Τζεμ Στήβεν, ήταν επίσης ψυχικά διαταραγμένος.[23]
Νεανική ηλικία
ΕπεξεργασίαΟ θάνατός του πατέρα τους, έκανε τα τέσσερα τελευταία παιδιά του, να φύγουν από το πατρικό σπίτι, και να εγκατασταθούν, από το 1904 ως το 1907, στην καρδιά του Λονδίνου, στην πλατεία Γκόρντον (Gordon Square), στο Μπλούμσμπερυ.[24] Εκείνη την εποχή, η Βιρτζίνια έγραφε και δημοσίευε βιβλιοκριτικές στο λογοτεχνικό ένθετο των Times του Λονδίνου και παράλληλα δίδασκε ιστορία και έκθεση στο "Morley College for working men and women", όπως ονομαζόταν τότε.
Εκείνη την περίοδο, το ενδιαφέρον της για τη λογοτεχνία μεγάλωσε. Η Γουλφ σχετίστηκε με την πρωτοεμφανιζόμενη, τότε, ομάδα λόγιων φοιτητών, που έμεινε γνωστή ως Ομάδα Μπλούμσμπερυ.[25] Οι νεαροί αυτοί καλλιτέχνες (ποιητές, ζωγράφοι, συγγραφείς, φιλόσοφοι) αποτέλεσαν έναν κύκλο διανοούμενων που ανανέωσε τις τέχνες στη Μεγάλη Βρετανία, προάγοντας τον μοντερνισμό στη χώρα. Μεταξύ αυτών ήταν ο μυθιστοριογράφος Έ. Μ. Φόρστερ, ο ζωγράφος και κριτικός τέχνης Ρότζερ Φράυ, ο οικονομολόγος Τζων Μέυναρντ Κέυνς και ο συγγραφέας Λύττον Στρέιτσυ. Με αυτούς, μεταξύ των οποίων ήταν τα αδέρφια της και ο μελλοντικός της σύζυγος, θα συναναστραφεί η Βιρτζίνια και θα πάρει την επιβεβαίωση που χρειαζόταν για να αρχίσει να γράφει. Με αυτούς εξάλλου θα συμμετάσχει στην περίφημη πια, Φάρσα του Ντρέτνωτ, (Dreadnought hoax) που έστησαν μέλη του κύκλου αυτού, στο Αγγλικό Βασιλικό Ναυτικό και συγκεκριμένα στο πολεμικό Ντρέντνωτ, υποδυόμενοι Αιθίοπες βασιλικούς αξιωματούχους.[26]
Τον Ιούνιο του 1906 θα γράψει το πρώτο της διήγημα, Phyllis and Rosamund, το οποίο ωστόσο δεν εκδόθηκε παρά μετά τον θάνατό της. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου θα κάνει το πρώτο της -και μοιραίο όπως εξελίχτηκε- ταξίδι της στο εξωτερικό. Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1906 επιστέφτηκε μαζί με τα αδέρφια της την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και έπειτα την Εύβοια. Σε αυτό το ταξίδι, η Βανέσσα και ο Τόμπυ έπαθαν τυφοειδή πυρετό και ενώ η Βανέσσα θα αναρρώσει, ο Τόμπυ θα πεθάνει τελικά στο Λονδίνο, στις 20 Νοεμβρίου 1906.[27][28]
Το 1907, η αγαπημένη αδερφή της Βανέσσα παντρεύτηκε τον διανοούμενο και κριτικό τέχνης Κλάιβ Μπελ, ενώ η Βιρτζίνια άρχισε τα προσχέδια για τη συγγραφή του πρώτου μυθιστορήματός της, που αργότερα ονομάστηκε The Voyage Out.[29][30]
Προσωπική ζωή
ΕπεξεργασίαΣτις 10 Αυγούστου του 1912 παντρεύεται τον Λέοναρντ Γουλφ, μέλος και αυτός της Ομάδας του Μπλουμσπμέρυ και φίλος του Τόμπυ από τα φοιτητικά του χρόνια.[31] Αμέσως μετά το γάμο θα φύγουν για ένα μεγάλο ταξίδι του μέλιτος σε Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία.
Ο Λέοναρντ αν και η Βιρτζίνια του είχε εξομολογηθεί την ανικατότητά της να ανταποκριθεί στο σεξουαλικό του πάθος, καθώς επίσης και την πραγματική κατάσταση της υγείας της, ωστόσο ήταν απόλυτα σίγουρος ότι παρόλα αυτά ήθελε να την παντρευτεί. Και όπως αποδείχτηκε συν τω χρόνω, υπήρξε απόλυτα αφοσιωμένος σε αυτήν, τη φρόντιζε και την προστάτευε αγόγγυστα και με τη μεγαλύτερη προθυμία.[32]
Ένα χρόνο αργότερα όμως θα ξεσπάσει ακόμα μια θανάσιμη νευρική κατάρρευση της Γουλφ, κατά τη διάρκεια της οποίας θα επιχειρήσει και πάλι να αυτοκτονήσει καταπίνοντας υπερβολική δόση χαπιών Βερονάλ. Η κρίση αυτή που κράτησε από το καλοκαίρι του 1913 έως το φθινόπωρο του 1915 και κατά τη διάρκεια της οποίας η Γουλφ είχε φτάσει τα 28 κιλά ήταν τόσο βίαιη που σύμφωνα με την βιογράφο της Τζούλια Μπριγκς "την έφερε κοντά στο θάνατο ή στην καλύτερη περίπτωση σε μόνιμη διαμονή στο ψυχιατρείο".[32]
Τα χρόνια της δημιουργίας
ΕπεξεργασίαΤο 1914 το ζευγάρι αποφασίζει ότι θα έκανε καλό στη Βιρτζίνια να απομακρυνθεί από το θορυβώδες Λονδίνο, και γι' αυτό εγκαταστάθηκαν στο Ρίτσμοντ, μια πόλη που απέχει περίπου 13 χλμ. από το Λονδίνο, και τον Μάρτιο του 1915 αγόρασαν πλέον και εγκαταστάθηκαν στο Μέγαρο Χόγκαρθ.
Στα πλαίσια της ανάρρωσης της συγγραφέως, θεωρήθηκε ότι θα βοηθούσε στην αποκατάσταση της υγείας της, η ενασχόληση με την τυπογραφία (μάλιστα νεαρή όντας είχε πάρει μαθήματα βιβλιοδεσίας) και έτσι το ζευγάρι αγόρασε τα απαραίτητα για να λειτουργήσει ένα τυπογραφικό πιεστήριο. Το πρώτο τους βιβλίο, από τον δικό τους εκδοτικό οίκο, τον Hogarth House Press κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1915, και ήταν ένα κομψό βιβλιαράκι 32 σελίδων που περιλάμβανε το διήγημα της Βιρτζίνια Σημάδι στον Τοίχο (Mark on the Wall) και το διήγημα του Λέοναρντ, Τρεις Εβραίοι (Three Jews).
Ωστόσο πριν από αυτό, είχε προηγηθεί η κυκλοφορία στις 26 Μαρτίου του 1915 του βιβλίου της «Το Ταξίδι» από τον εκδοτικό οίκο του αδερφού της, Τζωρτζ Ντάκγουορθ.
Αυτή τη χρονιά, το 1914 θα αρχίσει να γράφει το δεύτερο μυθιστόρημά της, το Μέρα και Νύχτα. Η Γουλφ εξομολογήθηκε πολλά χρόνια αργότερα ότι ήταν τόσο τρομοκρατημένη από την ασθένειά της που έγραψε το Μέρα και Νύχτα, περισσότερο για να αποδείξει στον εαυτό της ότι ήταν διανοητικά υγιής. «Το έγραψα ξαπλωμένη στο κρεβάτι και ασχολιόμουν με αυτό μόνο μισή ώρα την ημέρα.» Το μυθιστόρημα θα εκδοθεί και πάλι από τον εκδοτικό οίκο του ετεροθαλούς αδερφού της, το 1919, χρονιά που το ζευγάρι θα αγοράσει και το περίφημο εξοχικό σπίτι, το Monk's House(D/R) στο Ρόντμελ του Σάσσεξ, τόπος της οριστικής διαμονής τους.
Το 1920 θα αρχίσει να συγγράφει το μυθιστόρημα Το δωμάτιο του Ιακώβου (Jacob's Room) -ένα σημαντικό έργο στην εργογραφία της- τομή στην λογοτεχνία της εποχής, αφού το μυθιστόρημα συντίθεται από τις αναμνήσεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματα της για τον πρόωρα χαμένο αγαπημένο αδερφό της Τόμπυ. Το έργο τελειώνει στις 4 Νοεμβρίου του 1921 και θα εκδοθεί από τον δικό της εκδοτικό οίκο το 1922.
Εν τω μεταξύ, ο εκδοτικό οίκος Hogarth Press, αναπτύσσεται χρόνο με το χρόνο. Παρόλο που δεν θα αποφύγουν τις λάθος επιλογές (χαρακτηριστικά, απορρίπτουν το χειρόγραφο του Οδυσσέα του Τζόυς που τότε έψαχνε εκδότη) θα πρωτοεκδώσουν τελικά, σημαντικούς λογοτέχνες της εποχής και της χώρας τους. Το 1923 εκδίδουν την Έρημη Χώρα του Τ.Σ. Έλιοτ (το βιβλίο στοιχειοθετήθηκε από την ίδια την Γουλφ) και τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουν με την Κάθριν Μάνσφιλντ (προσωπική φίλη της Γουλφ), τον Ε. Μ. Φορστερ, τη Βίτα Σάκβιλ Γουέστ, τον Ρόμπερτ Γκρέηβς, τον Τζων Μέυναρντ Κέυνς, καθώς και έργα του Σίγκμουντ Φρόυντ.[33]
Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ
Επεξεργασία
Τον χειμώνα του 1922 θα κάνει μια καθοριστική για τη ζωή της γνωριμία.[31] Θα γνωρίσει σε ένα φιλικό δείπνο την κόρη του βαρώνου Λάιονελ Σάκβιλ Γουέστ, Βίτα Σάκβιλ Γουέστ με την οποία εκτός από τα λογοτεχνικά τους ενδιαφέροντα θα μοιραστεί και μια παθιασμένη ερωτική σχέση. Η γνωριμία που σηματοδοτεί και τα πιο παραγωγικά χρόνια της Γουλφ θα μετατραπεί σε ερωτική σχέση γύρω στο 1925. Το 1927, έγραψε την βιογραφία της Σάκβιλ με τίτλο Ορλάντο, την οποία ο γιος της Βίτα, Νάιτζελ Νίκολσον, χαρακτήρισε ως την πιο μακροσκελέστατη και γοητευτική ερωτική επιστολή στην ιστορία της λογοτεχνίας.
Το 1928 καινούριοι έρωτες θα τραβήξουν τη Σάκβιλ μακριά από τη Γουλφ, και ύστερα από την περίοδο του πόνου για τον χωρισμό η σχέση τους θα μετατραπεί σε φιλική αλλά ουσιαστική και θα κρατήσει μέχρι το τέλος της ζωής της Γουλφ.
Τα χρόνια αυτά θα δώσει τα καλύτερα έργα της: το 1925 θα κυκλοφορήσει το διασημότερο έργο της Η κυρία Ντάλογουεϋ, η οποία και θα την καθιερώσει στη συνείδηση κοινού και κριτικών, το 1927 εκδίδεται το αυτοβιογραφικό Μέχρι το Φάρο, και το 1928 το Ορλάντο: Μια Βιογραφία.
Τον Οκτώβριο του 1928 έλαβε την πρόσκληση να μιλήσει στο κολλέγιο Νιούμαν του Κέιμπριτζ ενώπιον της "Arts Society" με θέμα «Γυναίκες και μυθιστοριογραφία». Από αυτή τη διάλεξη προέκυψε το διάσημο δοκίμιο Ένα Δικό Σου Δωμάτιο (A Room of One’s Own), το οποίο θα εκδοθεί το 1929 - βιβλίο αναφοράς σήμερα στις φεμινιστικές σπουδές.
Το 1930 πάλι τελειώνει τη πρώτη μορφή του μυθιστορήματος της, Τα Κύματα (The Waves), το οποίο αποτελεί το ακραίο όριο των λογοτεχνικών πειραματισμών της, αφού το έργο καταγράφει τις σκέψεις έξι χαρακτήρων και μόνο αυτό.
Η τελευταία δεκαετία
ΕπεξεργασίαΚουρασμένη από το γράψιμο των Κυμάτων και σαν αστείο για να χαλαρώνει (όπως συνήθιζε να κάνει) άρχισε να γράφει το καλοκαίρι του 1931, το Φλας, τη βιογραφία του σκύλου της ποιήτριας Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ, την οποία εξέδωσε σε βιβλίο το 1933. Σε αυτό το διάστημα θα ταξιδέψει για δεύτερη φορά στην Ελλάδα μαζί με τον άντρα της και τον Ρότζερ Φράυ, του οποίου ο ξαφνικός θάνατος το 1934 θα την καταβάλλει πολύ. Το 1935 έχοντας αγοράσει αυτοκίνητο θα κάνουν ένα μεγάλο οδικό ταξίδι στη Γαλλία, στην Ιταλία, επιστρέφοντας μέσω της Γερμανίας του Χίτλερ και της Ολλανδίας.
Το 1937 θα εκδώσει το μυθιστόρημα Τα Χρόνια - ένα βιβλίο που είχε αρχίσει να δουλεύει από το τέλος του 1932 και το οποίο εξελίχθηκε στο ογκωδέστερο των μυθιστορημάτων της αλλά και ένα από τα προσφιλέστερα στους λογοτεχνικούς κριτικούς.
Όταν ξεσπάει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η διάθεση της Γουλφ αρχίσει να χειροτερεύει και το 1940, ύστερα από την σφοδρή αεροπορική επιδρομή των Γερμανών εναντίον του Λονδίνου, καταστρέφονται το σπίτι και τα γραφεία του εκδοτικού οίκου στο Λονδίνο, και το ζευγάρι μετακομίζει στο Μονκς Χάουζ. Η πιθανότητα οι Γερμανοί να καταλάβουν την Αγγλία και το τι θα σήμαινε αυτό όχι μόνο για τη χώρα αλλά και για τη ζωή του Εβραίου Λέοναρντ, κάνουν τη Γουλφ να ζει σε μια διαρκή ανησυχία και αγωνία.
Το τέλος
ΕπεξεργασίαΤον χειμώνα του 1941 θα ολοκληρώσει το τελευταίο μυθιστόρημά της, το Ανάμεσα στις Πράξεις και θα περάσει την τρίτη και μοιραία νευρική κατάρρευση της ζωής της. Η κατάθλιψη, η ανορεξία, οι παραισθήσεις θα επιστρέψουν δυνατότερες από κάθε άλλη φορά. Ο Λέoναρντ Γουλφ παραδέχεται στην αυτοβιογραφία του ότι το να μην την εμπιστευτεί σε 24ωρη επίβλεψη από νοσοκόμες ήταν μεγάλο λάθος που έφερε την καταστροφή.
Στις 28 Μαρτίου 1941 η Γουλφ εγκατέλειψε το σπίτι της προς άγνωστη κατεύθυνση αφήνοντας δυο σημειώματα, ένα για την αδερφή της και ένα για τον σύζυγό της. Αν και στο σημείωμα έγραφε ότι είχε σκοπό να αυτοκτονήσει, ωστόσο αγνοούνταν για 3 εβδομάδες, μέχρι να βρεθεί πρώτα το καπέλο της και το μπαστούνι της σε μια όχθη του ποταμού Ουζ και αργότερα τρία μικρά παιδιά να ανακαλύψουν το πτώμα της στις 19 Απριλίου του 1941. Το πτώμα της αποτεφρώνεται την επόμενη μέρα και τα υπολείμματα θάβονται στο σπίτι στο Μονκς, κάτω από μια φτελιά.
Τον Ιούλιο του 1941 ο Γουλφ θα εκδώσει το τελευταίο μυθιστόρημά της, ενώ το 1953 θα εκδώσει και αποσπάσματα από τα ημερολόγια της με τίτλο A Writer's Diary.
Σημείωμα αυτοκτονίας προς τον σύζυγό της
Επεξεργασία
Αισθάνομαι σίγουρα πως τρελαίνομαι πάλι. Αισθάνομαι ότι δε μπορούμε να ξαναπεράσουμε άλλον ένα σαν εκ τους φοβερούς χρόνους. Και δεν θα συνέλθω ξανά τούτη τη φορά. Αρχίζω ν' ακούω φωνές και δε μπορώ να συγκεντρωθώ. Έτσι κάνω κείνο που μου φαίνεται καλύτερο για όλους μας. Μου 'χεις δώσει τη μέγιστη δυνατή ευτυχία. Ήσουν με κάθε τρόπο όλ' αυτά που κανείς δε θα μπορούσε να 'ναι. Δε γνωρίζω δυο ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι ευτυχέστεροι, μέχρι που με χτύπησε τούτη η φοβερή αρρώστια. Δεν μπορώ να την παλεψω άλλο. Ξέρω ότι χαλώ τη ζωή σου, που χωρίς εμένα θα μπορούσες να κάνεις. Και το ξέρεις πως το ξέρω. Βλέπεις δεν μπορώ μήτε να γράψω... ακόμη κι αυτό. Δε μπορώ να διαβάσω. Θέλω να πω πως οφείλω όλη την ευτυχία της ζωής μου σε σένα. Ήσουν ολότελα υπομονετικός μαζί μου και καλός σ' απίστευτο βαθμό. Θέλω να σ' το πω αυτό -ο καθένας το ξέρει. Αν κάποιος θα μπορούσε να μ' είχε σώσει, αυτός θα 'σουν εσύ. Όλα έχουνε χαθεί για μένα μα βεβαιώνω για την καλοσύνη σου. Δεν μπορώ να συνεχίσω να χαλώ τη ζωή σου άλλο. Δεν σκέφτομαι ότι δυο άνθρωποι θα μπορούσαν να 'ναι ευτυχέστεροι απ' όσο ήμασταν εμείς.
Εργογραφία
Επεξεργασία- Μυθιστορήματα
- 1915: The Voyage Out - (Το ταξίδι), (μτφ. Εύα Σιμάτου, εκδ. "Φιλότυπον", 2012)
- 1919: Night and Day
- 1922: Jacob's Room (Το δωμάτιο του Ιακώβου). Μτφ. Δέσποινα Κερεβάντη. Αθήνα: Εκδόσεις Γράμματα, 1988 - Μτφ. Ερρίκος Μπελιές. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, 2006.
- 1925: * Mrs. Dalloway (Η κα Νταλογουέη). Μτφ. Κωστούλα Μητροπούλου. Αθήνα: Εκδόσεις Γαλαξίας, 1967 - Μτφ. Βασίλης Καζαντζής. Αθήνα: ΒΙΠΕΡ 1973 - Μτφ. Δέσποινα Κερεβάντη. Αθήνα: Εκδόσεις Γράμματα, 1990 - Μτφ. Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2009.
- 1927: To the Lighthouse (Στο φάρο). Μτφ. Άρης Μπερλής. Αθήνα: Εκδόσεις Ύψιλον, 1995 - Μτφ. Έλλη Μαρμαρά. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, 2006.
- 1928: Orlando: A Biography (Ορλάντο: μια βιογραφία). Μτφ. Αναστασία Λιναρδάκη. Αθήνα: Εκδόσεις Αστάρτη, 1984 - Μτφ. Θανάσης Χατζόπουλος. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος, 1999 - Μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2005 - Μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, Εκδ. "Gutenberg", 2017.
- 1931: The Waves (Τα κύματα). Μτφ. Ρίτα Κολαΐτη. Αθήνα: Εκδόσεις Νεφέλη, 1984 - Μτφ. Άρης Μπερλής. Αθήνα: Εκδόσεις Ύψιλον, 1994.
- 1933: Flus: a biography - (Φλας, μια βιογραφία) - μυθιστορηματική βιογραφία της Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ - (μτφ. Ε. Ι. Βάρσος, εκδ. "Γνώση", 1992
- 1937: The Years, - (Τα χρόνια), (μτφ. Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. "Σύγχρονη Εποχή", 1991)
- 1941: Between the Acts - (Ανάμεσα στις πράξεις), (μτφ. Κωσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου, εκδ. "Μεταίχμιο", 2008)
- Συλλογές Διηγημάτων
- 1921: Monday or Tuesday - Δευτέρα ή Τρίτη, (μτφ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδ. "Ποικίλη Στοά", 2016. Περιλαμβάνει τα διηγήματα:
- "A Haunted House" - Στοιχειωμένο σπίτι
- "A Society" - Σύλλογος
- "Monday or Tuesday" - Δευτέρα ή Τρίτη
- "An Unwritten Novel" - 'Ενα άγραφο μυθιστόρημα
- "The String Quartet" - Κουαρτέτο εγχόρδων
- "Blue and Green" - Γαζάγιο και πράσινο
- "Kew Gardens" - Κιού Γκάρντενς
- "The Mark on the Wall" - Το σημάδι στον τοίχο
- 1944: A Haunted House and Other Short Stories - Ένα στοιχειωμένο σπίτι και άλλα διηγήματα, (μτφ. Αλεξάνδρα Παναγή, εκδ. "Πατάκης", 1996). Περιλαμβάνει τα διηγήματα:
- "A Haunted House"
- "Monday or Tuesday"
- "An Unwritten Novel"
- "The String Quartet"
- "Kew Gardens"
- "The Mark on the Wall"
- "The New Dress" - Το καινούριο φόρεμα - Το διήγημα κυκλοφορεί και αυτόνομα σε μετάφραση Βάνα Σύρμου-Βεκρή από τις εκδ. "Μπιλιέτο", 2016)
- "The Shooting Party"
- "Lappin and Lappinova"
- "Solid Objects"
- "The Lady in the Looking-Glass" - Η κυρία στον καθρέφτη - Το διήγημα κυκλοφορεί και αυτόνομα σε μετάφραση Βάνα Σύρμου-Βεκρή από τις εκδ. "Μπιλιέτο", 2006
- "The Duchess and the Jeweller"
- "Moments of Being: Slater's Pins have no Points"
- "The Man who Loved his Kind"
- "The Searchlight"
- "The Legacy" - Η κληρονομιά,- Το διήγημα κυκλοφορεί και αυτόνομα σε μετάφραση Βάνας Σύρμου-Βεκρή από τις εκδ. "Μπιλιέτο", 2011
- "Together and Apart"
- "A Summing Up"
- 1985: The Complete Shorter Fiction
- "Phyllis and Rosamond"
- "The Mysterious Case of Miss V."
- "The Journal of Mistress Joan Martyn"
- "A Dialogue upon Mount Pentelicus"
- "Memoirs of a Novelist"
- "The Mark on the Wall"
- "Kew Gardens"
- "The Evening Party"
- "Solid Objects"
- "Sympathy"
- "An Unwritten Novel"
- "A Haunted House"
- "A Society"
- "Monday or Tuesday"
- "The String Quartet"
- "Blue & Green"
- "A Woman's College from Outside"
- "In the Orchard"
- "Mrs Dalloway in Bond Street"
- "Nurse Lugton's Curtain"
- "The Widow and the Parrot: A True Story"
- "The New Dress"
- "Happiness"
- "Ancestors"
- "The Introduction"
- "Together and Apart"
- "The Man who Loved his Kind"
- "A Simple Melody"
- "A Summing Up"
- "Moments of Being: Slater's Pins have no Points"
- "The Lady in the Looking-Glass"
- "The Fascination of the Pool"
- "Three Pictures"
- "Scenes from the Life of a British Naval Officer"
- "Miss Pryme"
- "Ode Written Partly in Prose"
- "Portraits"
- "Uncle Vanya"
- "The Duchess and the Jeweller"
- "The Shooting Party"
- "Lappin and Lappinova"
- "The Searchlight"
- "Gypsy, the Mongrel"
- "The Legacy"
- "The Symbol"
- "The Watering Place"
- Δοκίμια
- 1919: Modern Fiction - Η νεωτερική πεζογραφία, περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Γράμμα σε έναν νέο ποιητή και άλλα κείμενα», (μτφ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. "Πατάκης", 2015)
- 1925:The Common Reader: συλλογή δοκιμίων που περιλαμβάνει τα:
- 'The Common Reader'
- 'The Pastors and Chaucer'
- 'On not knowing Greek - Για την άγνοια των αρχαίων ελληνικών, (μτφ. Βάιος Λιαπής, εκδ. "Στιγμή", 1998)
- 'The Elizabethan Lumber Room'
- 'Notes on an Elizabethan Play'
- 'Montaigne'
- 'The Duchess of Newcastle'
- 'Rambling round Evelyn'
- 'Defoe'
- 'Addison'
- 'Lives of the Obscure - Taylors and Edgeworths'
- 'Lives of the Obscure - Laetitia Pilkington'
- 'Jane Austen'
- 'Modern Fiction'
- 'Jayne Eyre' and 'Wuthering Heights'
- 'George Eliot'
- 'The Russian Point of View'
- 'Outlines - Miss Mitford'
- 'Outlines - Bentley'
- 'Outlines - Lady Dorothy Nevill'
- 'Outlines - Archbishop Thomson'
- 'The Patron and the Crocus' - Ο πάτρονας και ο κρόκος , περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Γράμμα σε έναν νέο ποιητή και άλλα κείμενα», (μτφ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. "Πατάκης", 2015)
- 'The Modern Essay'
- 'Joseph Conrad'
- 'How it strikes a Contemporary'
- 1929: A Room of One's Own - Ένα δικό σου δωμάτιο, (μτφ. Μίνα Δαλαμάγκα, εκδ. "Οδυσσέας", 1980, επαν. 2015)
- 1930: On Being Ill - Πως είναι να είσαι άρρωστος, (Άννυ Σπυράκου, εκδ. "Κοινός Τόπος Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών & Επιστημών του Ανθρώπου", 2008)
- 1931: The London Scene
- 1932: The Common Reader: Second Series: συλλογή δοκιμίων
- 'The Strange Elizabethans'
- 'Donne After Three Centuries'
- 'The Countess of Pembroke's Arcadia'
- 'Robinson Crusoe'
- 'Dorothy Osborne's "Letters"'
- 'Swift's "Journal of Stella"'
- 'The "Sentimental Journey"'
- 'Lord Chesterfield's Letters to his Son'
- 'Two Parsons: James Woodforde, John Skinner'
- 'Dr. Burney's Evening Party'
- 'Jack Mytton'
- 'De Quincey's Autobiography'
- 'Four Figures: Cowper and Lady Austen, Beau Brummell, Mary Wollstonecraft, Dorothy Wordsworth'
- 'William Hazlitt'
- 'Geraldine and Jane'
- 'Aurora Leigh'
- 'The Niece of an Earl'
- 'George Gissing'
- 'The Novels of George Meredith'
- '"I am Christina Rossetti"'
- 'The Novels of Thomas Hardy'
- 'How Should One Read a Book?' - Πως πρέπει να διαβάζει κανείς ένα βιβλίο; -- περιέχεται στο βιβλίο «Ο κύριος Μπένετ και η κυρία Μπράουν και άλλα κείμενα για την τέχνη της γραφής», (μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. "Μίνωας", 2016)
- 1938: Three Guineas - Τρεις γκινέες, (μτφ. Μυρτώ Αναγνωστοπούλου, εκδ. "Χ. Μπαρμπουνάκης", 2017)
- 1942: The Death of the Moth and Other Essays - συλλογή δοκιμίων
- 'The Death Of The Moth'
- 'Professions for Women' - Επαγγέλματα για γυναίκες - περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Σκοτώνοντας τον άγγελο του σπιτιού», (μτφ. Τατιάνα Κωνσταντινίδου, εκδ. "Πατάκης", 1997)
- 'Evening Over Sussex: Reflections in a Motor Car'
- 'Three Pictures' - Τρεις εικόνες, περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Βιρτζίνια Γουλφ: Δοκίμια», (μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. "Scripta", 1999)
- 'Old Mrs. Grey' - Η ηλικιωμένη κυρία Γκρέυ ,περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Βιρτζίνια Γουλφ: Δοκίμια», (μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. "Scripta", 1999)
- 'Street Haunting: A London Adventure'
- '"Twelfth Night" at the Old Vic'
- 'Madame de Sévigné'
- 'The Humane Art'
- 'Two Antiquaries: Walpole and Cole'
- 'The Rev. William Cole: A Letter'
- 'The Historian and "The Gibbon"'
- 'Reflections at Sheffield Place'
- 'The Man at the Gate'
- 'Sara Coleridge'
- '"Not One Of Us"'
- 'Henry James'
- '1. Within the Rim'
- '2. The Old Order'
- '3. The Letters of Henry James'
- 'George Moore'
- 'The Novels of E. M. Forster'
- 'Middlebrow'
- 'The Art of Biography'
- 'Craftsmanship'
- 'A Letter to a Young Poet' - Γράμμα σε έναν νέο ποιητή, - περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Γράμμα σε έναν νέο ποιητή και άλλα κείμενα», (μτφ. Θωμάς Σκάσσης, εκδ. "Πατάκης", 2015)
- 'Why?'
- 'Thoughts on Peace in an Air Raid'
- 1947: The Moment and Other Essays
- 1950: The Captain's Death Bed And Other Essays
- 'Oliver Goldsmith'
- 'White's Selborne'
- 'Life Itself'
- 'Crabbe'
- 'Selina Trimmer'
- 'The Captain's Death Bed'
- 'Ruskin'
- 'The Novels Of Turgenev'
- 'Half Of Thomas Hardy'
- 'Leslie Stephen'
- 'Mr. Conrad: A Conversation'
- 'The Cosmos'
- 'Walter Raleigh'
- 'Mr. Bennett And Mrs. Brown' (1924), - Ο κύριος Μπένετ και η κυρία Μπράουν - περιέχεται στο βιβλίο «Ο κύριος Μπένετ και η κυρία Μπράουν και άλλα κείμενα για την τέχνη της γραφής», (μτφ. Αργυρώ Μαντόγλου, εκδ. "Μίνωας", 2016
- 'All About Books'
- 'Reviewing'
- 'Modern Letters'
- 'Reading'
- 'The Cinema'
- 'Walter Sickert'
- 'Flying Over London'
- 'The Sun And The Fish'
- 'Gas'
- 'Thunder At Wembley'
- 'Memories Of A Working Women's Guild'
- 1979: Women And Writing
- 1940:Roger Fry:a biography - βιογραφία του ζωγράφου και κριτικού, μέλους της ομάδας του Μπλούμσπερι, Ρότζερ Φράι (1866 - 1934).
- Θέατρο
- 1923: Freshwater: A Comedy
- Αυτοβιογραφικά (εκδόσεις μετά θάνατον)
- 1953: A Writer’s Diary - Αποσπάσματα απ' το ημερολόγιό της
- 1976: Moments of Being
- 1990: A Moment's Liberty: the shorter diary
- 1990: A Passionate Apprentice: the early journals
- 1993: Congenial Spirits: the selected letters
- The Diary of Virginia Woolf (five volumes) - Ημερολόγιο 1915 - 1941
- 1975: The Flight of the Mind: Letters of Virginia Woolf vol 1 1888 - 1912
- 1976: The Question of Things Happening: Letters of Virginia Woolf vol 2 1913 - 1922
- 1977: A Change of Perspective: Letters of Virginia Woolf vol 3 1923 - 1928
- 1978: A Reflection of the Other Person: Letters of Virginia Woolf vol 4 1929 - 1931
- 1979: The Sickle Side of the Moon: Letters of Virginia Woolf vol 5 1932 - 1935
- 1980: Leave the Letters Till We're Dead: Letters of Virginia Woolf vol 6 1936 - 1941
- 1990: Passionate Apprentice: The Early Journals, 1897-1909
- 1990: Paper Darts: The Illustrated Letters of Virginia Woolf
- 1993: Travels With Virginia Woolf - Ημερολόγιο των ταξιδιών της στην Ελλάδα, επιμέλεια Jan Morris - Ελλάδα και Μάης μαζί: εγγραφές ημερολογίου και γράμματα, (μτφ. Μαρία Τσάτσου, εκδ. "Ύψιλον", 1996)
Βιογραφίες της στα ελληνικά
Επεξεργασία- Masini Beatrice, Βιρτζίνια Γουλφ (μτφ. Βασιλική Νίκκα. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2008)
- Nathan Monique, Βιρτζίνια Γουλφ (μτφ. Κατερίνα Μαρινάκη. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 1986)
- Lemasson Alexandra, Βιρτζίνια Γουλφ: βιογραφία. (μτφ. Ρένα Λέκκου-Δάντου. Αθήνα: Εκδόσεις Κασταλία, 2006)
- Waldman Werner, Βιρτζίνια Γουλφ: ιδιοφυής και μόνη (μτφ. Μαρίνα Μπαλάφα. Αθήνα: Εκδόσεις Μελάνι, 2008)
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Virginia-Woolf. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 The Fine Art Archive. cs
.isabart .org /person /38315. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2021. - ↑ 3,0 3,1 «A Historical Dictionary of British Women» (Αγγλικά) Routledge. 17 Δεκεμβρίου 2003. ISBN-13 978-1-85743-228-2.
- ↑ 4,0 4,1 Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 12869. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 «Oxford Dictionary of National Biography» (Αγγλικά) Oxford University Press. Οξφόρδη. 2004. 37018. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2020.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb11929398t. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ CONOR.SI. 5273187.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Virginia Blain, Isobel Grundy, Patricia Clements: «The Feminist Companion to Literature in English» (Αγγλικά) 1990. σελ. 1185.
- ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 11 Νοεμβρίου 2013. 500330927. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2021.
- ↑ Virginia Blain, Isobel Grundy, Patricia Clements: «The Feminist Companion to Literature in English» (Αγγλικά) 1990. σελ. 495.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Βιρτζίνια Γουλφ: Orlando (Annotated): A Biography.
- ↑ p20485.htm#i204846. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 «Kindred Britain»
- ↑ www
.literaryladiesguide .com /literary-musings /beyond-the-legend-virginia-woolf-and-vita-sackville-wests-love-affair-friendship /. - ↑ «Virginia Woolf». www.biblionet.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018.
- ↑ Hermione Lee: "Virginia Woolf", σελ.99
- ↑ Meyer, Robert: "Case Studies in Abnormal Behaviour", Pearson, 2014
- ↑ Hermione Lee: "Virginia Woolf", σελ.100
- ↑ 20,0 20,1 «Η αυτόχειρας συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ». Newsbeast.gr. 2013-04-12. https://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/517783/h-autoheiras-suggrafeas-virtzinia-goulf. Ανακτήθηκε στις 2018-05-16.
- ↑ «The Joyful, Gossipy and Absurd Private Life of Virginia Woolf» (στα αγγλικά). Newsweek. 2015-02-13. http://www.newsweek.com/2015/02/27/joyful-gossipy-and-absurd-private-life-virginia-woolf-306438.html. Ανακτήθηκε στις 2018-05-16.
- ↑ «Looking for Laura | Open Letters Monthly - an Arts and Literature Review». www.openlettersmonthly.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018.
- ↑ Briggs, Julia (27 Απριλίου 2006). Virginia Woolf: An Inner Life. Penguin Books Limited. ISBN 9780141905495.
- ↑ «Virginia Woolf's London» (στα αγγλικά). Londonist. 2014-08-16. https://londonist.com/2014/08/virginia-woolfs-london. Ανακτήθηκε στις 2018-05-16.
- ↑ «Βιρτζίνια Γουλφ: Η πρωτοποριακή συγγραφέας | Youmagazine». www.youmagazine.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018.
- ↑ «Η διάσημη φάρσα της Βιρτζίνια Γουλφ που καθιέρωσε τη φράση «Bunga Bunga»». Newsbeast.gr. 2014-08-31. http://www.newsbeast.gr/entertainment/book/arthro/723539/i-diasimi-farsa-tis-virtzinia-goulf-pou-kathierose-ti-frasi-bunga-bunga. Ανακτήθηκε στις 2018-05-16.
- ↑ "Bloom's biocritiques: Virginia Woolf" του Harold Bloom, σελ. 27
- ↑ Οι εντυπώσεις της από το ταξίδι με τη μορφή αλληλογραφίας και ημερολογιακών εγγραφών θα κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα, σε βιβλίο με τίτλο Ελλάδα και Μάης Μαζί, σε μετάφραση Μαρίας Τσάτσου από τον εκδοτικό οίκο Ύψιλον, το 1996.
- ↑ το μυθιστόρημα δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά
- ↑ Ύστερα από επίπονη δουλειά της ερευνήτριας Louise A. DeSalvo ανασυγκροτήθηκε το 1981 το πρώτο χειρόγραφο -η πρώτη μορφή του μυθιστορήματος που η Γουλφ το είχε τιτλοφορήσει "Melybrosia" και στο οποίο η Γουλφ έκανε αλεπάλληλες διορθώσεις και αλλαγές. Louise A. DeSalvo: "Virginia Woolf's First Voyage: A Novel in the Making" (Rowman & Littlefield Publishers Inc., 1980)
- ↑ 31,0 31,1 «Η σεξουαλική κακοποίηση της Βιρτζίνια Γουλφ από τους αδερφούς της - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. 2014-01-24. http://www.mixanitouxronou.gr/sexoualiki-kakopiisi-tis-virtzinia-goulf-apo-tous-aderfous-tis-pou-odigise-stin-aftoktonia-tis/. Ανακτήθηκε στις 2018-05-16.
- ↑ 32,0 32,1 Briggs, Julia (27 Απριλίου 2006). Virginia Woolf: An Inner Life. Penguin Books Limited. ISBN 9780141905495.
- ↑ «Virginia Woolf». 28 Ιανουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018.