Αχελαία Περίοδος

Αχελαία περίοδος είναι ιδιαίτερη πολιτισμική και λιθοτεχνική περίοδος της Παλαιότερης Παλαιολιθικής περιόδου.

Χειροπέλεκυς Αχελαίας περιόδου, βρέθηκε στη Μαδρίτη, περ. 200.000 πριν.

Αχελαία εργαλεία βρέθηκαν στην Αφρική, στην Ευρώπη, την Εγγύς Ανατολή και την κεντρική Ασία μέχρι την Καλκούτα και συνήθως συναντώνται με κατάλοιπα του Homo erectus. Θεωρείται ότι η αχελαία τεχνολογία αναπτύχθηκε αρχικά στην Ανατολική Αφρική περίπου 1,76 εκατομμύρια χρόνια πριν. Στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία εμφανίστηκε πιθανότατα 600.000 χρόνια πριν από σήμερα και η λήξη της περιόδου τοποθετείται χρονικά μάλλον περί το 150.000. Το πιο χαρακτηριστικό Αχελαίο εργαλείο είναι ο αμυγδαλόσχημος χειροπέλεκυς με διπλή συμμετρία, κατασκευασμένος από πυριτόλιθο.

Η Αχελαία περίοδος προηγείται της Μουστιαίιας περιόδου και έπεται της αρχαιότερης Αμπεβίλιας ή Ολντουβαίας λιθοτεχνίας.

Ονομασία

Ο Αχελαίος πολιτισμός πήρε το την ονομασία του από την τοποθεσία Σαιντ-Ασέλ, προάστιο της Αμιάν στο νομό Σομ της βόρειας Γαλλίας όπου βρέθηκαν πολλά εργαλεία της περιόδου.

Ο πολιτισμός

Χειροπέλεκυς από το Σαιντ-Ασέλ, Μουσείο της Τουλούζης

Ο Αχελαίος πολιτισμός αντιπροσωπεύει την πρώτη συστηματική παράδοση κατασκευής λίθινων εργαλείων από τον Όρθιο άνθρωπο (Homo erectus) και τον Έμφρονα άνθρωπο (Homo sapiens). Τα εργαλεία είχαν σαφή χαρακτηριστικά και κατασκευάζονταν από θραύσματα χαλκηδόνιου, είδους χαλαζία, ίασπι και πυριτόλιθο. Σε περιοχές όπου έλειπαν αυτά τα πετρώματα χρησιμοποιήθηκε χαλαζίτης.

Περιοχές με ευρήματα Αχελαίας περιόδου

Κατά τη μακρά διάρκεια της Αχελαίας περιόδου, η ικανότητα κατασκευής προηγμένων λίθινων εργαλείων υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την εξάπλωση του ανθρώπου. Στα επόμενα χρονικά στάδια, ο άνθρωπος έμαθε να μεταφέρει πέτρες από μακρινές αποστάσεις και έτσι επέλεγε πιο ελεύθερα τον τόπο κατοικίας του. Η σειρά εργαλείων, που διαφέρει από τόπο σε τόπο, αντιπροσωπεύει τις ποικίλες προσαρμογές του προϊστορικού ανθρώπου στα διάφορα φυσικά περιβάλλοντα.

Το κυριότερο επίτευγμα της Αχελαίας περιόδου είναι η επινόηση του λίθινου αμυγδαλόσχημου χειροπέλεκυ με τη διπλή συμμετρία, κατασκευασμένου από πυριτόλιθο. Στα χρόνια που ακολούθησαν την εμφάνισή του, επήλθε σημαντική εξέλιξη και βελτίωση στην τεχνική παραγωγής. Οι ανθρωπολόγοι διακρίνουν κάθε σημαντικό βήμα στη μέθοδο κατασκευής με ένα διαφορετικό αριθμό ή όνομα. Οι πρώτοι τύποι λίθινων εργαλείων στην Ευρώπη θεωρούνται ότι ανήκουν στην αμπεβίλια λιθοτεχνία, ενώ τα ύστερα στάδια της αχελαίας περιόδου μερικές φορές ονομάζονται μικόκια.

Η αχελαία λιθοτεχνία διακρίνεται από την αμπεβίλια από σαφή βελτίωση των τεχνικών θραύσης της πέτρας. Στο τέλος της αχελαίας το ένα άκρο των χειροπελέκεων ήταν μυτερό, το άλλο στρογγυλεμένο και παρά τον όρο πέλεκυς δεν είχαν λαβή αλλά τα κρατούσαν στη χούφτα. Το εργαλείο ήταν κοφτερό και φαίνεται ότι πρωταρχικά ήταν ένα κυνηγετικό μαχαίρι, που χρησιμοποιούσαν όμως και για άλλους σκοπούς, όπως τεμάχισμα, ξύσιμο, ξερίζωμα ή και τρύπημα.

Πέρα από τους χειροπελέκεις, η αχελαία λιθοτεχνία περιλαμβάνει σκαπτικά εργαλεία, μεγάλους σχιστικούς πελέκεις (εργαλεία με μια τετράγωνη ακμή που σχηματίζουν λεπίδα), και λίθινα θραύσματα. Αυτά τα τελευταία κατασκευάζονταν από έναν έτοιμο λίθινο πυρήνα και μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν μαχαίρια χωρίς περαιτέρω κατεργασία. Επίσης ήταν δυνατόν να πελεκηθούν και να σχηματίσουν σκαρπέλα, γλυφίδες ή και άλλα εργαλεία. Είναι πιθανόν παράλληλα με την πέτρα, να χρησιμοποιήθηκαν επίσης εργαλεία οστέινα και ξύλινα, όμως υπάρχουν πολύ λίγες ενδείξεις σχετικά και δεν μπορεί να διατυπωθεί καμιά σχετική υπόθεση.

Περί τα 150.000 χρόνια πριν από σήμερα, οι αχελαίες λιθοτεχνίες σταδιακά αντικαταστάθηκαν στην Ευρώπη από την λεβαλουάσια τεχνική των λίθινων θραυσμάτων και την μουστέρια λιθοτεχνία, και στην Αφρική από τις λιθοτεχνίες Φώρσμιθ και Σαγκόα.